سفر به فراسوی مرزهای ایران چه برای مقاصد سیاحتی و تفریحی، چه زیارتی و کاری همواره مستلزم برنامهریزی دقیق مالی و اداری است. یکی از مهمترین بخشهای این برنامهریزی پس از خرید بلیط هواپیما، پرداخت «عوارض خروج از کشور» است. این عوارض که در گذشته با عنوان «مالیات خروج از کشور» شناخته میشد در واقع یک نوع تعرفه دولتی است که توسط هر مسافر ایرانی پیش از ترک خاک کشور باید پرداخت گردد. در این مقاله با الی گشت همراه باشید تا شما را با این مورد از ملزومات سفرهای خارجی بیشتر آشنا کنیم.
عوارض خروج از کشور چیست؟
عوارض خروج از کشور برخلاف تصور عمومی که آن را صرفاً یک «مالیات» میدانند، یک «تعرفه» یا «بهای خدمات» دولتی است که از مسافران ایرانی که قصد خروج از مرزها را دارند دریافت میشود.
ریشه این دریافت به سالهای دور باز میگردد، اما در چند دهه اخیر شکل قانونی آن به طور مداوم تغییر کرده است. مطابق قانون منابع حاصل از دریافت این عوارض به حساب خاصی واریز میشود که قسمتی از آن صرف توسعه زیرساختهای گردشگری و بخشی دیگر به بازسازی مناطق مرزی اختصاص مییابد.
در سالهای اخیر و بهویژه با تصویب قوانین بودجه سالانه، میزان و نحوه محاسبه این عوارض دستخوش تغییرات مهمی شده است که دانستن جزئیات آن برای هر مسافری ضروری است. سال ۱۴۰۴ هجری شمسی نیز از این قاعده مستثنی نیست و تعرفههای جدیدی برای گروههای مختلف مسافران و به تفکیک دفعات خروج تعیین شده است.
مبنای تصویب در بودجه ۱۴۰۴
میزان عوارض خروج هر ساله در قالب «قانون بودجه سال کل کشور» تعیین و مصوب میشود. در بودجه سال ۱۴۰۴، دولت با هدف کنترل و مدیریت خروج ارز از کشور و همچنین تأمین منابع مالی برای مقاصد تعیینشده، افزایش پلکانی این عوارض را برای سفرهای مکرر تصویب کرده است.
این رویکرد پلکانی، یک سیاست مالی است که با گرانتر کردن سفرهای متعدد انگیزهای برای کاهش دفعات سفر ایجاد میکند.
اهمیت پرداخت و تبعات عدم پرداخت
بدیهی است که پرداخت عوارض خروج از کشور یک الزام قانونی و پیشنیاز عبور از گیتهای کنترل گذرنامه در تمامی مرزهای رسمی کشور (هوایی، زمینی و دریایی) است. در صورت عدم پرداخت حتی اگر مسافر دارای بلیط و ویزای معتبر باشد، اجازه خروج از کشور به او داده نخواهد شد.
نکته حیاتی این است که پرداخت این عوارض باید پیش از مراجعه به گیت انجام شود و رسیدی که پس از پرداخت صادر میگردد، برای استعلام و تأیید در سیستمهای پلیس گذرنامه معیار عمل قرار میگیرد. لازم به ذکر است که عوارض پرداختی، تنها برای همان سال شمسی و یک بار خروج اعتبار دارد.
تعرفه های عوارض خروج در سال ۱۴۰۴
نرخ مالیات خروج از کشور در سال ۱۴۰۴ بر اساس سه معیار اصلی تعیین میشود: ۱. نوع سفر (عادی، زیارتی، مرزنشینی)، ۲. تعداد دفعات خروج در طول سال ۱۴۰۴، و ۳. نوع مرز خروجی (هوایی، زمینی یا دریایی)، که البته معیار سوم تنها برای سفرهای زیارتی عتبات عالیات مؤثر است. تمام مبالغ زیر بر حسب «تومان» درج شده است.
تعرفه مسافران عادی (سیاحتی و تفریحی)
این دسته شامل تمام مسافرانی است که سفرشان در دستههای زیارتی یا سایر معافیتهای خاص قرار نمیگیرد. نرخ عوارض برای این مسافران پلکانی و با شیب تند افزایش مییابد. این مسافران برای سفر اول ۶۷۵ هزار تومان، برای سفر دوم با پنجاه درصد افزایش ۱۰۱۲۵۰۰ تومان و برای سفر سوم با ۱۰۰ درصد افزایش ۱۳۵۰۰۰۰ باید پرداخت کنند.
