استان گیلان با جنگل‌های انبوه هیرکانی، رودخانه‌های پرخروش و هوای دلپذیرش، همیشه مقصدی محبوب برای گردشگران بوده است. در میان این همه زیبایی، روستای سقالکسار با دریاچه سد خاکی‌اش، در ۱۵ کیلومتری جنوب رشت، چون نگینی سبز می‌درخشد.
سقالکسار تنها یک مقصد گردشگری نیست؛ این روستا به دلیل ابتکار مردم محلی در حفظ پاکیزگی محیط‌زیست، لقب “پاک‌ترین روستای ایران” را به خود اختصاص داده است. طرح جالب بازپرداخت بخشی از هزینه ورودی در صورت تحویل کیسه زباله پرشده، نمونه‌ای الهام‌بخش از گردشگری پایدار است. اینجا جایی است که هم می‌توانی آرامش را لمس کنی و هم در تجربه‌ای متفاوت از پاکیزگی و گردشگری پایدار شریک باشی.
آشنایی با موقعیت و ریشه نام سقالکسار
سقالکسار در دهستان لاکان، از توابع شهرستان رشت، قرار گرفته و جاده‌های آن دو شهرستان رشت و شفت را به هم متصل می‌کنند.
نام “سقالکسار” ریشه‌ای عمیق در تاریخ طبیعی و فرهنگی منطقه دارد؛ این واژه به معنای “محل آب خوردن پرندگان” است. این نام از ترکیب “سقا” به معنای آبخوری یا محل آب، و “لک” و “سار” که نام دو گونه از پرندگان مهاجر (مانند لک‌لک و سار) هستند، گرفته شده است. در گذشته، این پرندگان به وفور به چشمه‌های موجود در این روستا می‌آمدند و از آب آن می‌نوشیدند. با این حال، نکته‌ای غم‌انگیز این است که اهالی محلی گزارش می‌دهند به دلیل شکارهای بی‌رویه در سالیان گذشته، اثری از این پرندگان مهاجر در منطقه باقی نمانده است. این وضعیت، تضادی دردناک میان نام زیبای روستا و واقعیت‌های زیست‌محیطی کنونی را آشکار می‌سازد و نشان می‌دهد که تأثیرات انسانی بر طبیعت، پدیده‌ای جدید در این منطقه نیست.
قلب این منطقه، دریاچه‌ای پشت سد خاکی با مساحت ۱۵ هکتار است که طولی ۶۰۰ متر و عرضی ۵۰۰ متر دارد. آب آن از بارش‌ها و چشمه‌های محلی تأمین می‌شود، موضوعی که حساسیت آن را به خشکسالی و تغییرات اقلیمی دوچندان می‌کند.
از نیاز کشاورزی تا جاذبه گردشگری؛ تاریخچه سد خاکی سقالکسار
سد خاکی سقالکسار در سال ۱۳۶۲ با درخواست یکی از کشاورزان بومی به نام جعفر خوشحال ساخته شد. هدف اولیه، تأمین آب شالیزارهای برنج در فصول کم‌آبی و خشکسالی بود، نه گردشگری.
با گذشت زمان، این زیرساخت کشاورزی به تدریج به یک مقصد تفریحی و اقتصادی تبدیل شد. امروزه سد علاوه بر ذخیره آب کشاورزی، به کنترل سیلاب‌ها کمک می‌کند و حتی در برنامه‌های آینده، تأمین بخشی از آب آشامیدنی رشت را بر عهده خواهد داشت.
طبیعت و پاکیزگی مثال زدنی سقالکسار
سقالکسار در میان جنگل های هیرکانی و باغ‌های سرسبز قرار دارد. پاییز با برگ‌های رنگارنگش، چهره‌ای رویایی به دریاچه می‌دهد و بهار با شکوفه‌ها و نیلوفرهای مردابی، جذابیتی ویژه دارد.
یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های سقالکسار، شهرت آن به عنوان “پاک‌ترین روستای ایران” است. این پاکیزگی مثال‌زدنی، نتیجه یک طرح خلاقانه و بسیار مؤثر محلی است: در بدو ورود به مجموعه، به ازای پرداخت ورودی (که حدود ۵ تا ۳۰ هزار تومان متغیر است)، یک کیسه زباله به بازدیدکنندگان داده می‌شود. در صورت تحویل کیسه پرشده زباله در هنگام خروج، نیمی از مبلغ ورودی به آن‌ها بازگردانده می‌شود. این سیستم تشویقی، نه تنها به حفظ محیط زیست کمک می‌کند، بلکه بازتاب‌دهنده باور عمیق مردم محلی است که سقالکسار به “مادر طبیعت یعنی زمین” تعلق دارد و همه باید در حفظ آن کوشا باشند.
فعالیت ها و تفریحات کنار دریاچه سقالکسار
دریاچه سقالکسار فرصت‌های متنوعی برای تفریح و لذت بردن از طبیعت فراهم می‌کند:
قایق‌سواری: امکان قایق‌سواری با قایق‌های پدالی و موتوری در دریاچه فراهم است. این فعالیت، چشم‌اندازهای بی‌نظیری از مناظر اطراف را از زاویه‌ای متفاوت به نمایش می‌گذارد.
پیاده‌روی و رانندگی: مسیرهای اطراف دریاچه برای پیاده‌روی‌های آرامش‌بخش در فضای جنگلی و همچنین دور زدن با اتومبیل مناسب است.
با الی گشت، رزرو هتل آسان‌تر از همیشه است.
پیک‌نیک و عکاسی: مناظر زیبای سقالکسار، هر بیننده‌ای را به عکاسی ترغیب می‌کند و مکان‌های دنجی برای برگزاری دورهمی‌های کوچک و دوستانه فراهم است. آلاچیق‌هایی نیز، برخی مجهز به باربیکیو، در اطراف دریاچه وجود دارند.
محدودیت‌های مهم: برای حفظ اکوسیستم دریاچه و پاکیزگی آن، فعالیت‌هایی نظیر شنا و ماهیگیری در دریاچه ممنوع است. این مقررات برای حفاظت از محیط زیست ضروری هستند.
یادگاری که دیگر نیست؛ کلبه غرق شده
در گذشته، کلبه‌ای زیبا در میان دریاچه سقالکسار قرار داشت که جلوه‌ای خاص به فضای اطراف می‌بخشید. این کلبه گاهی در صورت بارش‌های پی در پی زیر آب می‌رفت و تنها بخشی از آن قابل مشاهده بود. با این حال، این خانه نمادین اکنون از دریاچه برداشته شده است. اگرچه برخی منابع به متروکه شدن آن به دلیل سطح آب اشاره می‌کنند ، اما به نظر می‌رسد این سازه دیگر وجود فیزیکی ندارد. غیبت این کلبه، تغییر کوچکی در هویت بصری دریاچه ایجاد کرده است.
چهار فصل در سقالکسار
زیبایی سقالکسار در هر فصلی جلوه‌ای خاص دارد و تجربه‌ای متفاوت را ارائه می‌دهد:
بهار: آب و هوای دلنشین و مطلوب، سرسبزی و طراوت طبیعت، شکوفه‌های درختان و نیلوفرهای مردابی، این فصل را بسیار دوست‌داشتنی می‌کند.
تابستان: نسیم خنک و سایه درختان کنار دریاچه، فضایی دلپذیر برای فرار از گرما فراهم می‌آورد. البته در این فصل احتمال کاهش سطح آب وجود دارد.
پاییز: درختان با تن‌پوشی رنگارنگ، منظره‌ای رویایی و خیره‌کننده خلق می‌کنند.
زمستان: هوا سرد و بارانی است و گاهی دریاچه یخ می‌بندد که در برخی روزها امکان سورتمه‌سواری نیز فراهم می‌شود. مناظر برفی نیز زیبایی خاص خود را دارند.
جاذبه های اطراف سقالکسار
- پارک جنگلی و دریاچه سراوان
- روستای نارنجکل
- موزه میراث روستایی گیلان
- آبگیر فشتام با نیلوفرهای آبی
- چشمه آب شور لاکان
امکانات رفاهی و اقامتی
- کافه‌ها و آلاچیق‌ها با منوی محلی و چشم‌انداز دریاچه، مکان‌هایی دلپذیر برای استراحت هستند.
- مجتمع توریستی اقامتی سقالکسار با مدیریت برادران غمزه، سوئیت، زمین بازی، رستوران، کافی‌شاپ و قایق‌سواری اختصاصی را ارائه می‌دهد.
