سرزمین عزیزمان ایران در دنیا به تاریخ و فرهنگ کهن و غنی خود مشهور است و جاذبه‌های تاریخی متعددی را در خود جای داده که هرکدام به نوعی یادگار ادوار گذشته هستند. یکی از این یادگارهای تاریخی در استان زیبای چهار محال و بختیاری پل زمانخان است. در این مقاله با الی گشت همراه باشید تا شما را با این پل دیدنی بیشتر آشنا کنیم.
معرفی پل زمانخان
پل زمانخان، یکی از پل‌های تاریخی است که بر روی رودخانه زاینده‌رود، رگ حیات فلات مرکزی ایران ساخته شده. این پل در استان چهار محال و بختیاری در فاصله ۲۷ کیلومتری شمال شهر کرد و ۵٫۲ کیلومتری (هشت دقیقه‌ای) شهرستان سامان قرار گرفته است.
این پل تاریخی متعلق به دوره صفویه بوده و به منظور تردد ایل‌ها و عشایر قشقایی ساخته شده و دو طرف ساحل رود را به هم متصل می‌کند. این پل با طبیعتی سرسبز احاطه شده و مکانی مناسب برای علاقه‌مندان به آثار تاریخی و همچنین علاقه‌مندان به طبیعت‌گردی به شمار می‌رود.
آشنایی با شهرستان سامان
حالا که از پل زمانخان می‌گوییم خوب است قدری هم درباره شهرستان سامان که این پل در آن قرار گرفته صحبت کنیم. این شهرستان به قدری زیبا و دیدنی است که لقب «نگین گردشگری چهار محال و بختیاری» را به آن بخشیده‌اند.
این شهرستان به دلیل دارا بودن باغات بسیار زیاد به ویژه باغ‌های بادام و گردو همچنین به شهرستان شکوفه هم معروف است. گفتنی است که این منطقه هر سال، بیشترین گردشگر را در سطح استان چهار محال و بختیاری به سوی خود می‌کشاند.
از جمله آثار تاریخی سامان باید از مسجد جامع سامان، آسیاب آبی پل زمانخان، بافت تاریخی روستای یاسه چای، پل هوره، بقایای قلعه هوره، حمام هوره و مقبره دهقان سامانی نام برد. همچنین از جاذبه‌های دیگر این شهر مجتمع فرهنگی تفریحی زمانخان و مجموعه کاخ پیشین فرح است که امروزه به هتل تبدیل شده.
آشنایی با تاریخچه پل زمانخان
درباره تاریخچه پل زمانخان باید گفت بعضی تاریخ‌شناسان، قدمت آن را به دوران ساسانیان نسبت می‌دهند و معتقدند این پل طی سال‌های بعد تکمیل شده. گرچه باید افزود که در کتاب شناخت سرزمین چهارمحال، بخشی وجود دارد که نشان می‌دهد این پل در دوره صفویان ساخته شده.
بر اساس شواهد و منابع تاریخی، فردی به نام «زمان خان نفر ایل بیگی»، یکی از سران ایل قشقایی، دستور ساخت این پل را در سال ۱۰۲۲ هجری قمری داده تا ایل‌ها و عشایر قشقایی و بختیاری بتوانند به راحتی و بی خطر چهارپایانشان را از روی آن عبور دهند.
قبل از احداث این پل، عشایر مجبور بودند از زاینده رود عبور کنند. یک بار موقع عبور از این رود، کودکی در آب‌های زاینده رود غرق شد. مادر، جسد فرزندش را پیش زمان خان برد. اعتراض او باعث شد زمان خان دستور ساخت پل زمانخان را صادر کند و از همه اهالی درخواست کند تا در ساخت آن مشارکت کنند.
درباره زمانخان
زمان خان مؤسس پل زمانخان یکی از اعضای خاندان ایل بیگی (ایل‌های ترک زبان قشقایی استان فارس) و رئیس طایفه «نفر» بوده است. او علاوه بر این به عنوان یکی از سرداران معروف پادشاهان صفوی شناخته می‌شد و دامنه کوچ طایفه‌اش تا منطقه سامان می‌رسید. به همین خاطر، او و ایلش تصمیم می‌گیرند در روستای ایل بیگی ساکن شوند.