تعرفه سفرهای زیارتی (حج تمتع، عمره و عتبات عالیات)
سفرهای زیارتی به دلیل ماهیت مذهبی و فرهنگیشان، معمولاً از تخفیفهای قابل توجهی در نرخ عوارض برخوردار هستند، اما این تخفیفها نیز در سال ۱۴۰۴ دستخوش تغییر و پلکانی شدن شدهاند.
سفر اول (حج): ۲۲۳,۰۰۰ تومان
سفر دوم (حج): ۳۳۴,۵۰۰ تومان
| سفر سوم و بیشتر (حج): ۴۴۶,۰۰۰ تومان
زائران عتبات عالیات (عراق)
سفرهای زیارتی به عتبات عالیات، به دلیل تردد بالا و اهمیت مذهبی خاص در ایران، دارای کمترین میزان عوارض هستند، بهطوری که نرخ آنها حتی در سفر دوم و سوم نیز ثابت باقی میماند، اما به نوع مرز بستگی دارد.
- مرز هوایی: ۶۰,۰۰۰ تومان
- مرز زمینی و دریایی: ۲۰,۰۰۰ تومان
برای بهرهمندی از نرخهای تخفیفدار، مسافر باید از طریق سازمان حج و زیارت یا شرکتهای مجاز تحت نظارت آن اقدام به سفر کرده باشد و مقصد او باید در سامانه مربوطه ثبت شده باشد تا در گیتهای مرزی نرخ صحیح برای او اعمال شود.
تعرفه ویژه مرزنشینان و ورزشکاران
الف) مرزنشینان
مرزنشینانی که طبق ضوابط تعریف شده حداقل سه سال در مناطق مرزی سکونت داشته و کارت مرزنشینی داشته باشند برای خروجهای خود از سهمیه یا تخفیف ویژهای برخوردارند.
- سفر زمینی/دریایی
سفر اول: زمینی ۷۵,۰۰۰ تومان| دریایی ۲۵,۰۰۰ تومان
سفر دوم: زمینی و دریایی ۶۰۰,۰۰۰ تومان
سفر سوم و بیشتر: زمینی و دریایی ۸۰۰,۰۰۰ تومان
نرخ مرزنشینان برای سال ۱۴۰۴ نسبت به سایر گروهها با ابهامات بیشتری همراه است و ممکن است در طول سال دستخوش بهروزرسانی قرار گیرد.
ب) ورزشکاران تیمهای ملی
خوب است بدانید ورزشکارانی که جهت شرکت در مسابقات بینالمللی با مجوز وزارت ورزش و جوانان و همراه با تیمهای ملی از کشور خارج میشوند از پرداخت مالیات خروج از کشور معاف هستند.
جدول تعرفه عوارض خروج از کشور – سال ۱۴۰۴
| گروه مسافران | نوع خروج از مرز | سفر اول | سفر دوم | سفر سوم به بعد |
| مسافران عادی (سیاحتی و تفریحی) | همه مرزها | ۶۷۵,۰۰۰ | ۱,۰۱۲,۵۰۰ | ۱,۳۵۰,۰۰۰ |
| سفرهای زیارتی (حج تمتع و عمره) | همه مرزها | ۲۲۳,۰۰۰ | ۳۳۴,۵۰۰ | ۴۴۶,۰۰۰ |
| زیارت عتبات عالیات (عراق) | مرز هوایی | ۶۰,۰۰۰ | ۶۰,۰۰۰ | ۶۰,۰۰۰ |
|
| مرز زمینی | ۲۰,۰۰۰ | ۲۰,۰۰۰ | ۲۰,۰۰۰ |
|
| مرز دریایی | ۲۰,۰۰۰ | ۲۰,۰۰۰ | ۲۰,۰۰۰ |
| مرزنشینان | مرز زمینی | ۷۵,۰۰۰ | ۶۰۰,۰۰۰ | ۸۰۰,۰۰۰ |
|
| مرز دریایی | ۲۵,۰۰۰ | ۶۰۰,۰۰۰ | ۸۰۰,۰۰۰ |
| ورزشکاران تیمهای ملی | همه مرزها | معاف | معاف | معاف |
نحوه پرداخت عوارض خروج از کشور
پرداخت عوارض خروج در حال حاضر به صورت کاملاً الکترونیکی و آنی انجام میشود و مسافر نیازی به ارائه فیش کاغذی در فرودگاه ندارد، اگرچه نگهداری رسید پرداخت برای پیگیریهای احتمالی توصیه میشود. آسانترین و مطمئنترین روشها در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:
۱. پرداخت از طریق سامانه الکترونیکی سداد (SADAD)
سامانه پرداخت عوارض خروج سداد، متعلق به بانک ملی ایران و مورد تأیید سازمان امور مالیاتی کشور است و اصلیترین و بیواسطهترین درگاه پرداخت محسوب میشود.