- گزینه‌های دیگر شامل هتل شاه بلوط، اقامتگاه‌های بوم‌گردی و ویلاهای اجاره‌ای است.
- کمپینگ عمومی در کنار دریاچه اغلب ممنوع است، اما برخی مجموعه‌های خصوصی فضای مجاز و کنترل‌شده فراهم می‌کنند.
مسیر دسترسی: چگونه به سقالکسار برسیم؟
دسترسی آسان و راحت به سقالکسار، یکی از عوامل کلیدی در محبوبیت گسترده آن در میان گردشگران است. این روستا در فاصله تقریبی ۱۶ کیلومتری جنوب رشت قرار دارد و با خودروی سواری، حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه زمان برای رسیدن به آن از مرکز شهر رشت نیاز است. برای مسافرانی که از تهران عازم می‌شوند، فاصله حدود ۳۲۴ کیلومتر است که تقریباً ۴.۵ ساعت رانندگی را می‌طلبد.
مسیر از تهران
برای سفر از تهران به سقالکسار، باید از طریق آزادراه‌های تهران-کرج، کرج-قزوین و سپس قزوین-رشت حرکت کنید. پس از عبور از عوارضی رشت و پلیس راه، کمی قبل از رسیدن به رشت، از تقاطع روگذر به سمت فومن بپیچید. حدود ۱۰ تا ۱۴ کیلومتر در جاده فومن رانندگی کنید تا به بقعه متبرکه آقاسید شریف برسید. از این نقطه، با یک پیچ به چپ، وارد روستای سقالکسار خواهید شد.
مسیرهای دسترسی از رشت
از شهر رشت، چندین مسیر راحت و آسفالت برای رسیدن به سقالکسار وجود دارد که همگی کاملاً هموار و مناسب تردد انواع خودروهای سواری هستند :
مسیر اول (از طریق جاده لاکان): ابتدا به میدان گاز رشت بروید. از آنجا وارد جاده دهستان لاکان شوید و حدود ۱۰ کیلومتر رانندگی کنید تا به انتهای جاده لاکان برسید. سپس وارد جاده منتهی به فومن شده و پس از طی حدود ۴ کیلومتر، به بقعه آقاسید شریف خواهید رسید. با پیچیدن به سمت چپ، وارد روستای سقالکسار می‌شوید.
مسیر دوم (از طریق فلکه رازی): از فلکه رازی رشت وارد جاده شیون فومنی شوید و سپس به جاده جیرده بپیچید. روستای سقالکسار دقیقاً در همین جاده قرار دارد و سد خاکی سقالکسار نیز تنها چند دقیقه با ورودی روستا فاصله دارد.
ساعات بازدید
یک نکته مهم برای برنامه‌ریزی سفر، اطلاع از ساعات بازدید از مجموعه است. معمولاً درب‌های مجموعه پس از ساعت ۸ شب بسته می‌شوند و تا صبح روز بعد باز نخواهند شد. بنابراین، لازم است زمان بازدید خود را به گونه‌ای تنظیم کنید که فرصت کافی برای تفریح و گشت و گذار در طول روز را داشته باشید.
سقالکسار و بحران آب؛ خشک شدن دریاچه سقالکسار
متأسفانه خبری که در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۴۰۴ منتشر شده شد، حاکی از یک اتفاق تلخ و غیرمنتظره است: دریاچه سقالکسار رشت، این نگین محبوب گردشگری گیلان، به طور کامل خشک شده است. این رویداد، نگرانی‌های گسترده‌ای را در میان مردم و مسئولان برانگیخته است.
دریاچه‌ای که پیش از این به خاطر چشم‌انداز بکر و آب آرامش‌بخش خود شهرت داشت و همواره گفته می‌شد که “تمام طول سال آب دارد” و آب آن از ریزش‌های جوی و چشمه‌ساران منطقه تأمین می‌شود، اکنون به “زمینی ترک‌خورده” تبدیل شده است. این دگرگونی شدید، نشان‌دهنده تغییرات محیطی چشمگیری است که در مدت زمان کوتاهی رخ داده است.
