از جمله جاذبه‌های مهم گردشگری هر کشوری اماکن تاریخی آن کشور هستند که بازتابی از فرهنگ و تمدن آن سرزمین به حساب می‌روند. کشورمان ایران هم از این نعمت بی‌بهره نیست و جای‌جای سرزمینمان پر است از این یادگارهای گران‌بها. در این مقاله از الی گشت قصد داریم شما را با یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های تاریخی متعلق به زمان صفویه یعنی کاروانسرای شاه عباسی در کرج آشنا کنیم.
معرفی کاروانسرای شاه عباسی در کرج
کاروانسرای شاه عباسی کرج از جمله جاذبه‌های ارزشمند تاریخی و کارونسراهای ایران است که در دوره شاه سلیمان صفوی ساخته شده و در سال ۱۳۵۶، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این کاروانسرا از ارزشمندترین بناهای دوره‌ی صفویان به حساب می‌رود.
کاروانسرای شاه عباسی با قرارگیری در شاهراه ابریشم، در دوران خود به‌عنوان مکانی برای استراحت کاروان‌ها و مرکب‌هایشان به کار می‌رفته است. جالب است بدانید در آغاز دوره‌ی قاجار این محل به قلعه‌ی نظامی تغییر کاربری داده و در پایان دوره، آن را به مدرسه تبدیل کرده‌اند.
در طول زمان، قسمت‌هایی از این بنا تخریب شده اما با مرمت‌های انجام شده، ساختمان اصلی همچنان زنده و در حال فعالیت است. این کاروانسرا بر خلاف بیشتر بناهای تاریخی، تزیینات زیادی ندارد و در حال حاضر شامل بخش‌هایی همچون موزه صنایع دستی، رستوران سنتی و سفره‌خانه می‌شود و به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های دیدنی کرج، میزبان گردشگران مختلف است.
موقعیت مکانی دقیق کاروانسرای شاه عباسی
کاروانسرای شاه عباسی فاصله زیادی تا تهران ندارد و در شهر کرج در بلوار شاه عباسی واقع شده است. این کاروانسرا در مرکز شهر قرار گرفته و به میدان توحید و میدان قدس کرج بسیار نزدیک است. از آنجایی که کاروانسرای شاه عباسی در مرکز شهر کرج قرار گرفته، دسترسی بسیار خوبی به وسایل حمل‌ونقل عمومی دارد.
آشنایی با تاریخچه کاروانسرای شاه عباسی
همان‌طور که گفتیم کاروانسرای شاه عباسی از جمله بناهای تاریخی باقی مانده از دوران صفویه است. این کاروانسرا در زمان شاه سلیمان صفوی ساخته شده و در شاهراه ابریشم قرار داشته. شاهراهی که مهم‌ترین مسیر تجارت جهانی بوده و از نظر اقتصادی و سیاسی برای حکومت‌های مختلف از ارزش ویژه‌ای برخوردار بوده.
لازم به ذکر است که این کاروانسرا، تنها کاروانسرای درون‌شهری در زمان خودش به شمار می‌رفته و در دوره صفویه، افشاریه و زندیه از این بنا به عنوان محلی برای استراحت مسافران و تاجران استفاده میکردهاند.
اما قاجاریان کاربری کاروانسرا را تغییر داده و آن را تبدیل به پادگان نظامی کردند. در اواخر قاجار هم کاروانسرا به مدرسه تبدیل شد.
تغییر کاربری به انبار
در دوره پهلوی دوباره کاربری کاروانسرای شاه عباسی تغییر کرده و از آن به عنوان انبار استفاده میکردهاند. بعد از انقلاب، این اثر تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، اما همچنان به عنوان انبار استفاده می‌شد. تا اینکه این مکان به بخش خصوصی واگذار شد و فرایند مرمت آن تا سال ۱۳۹۲ طول کشید.
در حال حاضر این بنا به عنوان مجموعه‌ای فرهنگی، تاریخی و تفریحی فعالیت می‌کند و پذیرای گردشگران است.