مراحل گام به گام پرداخت آنلاین از طریق سداد
- ورود به سامانه: به آدرس اینترنتی سامانه پرداخت عوارض خروج (ir) مراجعه کنید.
- تکمیل اطلاعات اولیه: در صفحه اصلی، اطلاعات مسافر را دقیقاً مطابق با گذرنامه وارد کنید:
* کد ملی مسافر (بسیار مهم)
* شماره تلفن همراه (تلفن همراه مسافر یا پرداختکننده)
* کد امنیتی
- انتخاب نوع سفر: پس از وارد کردن کد ملی، باید نوع سفر خود را مشخص کنید. این بخش شامل گزینههایی مانند موارد زیر است:
* سفر عادی (سیاحتی)
* سفر زیارتی (حج عمره و تمتع)
* سفر زیارتی (عتبات هوایی)
* سفر زیارتی (عتبات زمینی/دریایی)
- محاسبه و تأیید مبلغ: پس از انتخاب نوع سفر، سیستم به طور خودکار، با استعلام سوابق خروج شما در سال ۱۴۰۴، مبلغ دقیق قابل پرداخت (بر اساس سفر اول، دوم یا سوم) را نمایش میدهد. این مرحله باید با دقت بررسی شود تا مبلغ اشتباهی پرداخت نشود.
- افزودن به فهرست پرداخت: مبلغ نمایش داده شده را تأیید کرده و آن را به فهرست پرداخت اضافه کنید. امکان پرداخت همزمان عوارض برای چند نفر نیز وجود دارد.
- عملیات پرداخت: پس از تأیید نهایی، به درگاه پرداخت اینترنتی هدایت خواهید شد. با وارد کردن اطلاعات کارت بانکی شتاب، پرداخت را نهایی کنید.
- دریافت رسید: سامانه پس از پرداخت موفق، یک کد رهگیری و رسید الکترونیکی صادر میکند. حتماً این رسید را ذخیره یا چاپ کنید. تأیید پرداخت ظرف چند دقیقه در سیستم پلیس گذرنامه ثبت میشود.
۲. پرداخت از طریق اپلیکیشنهای موبایلی
برخی از اپلیکیشنهای خدمات مالی پرکاربرد مانند «بله» (متعلق به بانک ملی) و «ایوا» نیز امکان پرداخت عوارض خروج را فراهم کردهاند.
نحوه پرداخت با اپلیکیشنها
- ورود به بخش «خدمات دولتی» یا «عوارض خروج از کشور» در منوی اپلیکیشن
- وارد کردن کد ملی و شماره تلفن همراه
- انتخاب نوع سفر و مشاهده مبلغ
- پرداخت از طریق درگاه بانکی درون برنامهای
۳. پرداخت در فرودگاه و مرزها
گرچه پرداخت آنلاین توصیه میشود اما در صورت عدم امکان پرداخت قبلی، مسافر میتواند با استفاده از دستگاههای خودپرداز (ATM) یا پایانههای فروش (POS) بانک ملی مستقر در سالنهای خروجی فرودگاهها و پایانههای مرزی عوارض خود را در لحظه پرداخت کند. با این حال استفاده از این روش ممکن است منجر به تأخیر در روند عبور از گیت شود بهخصوص در زمانهای شلوغی سفر.
معافیت های مهم از پرداخت عوارض خروج از کشور ۱۴۰۴
برخی از گروهها به دلیل ماهیت شغلی، وضعیت تحصیلی، یا شرایط خاص دیگر، به طور کامل یا مشروط از پرداخت عوارض خروج از کشور معاف هستند. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا شما را با افرادی که از این مالیات معاف میشوند آشنا کنیم.
