قلعه زیویه کردستان، شاهکاری به جا مانده از دوران مادها

قلعه زیویه

کردستان یکی از استان های سردسیر کشور است که با شروع فصل گرما، حجم سفرها به آن بیشتر می شود. به همین منظور امروز قصد داریم یکی از جاذبه های تاریخی و ارزشمند این استان را برایتان معرفی کنیم، جاذبه ای که متاسفانه در حال فراموش شدن است. قلعه باستانی زیویه، در شهرستان سقز این استان قرار دارد و قدمتش را به دوره مادها نسبت داده اند. با الی گشت همراه شوید تا به دیدن یکی از کهن ترین قلعه های تاریخی کشور در سقز، به نام قلعه زیویه برویم.

درباره سقز

مطالب مرتبط: جاذبه های معروف کردستان عمارت سالار سعید، موزه تاریخی شهر سنندج قرآن نگل، گنجینه ای نورانی در کردستان

شهرستان سقز، یکی از مناطق سردسیر و کوهستانی کشور است که در شمال غربی استان کردستان قرار گرفته است. فاصله مرکز سقز با مرکز استان کردستان (سنندج)، حدودا ۱۸۷ کیلومتر است. نام این شهر، نشانیست از قدمت بالای تاریخی آن. نام امروزی سقز از قوم سکاها نشات گرفته است. زمانی که مادها در هگمتانه قدرت داشتند، سکاها در مناطق غربی کشورمان حکومت می کردند. گویا در زمان اتحاد این دو قوم، اسکیت یا ساکز به عنوان مرکز حکومت سکاها بوده، که به مرور زمان به سقز تبدیل گشته است. در میان ده ها جاذبه ای که در سقز به فراموشی سپرده شده یا در حال فراموش شدن هستند، قلعه زیویه هنوز هم پا برجاست و به عنوان یکی از جاذبه های اصلی این شهرستان به حساب می آید. در ادامه، این قلعه باستانی را معرفی خواهیم کرد.

معرفی قلعه زیویه

تپه باستانی زیویه در شهرستان سقز، یکی از جاذبه های گردشگری تاریخی کردستان است که به عنواد نماد قدمت این شهرستان شناخته می شود. این تپه تاریخی، در روستای زیویه و در حدود ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر سقز قرار دارد. باستان شناسان و مورخان کشور، قدمت این تپه باستانی که بر روی یک تپه مرتفع قرار دارد را به قرون نهم تا هفتم قبل از میلاد مسیح و دوران حکومت مادها نسبت می دهند. طی کاوش های باستان شناسی گسترده ای که در محوطه باستانی زیویه انجام شد، بقایای یک قلعه باشکوه تاریخی از دل خاک بیرون آمد. قلعه ای که به دلیل ارتفاع زیادش نسبت به زمین های مجاور، بر تمام اطرافش احاطه دارد. این محوطه باستانی، یکی از با ارزش ترین آثار برجای مانده از دوران مادها در کشور است.

کاوش های صورت گرفته در تپه زیویه کردستان

در سال ۱۳۲۵، بر اثر عوامل طبیعی همچون باد و باران، بخشی از این تپه ریزش کرد و باعث نمایان شدن گنجینه های ارزشمند درون آن شد. تاریخ نخستین کاوش های صورت گرفته در این منطقه، به همین سال بر می گردد. در آن سال حفاری هایی در تپه زیویه انجام شد که متاسفانه همگی فقط جنبه تجاری داشتند. نخستین حفاری ها در قلعه زیویه توسط یک باستان شناس یهودی صورت گرفت. او در مدت ۸ سال حفاری های خود در این منطقه خسارات جبران ناپذیری را به این اثر باستانی وارد کرد. بیش از ۸۰ درصد این قلعه در آن دوران حفاری شد و اکثر آثاری که از دل خاک بیرون آمدند به منظور فروش و تجارت به خارج از کشور منتقل شدند. از جمله اشیای ارزشمندی که در آن دوران کشف شدند، می توان به تابوت برنزی اشاره کرد که درون آن نیز آثار تاریخی بسیاری یافت شدند.

اما اولین فصل از حفاری های اصولی و علمی در این منطقه، به سال ۱۳۵۴ باز می گردد. کاوش های این سال توسط نصرالله معتمدی باستان شناس مطرح ایرانی صورت گرفت. او حفاری هایش را در دو فصل و تا سال ۱۳۷۳ ادامه داد. از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۸۰ طی چند فصل حفاری، مطالعات گسترده ای در این منطقه صورت گرفت که منجر به شناخت بهتر وضعیت معماری و تاریخی این محوطه شد. آثار تاریخی ارزشمندی در طی این سال ها از قلعه زیویه بدست آمدند که از مهم ترین آن ها می توان به قطعات عاج های فیل، که نقوش حیوانی و صحنه های شکار اساطیری بر آن ها حک شده است، اشاره کرد.

نام قلعه باستانی زیویه برای اولین در طول تاریخ در برخی سالنامه های اشوری ذکر شده است. در این سالنامه ها گفته شده که پس از شورش های مکرر اقوام مانایی در قرن های نهم تا ششم قبل از میلاد مسیح، از این قلعه به عنوان یک مرکزی نظامی برای سرکوب این شورش ها استفاده شده است. قلعه زیویه کردستان هم از نظر شاخص های هنر معماری و هم از نظر آثار تاریخی که از آن یافته شده است، از مهم ترین محوطه های باستانی در کشور محسوب می شود. این قلعه را بر بلندای تپه ای مرتفع ساخته اند تا هم نفوذ به آن برای مهاجمان دشوار باشد و هم دید خوبی نسبت به زمین های اطراف برای نگهبانان فراهم شود. قرار گیری این قلعه بر روی این تپه، چشم اندازهای زیبایی از طبیعت اطراف را پیش روی چشمان گردشگران می گذارد. بقایای یک تالار ستون دار در این تپه، توسط سیمین لک پور دیگر باستان شناس کشورمان یافت شدند. تالاری که ۱۶ ستون بزرگ در دو ردیف ۸ تایی داشته است. امروزه پایه برخی از این ستون ها قابل مشاهده اند.

متاسفانه در طی سال های گذشته، محافظت خوبی از قلعه زیویه کردستان صورت نگرفته است و شاهد آن هستیم که این قلعه تاریخی در آستانه نابودی و تخریب کامل قرار دارد. در حال حاضر کلیه فعالیت های باستان شناسی در این تپه نیز متوقف شده است. امیدواریم تا مسئولان این استان، فکری به حال این اثر ارزشمند چند هزار ساله کشور کنند و آن را از گزند آسیب های طبیعی و انسانی در امان نگه دارند.