چرا کاروانسرای شاه عباسی به این نام خوانده می شود؟
نام کاروانسرای شاه عباسی را در شهرهای زیادی ممکن است بشنوید و این اسم تنها مختص این کاروانسرا در کرج نیست. در حقیقت باید گفت نقطه اشتراک این کاروانسرا‌ها این است که همگی در دوران شاه عباس صفوی ساخته شده‌اند. به همین دلیل هم همگی آنها را با نام کاروانسرای شاه عباسی می‌شناسیم.
با الی گشت، رزرو هتل آسان‌تر از همیشه است.
آشنایی با معماری کاروانسرای شاه عباسی
کاروانسرای شاه عباسی کرج بنایی سنگی و آجری است که بیشتر از ۳۰۰۰ مترمربع مساحت دارد. حیاط میانی این بنا ۹۰۰ مترمربع است. در ساخت این کاروانسرا از مصالحی همچون سنگ، آجر، چوب و کاهگل استفاده شده.
خوب است بدانید کاروانسرای شاه عباسی یکی از بهترین نمونه‌های معماری در دوره صفویه به شمار می‌رود. معماری این کاروانسرا بر کارایی و نه بر تزیینات و زیبایی، متمرکز است. پلان این کاروانسرا، چهارگوش با حیاطی مرکزی است که دورتادور آن را حجره‌هایی برای استراحت فرا گرفته. حوض سنگی که در وسط حیاط قرار گرفته هم در گذشته محل ذخیره آب آشامیدنی بوده است.
عناصر برجسته معماری
از عناصر برجسته معماری کاروانسرای شاه عباسی باید به بادگیرها، هشتی‌ها، طاق‌ها و گنبدها اشاره کرد. این کاروانسرا دو ورودی در بخش شمالی و جنوبی دارد. جبهه شمالی کاروانسرا که نمای اصلی بنا هم به حساب می‌رود، در بخش جنوب غربی و غرب میدان و ورودی کاروانسرا در بخش شمالی آن قرار گرفته.
برخی از عناصر ساخت و معماری بنا نبوغ مهندسان دوران صفوی را می‌نمایانند. مثلاً روشنایی حجره‌ها و مال‌بندها همگی از روزن‌هایی که در سقف اتاق و طاق اسطبل‌ها تعبیه شده، تأمین می‌شده. در محل شاه‌نشین‌ها هم روشنایی فضا به کمک پنجره‌هایی در بدنه دیوار انتهایی آنها و دیوار رو به حیاط تأمین می‌شده است.
با توجه به موقعیت جغرافیایی و کاربرد بنا، این ساختمان نیازی به تزیینات پرکار و پرزرق‌و‌برق نداشته. به همین دلیل گچ‌کاری‌های ظریف و نقاشی‌های دیواری را در آن نخواهید دید. تنها جایی که احتمالاً کمی رنگ و روی متفاوتی داشته، سر در ورودی اصلی است. سر در ورودی یک تورفتگی در بالای در دارد که جای کتیبه بنا بوده است.
آشنایی با بخش های مختلف کاروانسرای شاه عباسی
کاروانسرای شاه عباسی از بخش‌های مختلفی برخوردار است که هرکدام کاربری خاص خود را داشته. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا شما را با این بخش‌ها بیشتر آشنا کنیم.
۱. فضای بیرونی
کاروان سرای شاه عباسی از بیرون دارای دیوارهای ضخیم و مرتفعی است که برای حفاظت از مسافران و کالاهای همراه آنان طراحی شده است. نمای خارجی این کاروانسرا ساده، اما استوار و بازتابی از معماری کاربردی و مقاوم آن دوران است.
۲. ورودی بنا
ورودی بنای کاروانسرای شاه عباسی دارای یک سردر بزرگ و باشکوه است که به شکل طاق‌دار ساخته شده. طاق ورودی، با قوس هلالی شکل گرفته و دارای ساختاری مستحکم است که نشان‌دهنده اهمیت کاروانسرا به عنوان محلی امن برای مسافران و کالاها است.
همچنین این ورودی احتمالاً دروازه‌ای چوبی و بزرگ داشته که در گذشته برای حفاظت از کاروانسرا به روی غریبه‌ها بسته می‌شده است.