۱. دانشجویان دارای مجوز خروج دانشجویی
دانشجویان ایرانی که در خارج از کشور مشغول به تحصیل هستند و دارای مجوز تردد دانشجویی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت هستند در طول سال به شرط داشتن معافیت تحصیلی معاف از پرداخت عوارض هستند. این معافیت باید در سیستم ثبت شده باشد.
۲. ایرانیان مقیم خارج با گذرنامه شغلی
ایرانیانی که با هدف اشتغال، مجوز کار از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی دریافت کرده و دارای گذرنامه شغلی هستند، در طول مدت اعتبار گذرنامه شغلی، معاف از پرداخت عوارض هستند.
۳. خدمه و کارکنان وسایل نقلیه عمومی بینالمللی
خدمه پروازها، خدمه کشتیها و رانندگان ترانزیت بینالمللی که سفرهای شغلی مکرر دارند، مشروط به ارائه لیست خدمه به مراجع ذیربط معاف هستند.
۴. بیماران و مصدومان جنگی
بیمارانی که با مجوز شورای پزشکی برای درمان به خارج از کشور اعزام میشوند و همراهان آنها (در صورت لزوم) معاف از پرداخت عوارض هستند.
۵. افرادی که گذرنامه سیاسی دارند
مأموران دولتی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران و خانوادههای آنها که با گذرنامه سیاسی یا خدمت از کشور خارج میشوند.
۶. ساکنان مناطق مرزی (مشروط)
ساکنان مناطق مرزی مشمول، در صورتی که از مرزهای مجاز زمینی و دریایی، صرفاً برای اهداف زندگی و کار محلی (و نه سفر سیاحتی) و طبق ضوابط مصوب خارج میشوند، معمولاً دارای تخفیفهای بسیار زیاد یا معافیت هستند.
۷. زائرین پیاده عتبات عالیات
در برخی مناسبتها (نظیر ایام اربعین)، ممکن است تسهیلاتی برای زائرین پیاده در نظر گرفته شود، اما معمولاً این تسهیلات در قالب تخفیفهای بالا و نه معافیت کامل است.
نکات کلیدی مربوط به عوارض
برای اطمینان از خروجی بدون دردسر از کشور، توجه به چندین نکته عملی و پاسخ به سؤالات رایج، ضروری است که در ادامه به آنها اشاره میکنیم.
۱. زمان و اعتبار پرداخت
توصیه میشود پرداخت عوارض حداقل ۲۴ تا ۴۸ ساعت پیش از سفر و ترجیحاً بلافاصله پس از خرید بلیط انجام شود تا در صورت بروز مشکل سیستمی یا مغایرت اطلاعات زمان کافی برای پیگیری وجود داشته باشد.
مدت اعتبار پرداخت
عوارض خروج که در سال ۱۴۰۴ پرداخت میشود، تنها تا پایان همان سال شمسی (۲۹ اسفند ۱۴۰۴) برای یک بار خروج اعتبار دارد. اگر عوارض را در اسفند ۱۴۰۴ پرداخت کنید و سفر شما در فروردین ۱۴۰۵ باشد، باید مجدداً با نرخهای جدید ۱۴۰۵ پرداخت کنید (مگر آنکه سفر شما پیش از تحویل سال انجام شود).
۲. تکلیف عوارض پرداخت شده در صورت کنسلی سفر
اگر مسافر عوارض خروج را پرداخت کرده، اما به هر دلیلی سفرش لغو شده یا تاریخ آن به سال بعد موکول شود، مبلغ پرداختی معتبر باقی میماند و برای یک سفر دیگر در همان سال ۱۴۰۴ قابل استفاده است.
در واقع، این عوارض به حساب کد ملی مسافر واریز میشود و نه سفر خاص. با این حال، اگر مسافر دیگر قصد سفر نداشته باشد، استرداد مبلغ پرداختی طبق بخشنامههای سازمان امور مالیاتی و معمولاً از طریق مراجعه به سامانههای بانکی یا سازمان مالیاتی امکانپذیر است.
۳. نحوه شمارش دفعات سفر
شمارش سفرها (اول، دوم، سوم و بیشتر) بر اساس سال شمسی است. به این معنا که با شروع فروردین ۱۴۰۵، شمارش سفر برای همه مسافران از «صفر» آغاز خواهد شد، صرفنظر از اینکه در سال ۱۴۰۴ چند بار از کشور خارج شدهاند.
همچنین لازم به ذکر است که عوارض خروج از کشور تنها برای «خروج» از کشور دریافت میشود و برای «ورود» به کشور هزینهای در قالب عوارض خروج وجود ندارد. هر خروج یک سفر محسوب میشود.
