موزه باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود

آشنایی با پیشینه مردم شهر شاهرود

شاهرود یکی از شهرهای استان سمنان است که جایی میان آب و هوای مرطوب و پربارش شمال کشور و کویرهایی جنوب آن قرار گرفته و این امر سبب شده تا آب و هوایی معتدل داشته باشد. بر اساس اسناد و مدارک موجود شاهرود و بسطام یکی از شهرهای مهم آریایی ها بوده اند. به خاطر مسائل امنیتی شهر را در بالای تپه ها کنار رودی بزرگ ساختند که موجب شد نام شاهرود را برای آن انتخاب کنند و از جایگاه ویژه ای برای اشکانیان برخوردار بود در سال های بعد نیز شاهرود در جاده ابریشم قرار گرفت و همچنان شهری مهم بود گذری از این تاریخ غنی و آداب و رسوم مردمان آن را می توان در موزه باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود مشاهده کرد. برای آشنایی با این موزه با الی گشت همراه شوید.

ساختمان موزه

مطالب مرتبط:
تپه حصار، یادگار تمدن ۶۰۰۰ ساله ایران
معرفی کاروانسراهای استان سمنان

ساختمان موزه باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود در ابتدا متعلق به شهرداری (بلدیه) بوده در دوران پهلوی اول (سال های ۱۳۰۶-۱۳۰۷) ساخته شده است.  ساختمانى قدیمى، با سبک معمارى مربوط به اواخر دوره‌ قاجاریه و اوایل دوره پهلوى، احداث شده است. این ساختمان در دو طبقه با ۳۰۶ متر زیربنا طراحی شد، پس از بازسازى کلى و بنیادى در اسفند ماه سال ۶۷، تبدیل به موزه باستان ‌شناسى و مردم ‌شناسى شاهرود شد. بخش باستان شناسی موزه، دارای ۶ اتاق با سقف ضربى ترک دار است، که در دو جناح شمالى و جنوبى قرار دارند که توسط راهروى پهنى به یکدیگر متصل شده اند.

در این بخش اشیایى که در منطقه یافت شده اند، از جمله آثار به دست آمده از حفارى ‌هاى تپه سنگ چخماق شاهرود، تپه حصار دامغان (که قدمت تمدن آن به ۵۸۰۰ سال قبل از میلاد بازمی گردد)، تپه‌ خوریان شاهرود (۷۰۰۰ سال قبل از میلاد)،‌ تپه بلوار شهر شاهرود (مربوط به ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد) که شامل اشیاى سفالى و برنزى و آبگینه است، نگهدارى مى ‌شوند. طبقه دوم ساختمان تبدیل به موزه مردم شناسی شده است که، شامل سه اتاق و یک سالن بزرگ، صحنه هایی از موضوع های مردم شناختی (کشاورزی و دامداری) و نماهایی از زندگی همه ی مردم می شود. غرفه‌ هاى این مجموعه شامل کشاورزى، دامدارى، پوشاک و دیگر شیوه های زندگی مردم هستند و می توان از اعتقادات و آداب و رسوم آن ها مطلع شد.

بخش های مختلف موزه

همان گونه که گفته شد بخش باستان شناسی در قسمت همکف قرار دارد و آثار باستانی قبل از میلاد مسیح در چهار اتاق و راهرو نگهدار می شود. سقف های این قسمت دارای طاق هایی هلالی است مه در ساخت آن از خشت و آجر استفاده شده است. نمای خارجی آن آجرنما است و برای زینت محوطه نیز از سنگ و آجرفرش استفاده شده است. هنگام ورود به ساختمان در چوبی را مشاهده خواهید کرد که درون محفظه ای شیشه ای نگهداری می شود این در سراسر منبت کاری شده و بر روی آن آیت الکرسی، اسامی امامان معصوم، اشعار محتشم کاشانی، آیات و روایات قرآنی و نام سازندگان آن دیده می شود. این در روزگاری در آرامگاه امام زاده محمد سرامین قطری بود که البته با نام امامزاده قطری شناخته می شود. ساخت آن به دوران مظفر الدین شاه باز می گردد و با تماشای آن می توان به توانایی بالای هنری در آن زمان پی برد.

نقوش برجسته ای که جداگانه منبت کاری شده اند و سپس به کمک سنگ یشم و میخ به آن متصل شده اند نیز بقشی از زیبایی های این در هستند که گل بوته ها و نقوش اسلیمی بر روی آن دیده می شود این نقوش نشان دهنده چرخه زندگی و چهار فصل سال می باشند. برای نشان دادن گذر روزگار از گل های نیلوفر آبی که از زمان هخامنشیان سمبل این مفهوم بود نیز استفاده شده است. اما ویژگی اصلی این در نشان دادن سیر رشد جنین است. این طرح با استفاده از دانش و علمی که مردم آن زمان داشتند کشیده شده است و می تواند سندی ارزشمند از تاریخ ایران باشد. همانطور که ذکر شد نام سازندگان در کربلایی میرزا گرمنی، رمضان علی میقانی و نصر الله بن مرحوم ملاعلی بر روی آن نوشته شده است.

بخش باستان شناسی

اشیا مربوط به حفاری های تپه های باستانی؛ مانند تپه سنگ چخماق شاهرود، تپه حصار و … یافت شده است می توان این آثار را به شکل زیر دسته بندی کرد.

• سکه ها و مهره های تاریخی سنگی
• ظروف سفالی ( خاکستری و منقوش) ، شیشه ای و …
• ابزارهای سنگی، استخوانی و مفرغی
• قبر بازسازی شده
• در منبت کاری شده، ستون های چوبی، محراب گچ بری شده، آجر نقش دار و …

از مهم ترین  اشیا این بخش از موزه باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود ظروف به دست آمده از حفاری در تپه حصار را نام برد که قدمت برخی از آن ها به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد و بر روی آن ها اشکالی از حیوانات و گیاهان قابل مشاهده است. اشیا این دوره از آن زمان شده شده و تا دوره قاجار ادامه می یابد می توان روند تکامل زندگی و پیشرفت در هر دوره تاریخی از زمان را در این قسمت کاملا مشاهده کرد.

بخش مردم شناسی

طبقه دوم موزه باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود به بخش باستان شناسی اختصاص یافته است و از سه اتاق و یک سالن بزرگ تشکیل شده است. این بخش برخلاف بسیاری از موارد تلاش شده به زندگی عموم مردم بپردازد و نشان دهنده گروه خاصی نباشد. اشیا موجود را می توان به شکل زیر طبقه بندی کرد.

• ابزارکار دامداری، کشاورزی، پوشاک، پخت نان، دست بافته‌ ها
• اسناد و قباله ‌ها
• ابزار و وسایل تعزیه خوانی
• وسایل تدفین
• کارگاه پارچه بافی و انواع چرخ ‌های ریسندگی سنتی
• ابزار تدفین
• وسایل روشنایی سنتی
• قرآن خطی در ابعاد مختلف

از تصاویر فوق العاده زیبایی که در این بخش از موزه باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود مشاهده می شود غرفه پرده درویشی است که ۳۲ قصه را با کمک گرفتن از تصاویر بیان می کند.

آدرس: ایران – سمنان – شاهرود خیابان فردوسی، جنب شهرداری