بررسی دقیق‌تر زمان‌بندی وقایع، ابعاد این خشکی را بیشتر آشکار می‌سازد. تنها چند ماه پیش از گزارش خشکی کامل، در تاریخ ۱۸ فروردین ۱۴۰۴، خبری مبنی بر غرق شدن یک مرد ۷۲ ساله در دریاچه سقالکسار منتشر شد. این حادثه به وضوح تأیید می‌کند که در آن زمان، دریاچه دارای آب کافی و عمق قابل توجهی بوده است. بنابراین، خشکی کامل دریاچه سقالکسار در فاصله زمانی کوتاه بین فروردین و مرداد ۱۴۰۴، با سرعت نگران‌کننده‌ای رخ داده است. این سرعت بالای خشک شدن، بر وضعیت اضطراری و غیرمعمول این رخداد تأکید می‌کند.
خشک شدن ناگهانی سقالکسار، بحث‌ها را درباره تغییرات اقلیمی و مدیریت منابع آب در کشور داغ کرده است. این اتفاق، پدیده‌ای منفرد نیست، بلکه بخشی از بحران گسترده‌تر آب در استان گیلان و سراسر ایران است.
سخن آخر
سقالکسار، با زیبایی طبیعی و فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست، همواره نمونه‌ای الهام‌بخش برای گردشگری پایدار بوده است. اما خشک شدن ناگهانی دریاچه، هشداری جدی است که نشان می‌دهد بدون مدیریت هوشمند منابع آب، حتی زیباترین جاذبه‌ها نیز آسیب‌پذیرند.
بازگشت طراوت سقالکسار نیازمند همکاری مسئولان، جامعه محلی و گردشگران است تا این نگین سبز دوباره بدرخشد.
مطالب مرتبط : سفر به مرداب وربن چالوس | مکانی بکر، مرموز و نفس گیر سد شیاده، جاذبه ای کمتر شناخته شده در بابل سفر یک روزه به اطراف تهران | ۵۷ پیشنهاد جذاب
۱۷ نظرات
ما تیرامسال رفتیم سقالکسار اما پشیمون شدیم چون احشام رهاشده بحدی زیاد هستند که اطراف ما جایی که سفره گذاشته بودیم نهار بخوریم و هرآن ترس و استرس داشتیم با شاخهای تیزشون به ماحمله نکنند وممکن هم بود چون حیوان و …. ازطرفی ورودی بجای ۵هزار از ما ۵نفر به زور ده هزارتومان گرفتند فقط چون ماشین شما ون . این پول زور گرفتن. ؟معلوم نیست مدیر و مسول این مکان کیه
شاخ های تیز احشام؟! ادمای مثل شما تو طبیعت چکار دارند؟
سلام
من دو هفته دیگه دارم میرم اونجا ، حتما بعد از اتمام تعطیلات عید براتون تعریف میکنم که چه جایی هست
من دهها بار اینجا رفتم. واقعا شاخ تیز و پول زور و … نداریم می خواهید برروید یک دریاچه زیبا و تمیز زباله هاتون را هم برزید و پول هم ندید؟!!
به نظر من زیباست واقعا زیباست. پیشنهاد میکنم تصاویر بیشتری از این دریاچه و منطقه ییلاقی زیبا منتشر کنید.
ببخشید کلبه هم هست که شب بخابیم؟؟؟
بله کلبه زیاد هست
گیلانی ها آرام ترین مردم هستند. مطمئنا از هم نشینی با رشتی ها لذت خواهید برد.
سقالکسار(سق+قل+ک سر) یک کلمه ی تورکی است..سق قل یعنی ریش+ک سر یعنی می برد…..سقالکسر یعنی جایی که حرف ریش سفیدان ،حرف آخر است.و ریش سفیدها حرف آخر را می زنند.