ایل نفر از ایلات بزرگ استان فارس به شمار می‌رفت و از دوران صفویه، به خصوص در زمان افشاریه و زندیه و اوایل قاجاریه در استان فارس مناصب مهم سیاسی و نظامی را در دست داشتند. امروزه طایفه نفر (بخشی از این ایل بزرگ) در شهرستان مرودشت در استان فارس و در محله نفر زندگی می‌کنند.
تجربه ای متفاوت از سفر را با تورهای الی گشت تجربه کنید
مرمت پل زمانخان
جالب است بدانید پل زمانخان تا به حال سه بار در سال ۱۲۰۲ توسط کارگزاران حکومت صفوی، در حدود سال ۱۲۸۹ توسط خوانین روستای ایل بیگی و در سال ۱۳۲۱ توسط حاج عبدالحسین قزوینی مالک قریه «چم عالی» مورد بازسازی و مرمت قرار گرفته.
این پل در آخرین بازسازی به صورت کامل مرمت شد و با ساخت دیوار سنگی در دو طرف آن استحکامش به میزان زیادی افزایش پیدا کرد. این پل یکی از آثار تاریخی مهم ایران به حساب می‌رود و نام آن در فهرست آثار ملی هم به ثبت رسیده است.
میراث فرهنگی استان چهارمحال و بختیاری در حال حاضر مالک پل زمانخان است و هر سال آن را به بخش خصوصی واگذار می‌کند. مهم‌ترین منبع در‌آمد مردم محلی این شهرستان، بعد از کشاورزی جذب گردشگران به این پل تاریخی است. پلی که یکی از مهم‌ترین نمادهای مردم محلی شهرستان سامان به شمار می‌رود.
آشنایی با طراحی پل زمانخان
درباره طراحی این پل باید گفت که پل زمانخان به پل‌های دوره ساسانی شباهت بسیاری دارد. به همین خاطر است که برخی محققان آن را بازمانده‌ای از پل‌های شبیه به پل دز در شهرستان دزفول و سایر بندها و پل‌های مربوط به این دوران می‌دانند.
پیش از احداث این پل در این منطقه پل‌های زیادی ساخته شده بودند؛ اما مقاومت خوبی در برابر جریان آب نداشتند و دوام نمی‌آوردند. تا زمانی که معماران با توجه به خروشان بودن زاینده رود فضای بین دو پیچ رودخانه را برای ساخت پل انتخاب کردند که با صخره‌ی باریکی از هم جدا شده بود. جالب این که در زمان صفوی پل زمانخان فقط یک دهانه داشت و دهانه غربی در دوره قاجار به آن اضافه شد.
معماری پل زمانخان
امروزه پل زمانخان در شهرکرد دو دهانه نامساوی قوسی شکل با عرض‌های متفاوت پنج و ۵٫۶ متر دارد که بر سه‌پایه سنگی استوار شده‌اند. پایه میانی پل با چرخشی ۳۰ درجه نسبت به جریان آب، حالتی قوسی دارد و دریچه‌ای کوچک و توخالی هم بالای پل برای کاهش وزن و جلوگیری از رانش پل تعبیه شده.
همچنین بدنه‌ی این پل آجری بوده و از عوامل استحکام و استواری پل می‌توان به استفاده از طاق‌های ضربی و ملاط گچ و ساروج اشاره کرد. همان طور که ذکر شد این پل روی یک صخره احداث شده، صخره‌ای که نقش پایه و موج‌شکن را بازی می‌کند تا امواج خروشان زاینده‌رود نتوانند باعث تخریب پل شوند.
پل زمانخان ۳۲ متر طول و ۴٫۵ متر پهنا دارد و در ارتفاع ۱۲ متری از بستر زاینده‌رود قرار گرفته. پلی که در طول سالیان دراز مسیر عبور عشایر بوده و امروزه نمایانگر تاریخ و فرهنگ غنی منطقه است.
آسیاب آبی پل زمانخان
آسیاب آبی پل زمانخان یکی دیگر از جاذبه‌های این پل است که درست در کنار آن قرار گرفته. قدمت این بنا به دوران قاجار برمی‌گردد و در آثار ملی ایران هم به ثبت رسیده است
همچنین باید اضافه کرد که در سال‌های اخیر در نزدیکی این پل، یک پل معلق ساخته شده که گردشگران با عبور از آن تفریحی هیجان‌انگیز و جالب را تجربه می‌کنند.
چه تفریحاتی می توان در پل زمانخان انجام داد؟
اما شاید بخواهید بدانید با رفتن به پل زمانخان چه تفریحاتی می‌توانید انجام دهید تا اوقات بهتری را بگذرانید. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا به معرفی این تفریحات بپردازیم.