۳. حجره ها و اتاق ها
در اطراف حیاط کاروانسرای شاه عباسی کرج ۲۱ حجره ایوان دار خواهید دید که مکانی برای استراحت مسافران بوده است. پنج بارانداز هم برای نگهداری کالاها و جاگیری همراهان و نگهبان کاروان‌ها ساخته شده بوده است. همچنین دو اتاق بزرگ و مجلل برای پذیرایی از مسافران و مهمانان ویژه در این بنا وجود داشته است.
بهترین قیمت‌ها برای بهترین مقاصد! خرید بلیط هواپیما با الی گشت.
۴. آب انبار
خارج از محوطه کاروان سرای شاه عباسی آب‌انباری قرار داشته که متاسفانه امروز اثری از آن نخواهید دید. آب‌انبار محفظه‌ای آجری در زیر زمین بوده که در فصول پربارش، آب را در آن برای فصول خشک ذخیره میکردهاند. همچنین از کاروانسرا قناتی می‌گذشته که امروز خشک شده و تنها دو حلقه چاه آن موجود است.
۵. ایوان ها
ایوان‌های کاروانسرای شاه عباسی به صورت طاق‌دار و در دو طرف حیاط مرکزی ساخته شده‌اند. این ایوان‌ها فضای نیمه‌بازی را فراهم می‌کنند که برای استراحت در هوای آزاد یا فعالیت‌های روزانه استفاده می‌شده است. همچنین دو شاه‌نشین در ایوان‌های شرقی و غربی قرار دارد.
لازم به ذکر است که با توجه به وجود تزیینات و نقوش کاشی‌کاری، بلندتر بودن ارتفاع ایوان غربی نسبت به ایوان شرقی و نورگیری بهتر، شاه‌نشین ایوان غربی اهمیت بیشتری داشته و مسافران ویژه از آن استفاده می‌کردند.
۶. طاق ها
طاق‌های بنا یکی از ویژگی‌های شاخص آن هستند و نقش مهمی در استحکام ساختمان دارند. این طاق‌ها به صورت هلالی و با استفاده از آجر و گچ ساخته شده‌اند و برخی از آنها با نقوش ساده تزیین شده‌اند.
۷. حیاط و حوض
کاروانسرای شاه عباسی حیاطی ۹۰۰ متری دارد که در مرکز آن حوضی سنگی قرار گرفته. در حال حاضر قسمتی از این حوض در زیر کف فعلی مدفون است. جالب است بدانید در دورانی که کاربری بنا مسافرخانه و محل استراحت بوده، از این حوض برای تأمین و ذخیره آب آشامیدنی استفاده میکردهاند.
آشنایی با امکانات رفاهی کاروانسرای شاه عباسی
همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم کاروانسرای شاه عباسی کرج امروزه به یک مرکز تفریحی تبدیل شده و امکانات بسیاری برای گردشگران دارد. از جمله این امکانات رفاهی باید به غرفه‌های فروش صنایع دستی، وسایل هنری، سفره‌خانه سنتی، رستوران با موزیک زنده، چایخانه و نمایشگاه‌های موقت سوغاتی و صنایع دستی اشاره کرد.
با وجود این که خود این مجموعه گردشگری پارکینگ ندارد، اما در خیابان مجاور آن پارکینگ عمومی قرار دارد که می‌توانید اتومبیل خود را در آن پارک کنید.
بازدید از کاروانسرای شاه عباسی
چنانچه ترغیب شده‌اید تا از کاروان سرای شاه عباسی دیدن کنید هنوز نکاتی وجود دارند که لازم است بدانید. این کاروانسرا آخر هفته‌ها و روزهای تعطیل شلوغ‌تر از روزهای عادی است و صبح‌ها خلوت‌ترین زمانی است که می‌توانید از کاروانسرای شاه عباسی بازدید کنید.
برای گشت‌وگذار در این کاروانسرا زمانی بین یک تا دو ساعت زمان باید اختصاص دهید. لازم به ذکر است که ورود به کاروانسرای شاه عباسی رایگان است اما بدیهی است که برای استفاده از خدمات و رستوران‌ها باید هزینه پرداخت کنید.