۴. اهمیت مقصد و مرز خروجی
به طور کلی مقصد سفر (مثلاً ترکیه، دبی، اروپا یا آمریکا) هیچ تأثیری در میزان عوارض خروج ندارد. تنها استثنا، سفرهای زیارتی به عتبات عالیات و حج است که دارای نرخهای خاص هستند.
نوع مرز (هوایی، زمینی یا دریایی) نیز تأثیری در نرخ مسافران عادی ندارد و نرخ ۶۷۵,۰۰۰ تومانی سفر اول، برای همه مرزها یکسان است. تنها برای زائران عتبات عالیات است که مرز زمینی/دریایی (۲۰,۰۰۰ تومان) ارزانتر از مرز هوایی (۶۰,۰۰۰ تومان) است.
۵. استعلام پرداخت عوارض خروج
برای اطمینان از ثبت شدن پرداخت عوارض، میتوان از بخش «پیگیری پرداخت» در سامانه سداد (sadadpsp.ir) استفاده کرد. با وارد کردن کد ملی و تاریخ پرداخت، وضعیت عوارض استعلام و نمایش داده خواهد شد.
۶. عوارض اتباع خارجی
خوب است بدانید پرداخت عوارض خروج از کشور تنها برای افرادی واجب است که گذرنامه ایرانی داشته باشند؛ گرچه افراد خارجی که در ایران زندگی میکنند (مثلاً شهروندان افغانی) باید قبل از خروج از کشور، گذرنامه خود را به مأمور فرودگاه نشان دهند.
پلیس فرودگاه آنها را درباره پرداخت یا عدم پرداخت مالیات خروج از کشور راهنمایی خواهد کرد. چنانچه لازم باشد عوارض پرداخت شود، میتوانند این پروسه را از طریق دستگاههای خودپرداز بانک ملی انجام دهند.
۷. عوارض کودکان و نوزادان
بهطورکلی تفاوتی بین عوارض خروج کودکان و نوزادان با سایر مسافران وجود ندارد و نرخ آن با مالیات خروج از کشور زمینی برای بزرگسالان یکی است.
جمع بندی
عوارض خروج از کشور در سال ۱۴۰۴، با نرخهای جدید و افزایش پلکانی قابل توجهی نسبت به سالهای قبل به تصویب رسیده که برای سفرهای عادی در سفر اول ۶۷۵,۰۰۰ تومان و در سفر سوم به ۱,۳۵۰,۰۰۰ تومان میرسد. زائرین عتبات عالیات همچنان از کمترین نرخها برخوردارند. پرداخت عوارض یک الزام غیرقابل چشمپوشی است و بهترین روش پرداخت استفاده از درگاههای الکترونیکی معتبر مانند سامانه سداد است تا از بروز هرگونه تأخیر یا مشکل در مرزهای خروجی جلوگیری شود.
سؤالات متداول
چه کسانی موظف اند عوارض خروج از کشور پرداخت کنند؟
تمام شهروندان ایرانی که قصد سفر به خارج از کشور عتباتعالیات به پرداخت عوارض هستند، مگر افرادی که مشمول معافیت قانونی میشوند.
پرداخت مالیات خروج از کشور آنلاین چگونه انجام می شود؟
این فرآیند از طریق سامانه سداد یا وبسایت بانک ملی امکانپذیر است.
عوارض خروج از کشور را چه زمانی باید پرداخت کرد؟
پرداخت عوارض خروج حداکثر تا ۳۰ دقیقه قبل از پرواز باید صورت گیرد.
عوارض خروج از کشور چه مدت اعتبار دارد؟
رسید پرداخت عوارض تا پایان همان سال شمسی اعتبار دارد.
عوارض خروج از کشور عتبات عالیات چقدر است؟
زائرین عتبات و عالیات که از طریق مرز هوایی از کشور خارج میشوند، در هر سفر باید مبلغ ۶۰ هزار تومان را پرداخت کنند. در سفرهای زمینی و دریایی به عتبات و عالیات، این مبلغ به ۲۰ هزار تومان کاهش پیدا میکند.
عوارض خروج از کشور حج عمره و تمتع چقدر است؟
برای سفرهای اول، دوم و سوم حج باید به ترتیب ۲۲۳ و ۳۳۴.۵۰۰ و ۴۴۶ هزار تومان پرداخت کنید.