چگونه اکوتوریسم وارد ادبیات گردشگری شد؟

زیبایی های طبیعت، مشاهده طبیعت بکر، حیات وحش و ماجراجویی، گردشگران بسیاری را به اقصی نقاط جهان از قطب جنوب تا قلب جنگل های استوایی می کشاند. شکار در آفریقا و بازدید از بیابان های گرم یا سرد و خشک در آسیا و روسیه و مشاهده بزرگترین و مسن ترین درختان جهان را نیز می توان در زمره این نوع گردشگری بر شمرد. این سفرها ضمن آشنایی با زندگی مردم مختلف جهان، جاذبه هایی نیز داشته که شوق دیدار از اقصی نقاط جهان را همواره با انگیزه طبیعت گردی و آشنایی با فرهنگ های بومی شدت می بخشد. البته گسترش این بازدید ها در کنار منافعی که برای جوامع میزبان به دنبال داشته آثار نامطلوبی را نیز بر جا گذاشته است.

اکوتوریسم یا طبیعت گردی، کوتاه شده عبارت ECOLOGICAL TOURISM است که گرایشی نو و پدیده ای نسبتاً تازه در صنعت گردشگری است. هکتور سبالوس لازکورین یکی از اولین کسانی است که در دهه ۱۹۸۰ برای اکوتوریسم تعریف مشخصی ارائه کرده است؛ وی می گوید: « اکوتوریسم یعنی مسافرت به نواحی طبیعی تقریباً دست نخورده با هدف یادگیری، تحسین و استفاده از منظر طبیعی، حیات وحش و همچنین نمودهای فرهنگی گذشته و حال مردم بومی». تاکنون ۸۵ تعریف از اکوتوریسم ارائه شده که هریک از آنها به جنبه های خاصی از این موضوع پرداخته اند. به طور کلی در سال های نخستین در مقایسه با گردشگری فرهنگی و در واقع به طور عمده گردشگری شهری، اکوتوریسم به آن بخش از گردشگری اطلاق می شد که برای استفاده و کشف جاذبه های طبیعت، در بیرون از سرزمین های شهری؛ یعنی در سرزمین های روستایی، ییلاق ها، مزارع، جنگل ها، بیشه زارها، کنار رودخانه ها و نهر ها، و به عبارتی در دامان طبیعت متمرکز بود؛ بنابراین آن را گردشگری در طبیعت یا طبیعت گردی نامیدند. همچنین بر اساس این دیدگاه، اکوتوریسم یعنی تمامی انواع گردشگری که در طبیعت صورت می گیرد. هدف گردشگران تماشای مناظر و کنجکاوی در طبیعت، مشاهده تنوع زیستی و آشنایی با فرهنگ، سنن و آداب و رسوم حاکم بر نواحی طبیعی است. اکوتوریسم یعنی نزدیکی مردمان شهری و روستایی در یک فضای مهربانی و صفا. زمانی که توجه به این موضوع بیشتر شد و رعایت ملاحظات زیست محیطی در تمامی فعالیت ها بیش از پیش مد نظر قرار گرفت، به منظور وارد کردن این اصل در فعالیت های گردشگری و برای کاستن و یا به حداقل رساندن بار منفی زیست محیطی و اجتماعی آن بیشتر دست اندرکاران روی مفهوم گردشگری سبز یا گردشگری پاک برای اکوتوریسم به توافق رسیدند. صنعت سبز یا پاک مفهوم محدود و معینی ندارد، بلکه با توجه به شرایط، نیازها و میزان پیشرفت در اصول حفاظت از محیط زیست و توسعه پایدار، دارای دامنه ای وسیع و متغیر است.

در سال ۱۹۹۱ جامعه بین المللی اکوتوریسم که در گذشته با نام جامعه اکوتوریسم شناخته می شد، اکوتوریسم را این گونه تعریف نمود: اکوتوریسم عبارت است از مسافرت مسئولانه و مبتنی بر اصول پایدار به نواحی طبیعی به منظور بهره گیری معنوی و ارضای نیازهای روحی و روانی به گونه ای که با شناخت و کسب آگاهی و احترام به نظام ارزش های مردم محلی توأم باشد و به محافظت از نواحی طبیعی و ارتقای جامعه میزبان کمک کند. سازمان جهانی گردشگری؛ اکوتوریسم را این گونه تعریف می کند: «نوعی از گردشگری که در آن مسافرت به مناطق طبیعی (که به نسبت بدون آسیب مانده) با اهداف مطالعاتی و بهره بصری از منظر و رستنی های طبیعی و حیات وحش  و توجه به جنبه های فرهنگی هم در گذشته و هم در حال صورت می پذیرد». از سال ۱۹۹۰ اکوتوریسم به عنوان وسیله ای برای توسعه پایدار به وسیله سازمان های غیر دولتی، کارشناسان توسعه و مراکز دانشگاهی مطرح و مورد مطالعه قرار گرفت؛ بنابراین اصطلاح اکوتوریسم هم به عنوان یک مفهوم و هم به صورت شاخه ای از اقتصاد تعریف می شود.