چرا آتشفشان فوران می کند؟

فوران آتشفشان

فوران آتفشان، چیزی است که از سال های اولیه وجود زمین رخ می داده است. افراد زیادی در این مورد کنجکاو هستند و سوالی که برای دانشمندان و همه مردم پیش می آید این است که چرا آتشفشان فوران می کند و چه چیزی باعث آتفشانی شدن برخی از کوه ها می شود. صفحات تکتونیکی، آب و هوای شدید، حرکات ماگما و حتی اثرات تغییرات آب و هوایی می توانند نقش مهمی در فوران آتشفشان ها ایفا کنند. فوران های آتشفشانی بسیار بیشتر از آن چیزی است که به چشم دیده می شود. آنها پیچیده، متنوع و ناشی از رویدادهای متنوعی هستند. اگر می خواهید بدانید که چرا آتشفشان فوران می کند با الی گشت همراه باشید.

مطالب مرتبط:
کدام کشورها بیشترین آتشفشان ها را دارند؟
آتشفشان های خشمگین و دیدنی دنیا + تصویر

به طور مستقیم در زیر پوسته زمین لایه های سنگی وجود دارد که به علت درجه حرارت بالا در هسته ذوب شده و باعث تشکیل ماگما می شود. ماگما حاوی گازهای گوناگون – به ویژه دی اکسید کربن، بخار آب و دی اکسید گوگرد است. ماگما در اتاق هایی به همان نام (محفظه ماگما) ذخیره می شود که در زیر یک پوشش جامد قرار دارند. با توجه به حالت مایعی که دارد، چگالی ماگما کمتر از سنگ های بالای آن است که به همین دلیل شروع به بالا رفتن می کند. به طور همزمان بخار آب به حباب تبدیل می شود که تراکم نسبی دی اکسید کربن و دی اکسید گوگرد را افزایش می دهد.

در طول زمان گازها به ۱۰۰۰ برابر سایز واقعی خود می رسند که در نتیجه آن فشار روی پوشش رویی محفظه ها بیشتر شده و باعث فوران آتشفشان می شوند. فرآیند این که چرا آتشفشان فوران می کند شبیه به زمانی است که شما یک نوشیدنی گازدار را تکان می دهید و زمانی که درب آن را باز می کنید، گاز آن به طور ناگهانی بیرون می زند.

هنگامی که ماگما آزاد می شود (از طریق شکستگی های پوسته زمین که ما آن را آتشفشان می نامیم) به عنوان گدازه ای که به میزان ۱۱۰۰ درجه سانتیگراد گرم است شناخته می شود. به طور معمول، فوران آتشفشان با آبشارهایی از خاکستر داغ، گاز و قطعه سنگ‌های مذاب که حدود ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد هستند و حدود ۷۰۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنند، همراه است.

چه چیزی باعث حرکت ماگما می شود

چرا آتشفشان فوران می کند را تا حدودی متوجه شده ایم. آن هم این است که افزایش فشار بر درب محفظه باعث می شود که ماگما از زیر آن آزاد شود. با این حال، در علت حرکت ماگما و نوع فوران تولید شده تفاوت هایی وجود دارد. آتشفشان ها معمولا در نزدیکی مرزهای صفحات تکتونیکی زمین یافت می شوند. آن ها گاهی گسترش می یابند و شکافی در سطح را به وجود آورند و گاهی به سمت یکدیگر حرکت کرده و یکی از پوسته‌ها بزیر پوسته دیگر فشار وارد می کند که به این پروسه “فرورانش” می گویند.

هنگامی که صفحات از هم جدا می شوند، ماگما به آرامی افزایش می یابد تا شکاف را از طریق یک انفجار ملایم گدازه بازالتی نازک که دمای ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد دارد، پر کند. همچنین زمانی که یکی از پوسته‌ها بزیر پوسته دیگر فشار وارد می کند، سنگ های مذاب، رسوبات و آب دریا به داخل محفظه ماگما وارد می شوند. سنگ و رسوبات با ماگمای تازه ترکیب می شوند و به تدریج محفظه را تا زمانی که فوران کند، پر می کنند. در این حالت گدازه آندزیت چسبنده و ضخیمی در دمای ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد آزاد می شود.

البته می توان گفت که صفحات تکتونیکی تنها دلیل این که چرا آتشفشان فوران می کند نیستند.

کاهش درجه حرارت می تواند ماگماهای قدیمی را کریستال کند، به محفظه بفرستد و باعث شود که مایع جدید ماگما به بالا و بیرون هدایت شود. این حالت مانند زمانی است که یک شیئی مانند آجر در یک سطل آب میوفتد.

کاهش فشار بیرونی در محفظه ماگما همچنین می تواند موجب فوران شود. زیرا در این صورت فشاری که از پایین وارد می شود بیشتر می باشد. این فرآیند اغلب به دلیل حوادث طبیعی مانند طوفان اتفاق می افتد، که باعث کاهش تراکم سنگی یا ذوب شدن یخچال بالای درب محفظه شده، که ترکیب بندی سنگ های مذاب را به هم می زند. اعتقاد بر این است که ذوب یخچال های طبیعی یکی از دلایل فوران کوه ایافیاتلایوکوتل در ایسلند است.

انواع مختلف آتشفشان

آتشفشان سپری (shield volcano): ظاهر آتشفشان سپری شبیه به یک گنبد صاف است. این نوع آتشفشان گدازه بازالتی را به شیوه ای ملایم آزاد می کند که اغلب آهسته است و مردم به راحتی می توانند با شروعش از آن جا دور شوند.

آتشفشان چینه‌ای (stratovolcano): یک آتشفشان چینه‌ای دارای شکل مخروطی کلاسیک است و ماگما آندزیتی را آزاد می کند. آتشفشان چینه‌ای فوران های شدید خشونت آمیزی را تولید می کند. آتشفشان کوه آگنگ فعال در بالی در این رده قرار دارد.

کاسه آتشفشانی (Caldera): کاسه آتشفشانی دارای ظاهر دایره ای به شکل حوضچه ای است و گدازه ریوولتی ضخیمی بین ۶۵۰ تا ۸۰۰ درجه سانتیگراد را آزاد می کند. شکل آن به علت شدت فوران های آن است که باعث می شود دیوار محفظه ماگما خراب شود.

چه چیزی حجم یک فوران را مشخص می کند؟

حجم فوران به ضخامت ماگما بستگی دارد، تراکم گازهای موجود در آن و مقدار ماگما جدیدی که به محفظه ماگما منتقل می‌شود از دلایل دیگر است. گدازه‌های بازالتیک اجازه می دهند که به راحتی که گاز آزاد شود. این موضوع منجر به فوران های کوچکتر می شود، در حالی که آزاد شدن گاز ناشی از گدازه ی آندزیتی و ریوولتی باعث می‌شود که فوران‌های بزرگتر اتفاق بیوفتد.

خطرات آتشفشانی

تا به اینجا متوجه شدیم که چرا آتشفشان فوران می کند و چه چیزی حجم آن را به وجود می آورد. به هر حال خطرات متعددی ناشی از فوران ها وجود دارد که می توانند طیف وسیعی از عواقب را داشته باشند. گدازه (لاوا) اغلب به عنوان خطر اصلی فوران آتشفشان شناخته می شود، اما این تنها مورد نیست. خطراتی شامل ابرهای خاکستر، باران خاکستر، زمین لرزه، سونامی و … نیز وجود دارند.

منبع: cosmosmagazine.com