۱. رفتینگ
رفتینگ یک ورزش آبی هیجان‌انگیز است که به شکل گروهی و با قایق در آب‌های خروشان انجام می‌شود. قایق‌های رفتینگ قایق‌های بزرگ بادی با ظرفیت چهار تا ۱۸ نفر هستند. در زاینده‌رود سه مسیر برای رفتینگ وجود دارد.
مسیر پل زمانخان تا پل چلوان، مسیر بابا پیر احمد تا پل و مسیر سودجان تا پل از جمله این مسیرها هستند که می‌توانید بنا به سلیقه خود یکی از آنها را امتحان کنید.
۲. ماهیگیری
یکی دیگر از فعالیت‌های تفریحی که می‌توانید در منطقه پل زمانخان و زاینده رود انجام بدهید ماهیگیری است. قزل‌آلای وحشی (گوشت صورتی) از جمله ماهی‌هایی است که در زاینده رود زندگی می‌کند و اگر لوازم ماهیگیری دارید می‌توانید در این ناحیه آن را صید کنید.
۳. شنا
از دیگر فعالیت‌های مفرحی که می‌توانید در منطقه پل زمانخان انجام بدهید شنا کردن است. گرچه قبل از انجام آن باید اطمینان حاصل کنید رودخانه خروشان نباشد تا خطری متوجهتان نشود.
۴. پیک نیک
از آن جایی که این پل در منطقه‌ای بسیار سرسبز با طبیعتی دیدنی واقع شده، یکی از تفریحات اصلی گردشگران در این ناحیه پیک‌نیک کردن به همراه خانواده و همراهان و لذت بردن از مناظر زیباست.
۵. عکاسی
اگر گردشگری خوش‌ذوق باشید و اهل عکاسی با بازدید از پل زمانخان حتماً باید دوربین خود را دست بگیرید و از مناظر باشکوه و دیدنی عکاسی کنید تا خاطره‌ی سفری به‌یادماندنی را با خود به خانه ببرید.
آشنایی با امکانات رفاهی پل زمانخان
پل زمانخان، منطقه‌ای گردشگری به حساب می‌رود. به همین خاطر امکانات رفاهی خوبی در آن برای گردشگران تعبیه شده.
از جمله این امکانات باید به اقامتگاه، سرویس بهداشتی، فروشگاه‌های خرید سوغات، آلاچیق کنار رودخانه، چایخانه، پارکینگ، کافه رستوران، سکوی نشیمن، آب آشامیدنی، تجهیزات جهت بازی کودکان و فضای سبز اشاره کرد.
همچنین در طول مسیر پنج کیلومتری از شهرستان سامان به مقصد این پل، باغ‌های بسیاری هستند که از گردشگران پذیرایی می‌کنند.
جمع بندی
در این مقاله از الی گشت به معرفی یکی از دیدنی‌ترین جاذبه‌های تاریخی استان چهار محال و بختیاری یعنی پل زمانخان پرداختیم. این پل دیدنی به باور محققان متعلق به دوران صفوی است و به منظور سهولت عبور عشایر و ایل‌های قشقایی و چارپایانشان بر زاینده‌رود ساخته شده است. اگر به این استان سفر می‌کنید و به بازدید از جاهای تاریخی و سرسبز علاقه دارید حتماً از این پل دیدن کنید.
سؤالات متداول
پل زمانخان کجاست؟
آدرس دقیق پل زمانخان به شرح زیر است:
استان چهار محال و بختیاری، شهرکرد، شهرستان سامان، پنج کیلومتری شمال شهر سامان.
پل زمانخان متعلق به چه دوره ای است؟
این پل به باور کارشناسان متعلق به دوران صفویه است.
بهترین زمان بازدید از پل زمانخان چه موقعی است؟
از آن جایی که آب و هوای شهر کرد در پاییز و زمستان بسیار سر است، بهترین زمان برای سفر به پل زمانخان فصل بهار و تابستان است.
آیا برای بازدید از پل زمانخان باید هزینه ای پرداخت؟
خیر برای بازدید از این پل نیاز به پرداخت هیچ هزینه‌ای نیست.
مطالب مرتبط : به دنیای یخ و برف در غار چما سفر کنید! پارک ملی تنگ صیاد، منطقه حفاظت شده شهرکرد آشنایی با موزه باستان شناسی شهرکرد (حمام پرهیزکار)