اقامتگاه ها و هتل های نزدیک به کاروان سرای شاه عباسی
اگر قصد بازدید از کاروانسرای شاه عباسی کرج را دارید و به دنبال جایی برای شب‌مانی و اقامت می‌گردید نیازی نیست نگران باشید. چرا که هتل‌های بسیاری همچون هتل پردیس، هتل امیرکبیر، هتل کندلوس و هتل مرمر و همچنین اقامتگاه‌های بوم‌گردی همچون بوم‌گردی کاهار، بوم‌گردی چشم جهان، بوم‌گردی دیمه سو برغان، بوم‌گردی خاتون برغان و بوم‌گردی حاج داوود بزرگمهر در این منطقه وجود دارد.
جاذبه های گردشگری نزدیک به کاروانسرای شاه عباسی
اما شاید بخواهید با یک تیر چند نشان بزنید و بعد از بازدید از کاروانسرای شاه عباسی از جاذبه‌های نزدیک دیگر هم دیدن کنید. از جمله جاذبه‌های گردشگری نزدیک به این کاروانسرا می‌توان به قلعه صمصام در جاده چالوس کرج و بارگاه امامزاده حسن اشاره کرد.
بهترین زمان بازدید از کاروانسرای شاه عباسی
از نظر شرایط آب و هوا بهار و اوایل پاییز بهترین زمان بازدید از کاروانسرای شاه عباسی در کرج است. چرا که در این زمان‌ها هوای خنک به دور از آفتاب سوزان یا سرمای زمستان، فرصت گردشی مطبوع را برای شما فراهم می‌کند.
چطور به کاروان سرای شاه عباسی برویم؟
نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به کاروانسرای شاه عباسی، ایستگاه متروی کرج در خط ۵ است. بعد از پیاده شدن در این ایستگاه، می‌توانید با استفاده از اتوبوس و یا تاکسی‌هایی که از بلوار چمران می‌گذرند، به نزدیکی کاروانسرای شاه عباسی برسید. بعد از پیاده شدن از بلوار چمران با پیاده‌روی کوتاهی به کاروانسرا می‌رسید.
اگر می‌خواهید از اطراف کرج، مثلاً تهران، به بازدید از کاروانسرا بروید، می‌توانید با تاکسی‌هایی به مقصد گوهردشت خودتان را مستقیماً به بلوار چمران برسانید و بعد از پیاده‌روی کوتاهی به این بنای تاریخی برسید.
چنانچه با ماشین شخصی خود به این مکان تاریخی می‌روید کافی‌ست خودتان را به بلوار شاه عباسی یا بلوار شریفی کرج برسانید و وارد خیابان خراسانی شوید. در این خیابان که در سمت غرب کاروانسرا قرار دارد، می‌توانید ماشین خود را در پارکینگ‌های عمومی پارک کنید.
جمع بندی
در این مقاله از الی گشت به معرفی یکی از دیدنی‌ترین مکان‌های گردشگری تاریخی کشورمان که از دوران صفویه به یادگار مانده یعنی کاروانسرای شاه عباسی در کرج پرداختیم. این بنا در شاهراه ابریشم قرار داشته و در طی حیات خود کاربری‌های متفاوتی داشته است و در حال حاضر مجموعه گردشگری بسیار محبوبی در کرج به شمار می‌رود و از امکانات رفاهی خوبی برخوردار است.
سؤالات متداول
کاروانسرای شاه عباسی کجاست؟
کاروان سرای شاه عباسی فاصله زیادی تا تهران ندارد و در شهر کرج در بلوار شاه عباسی واقع شده است. این کاروانسرا در مرکز شهر قرار گرفته و به میدان توحید و میدان قدس کرج بسیار نزدیک است.
کاروانسرای شاه عباسی متعلق به چه دوره ای است؟
این کاروانسرا در دوران صفویه احداث شده است.
بهترین زمان بازدید از کاروانسرای شاه عباسی کرج چه موقعی است؟
از نظر شرایط آب و هوا بهار و اوایل پاییز بهترین زمان بازدید از کاروانسرای شاه عباسی در کرج است.
آیا برای بازدید از کاروانسرای شاه عباسی کرج باید هزینه ای پرداخت کرد؟
خیر ورود به کاروانسرای شاه عباسی کرج رایگان است.
مطالب مرتبط : معرفی آبشار هفت چشمه البرز معرفی کاخ های تابستانی در البرز دشت لاله های استان البرز
۱ نظرات
خیلی هم عالی