من از رگو ریشه واسه همین روستا هستم ولی واقعا خسته شدیم از این حجم از گردشگر بی ملاحضه چون واقعا خیلی خیلی شلوغ شده و کرونا تو این روستا بیشتر شده چن وقت پیش چن نفر از گردشگران به مردم این روستا گفتن ک گاو های شما برای ما مزاحمت اینجا میکنه واقعا ک متاسفم برای این آدما ک برای ساکنان اینجا کلی مزاحمت اینجا میکنن ولی باز هم این حرفا رو میزنن تا چن سال پیش اینجا خیلی قشنگ بود ولی با این حجم از گردشگر واقعا خیلی بد شده …
اونجا محل چرای حیواناته نه جای شما دوست عزیز…حالا معترض هم هستین
من رگو ریشه واسه همین روستا هستم ولی واقعا خسته شدیم از این حجم از گردشگر بی ملاحضه چون واقعا خیلی خیلی شلوغ شده و کرونا تو این روستا بیشتر شده چن وقت پیش چن تا از گردشگران به مردم این روستا گفتن ک گاو های شما برای ما مزاحمت اینجا میکنه واقعا متاسفم برای این آدما ک برای ساکنان اینجا کلی مزاحمت اینجا میکنن ولی باز هم این حرفا رو میزنن ..
اینجا تا چن سال پیش واقعا قشنگ بود ولی با این همه گردشگر خیلی بد شده…
من نمیدونم این شمالی ها خودشون همه جا اشغال میریزن بعد فاز روشنفکری برای مسافرا میزارن ضمنا زمین و دریای و اسمان خدا واسه ارث بابای شما نیست عزیزم زیاد جوگیر نشید طبیعت واسه همه است
تهرانی‌ها حقشونه به اینجاهایی برن که هیچکس براشون احترامی قائل نیست این همه بی احترامی از شمالی ها می بینند ولی باز هم میرن جایی که هزاران بار دیدن و تکراری شده باباا دست از سر شمال بردارید ایران هزاران جای زیبا دارد همین مردم مهمان نواز و خونگرم کرمانشاه ،کردستان اهواز سیستان و بلوچستان که هم اقتصاد شون شدید نیازمند گردشگر و هم مناطق بکر و زیبایی دارند که به تمام شمال می ارزه و این همه آشغال هم نداره همین کردستان و کرمانشاه ۱۳۰۰ تا چشمه و رودخانه و آبگیر داره که از همین سقالکسار زیباتره
تهرانی‌ها چرا به اینجاهایی میرن که هیچکس براشون احترامی قائل نیست این همه بی احترامی از شمالی ها می بینند ولی باز هم میرن جایی که هزاران بار دیدن و تکراری شده باباا دست از سر شمال بردارید ایران هزاران جای زیبا دارد همین مردم مهمان نواز و خونگرم کرمانشاه ،کردستان اهواز سیستان و بلوچستان که هم اقتصاد شون شدید نیازمند گردشگر و هم مناطق بکر و زیبایی دارند که به تمام شمال می ارزه و این همه آشغال هم نداره همین کردستان و کرمانشاه ۱۳۰۰ تا چشمه و رودخانه و آبگیر داره که از همین سقالکسار زیباتره
تهرانی‌ها چرا به اینجاهایی میرن که هیچکس براشون احترامی قائل نیست این همه بی احترامی می بینند ولی باز هم میرن جایی که هزاران بار دیدن و تکراری شده بابا مردم شمال اینقدر پولدار شدن که دیگه نبازی به شما ندارن دست از سر شمال بردارید ایران هزاران جای زیبا دارد همین مردم مهمان نواز و خونگرم کرمانشاه ،کردستان اهواز سیستان و بلوچستان بندرعباس که هم اقتصاد شون شدید نیازمند گردشگر و هم مناطق بکر و زیبایی دارند که به تمام شمال می ارزه و این همه آشغال هم نداره همین کردستان و کرمانشاه ۱۳۰۰ تا چشمه و رودخانه و آبگیر داره که از همین سقالکسار زیباتره
خیلی جای خوبیه ما دو بار رفتیم ولی دیگه خیلی حوصله سربر شده ولی در کل جای خوبی بود
بسیار محیط زیبا و آرامش بخشی هست به هموطنای عزیز پیشنهاد میدم یک روز زیبا رو در این محل اختصاص بدن. محیط جذاب و زیبایی داره و مردم خونگرم و مهمهان نواز. سعی کنیم هر صحبتی میکنیم ابتدا خودمون رو جای افرادی قرار بدیم که در خصوص اون افراد صحبت می کنیم. رفتار خوب احترام میاره – بیایم کاری کنیم که خوبی و مهربونی گسترش پیدا کنه- به خودمون طبیعتمون و انسان های اطرافمون احترام بذاریم و از محیط طبیعی لذت ببریم. (ایرانی همیشه سرافراز)