آیا تا به حال رؤیای گام نهادن در جنگلی را داشتهاید که در آن مه و درختان کهنسال در آغوش یکدیگر داستانی هزاران ساله را روایت میکنند؟ جنگل رزکه آمل یکی از بکرترین و زیباترین بخشهای باقیمانده از جنگل های هیرکانی، همان بهشت گمشدهای است که روح طبیعتگرد شما را تسخیر خواهد کرد. الی گشت در این مقاله جامع شما را به سفری اکتشافی به اعماق این جنگل اسرارآمیز میبرد.
جنگل رزکه آمل؛ سفر به قلب تپنده هیرکانی در مازندران
جنگل رزکه یکی از مناطق جنگلی انبوه در شهرستان آمل بوده و در استان سرسبز مازندران واقع شده است. این جنگل بخشی از زیستبوم باستانی هیرکانی محسوب میشود و قدمت آن به دوران سوم زمینشناسی بازمیگردد.
موقعیت جغرافیایی و دسترسی به جنگل رزکه آمل
خوب است بدانید این جنگل در نزدیکی روستایی به همین نام قرار دارد. نزدیکی آن به جادههای اصلی مازندران، دسترسی به آن را نسبتاً آسان کرده با این وجود بکر بودن مسیرهای فرعی آن را از شلوغیهای معمول مناطق توریستی دور نگه داشته است.
این جنگل در بخش مرکزی شهرستان آمل قرار دارد. معمولاً دسترسی به این جنگل از طریق جاده آمل به چمستان و پس از آن با استفاده از مسیرهای فرعی آسفالته و خاکی منتهی به روستای رزکه امکانپذیر است.
فاصله از تهران
این جنگل حدود ۲۲۰ تا ۲۵۰ کیلومتر بسته به مسیر انتخابی (عمدتاً از طریق جاده هراز) از تهران فاصله دارد. برای رسیدن به آمل و سپس حرکت به سمت رزکه، باید مسیر جادهای را حدود ۴ تا ۵ ساعت طی کنید.
خود مسیر رسیدن به رزکه آمل، به ویژه پس از ورود به جادههای فرعی، مملو از مناظر شالیزارها، باغهای مرکبات و تپههای جنگلی است که آغازگر تجربهای هیجانانگیز از طبیعتگردی در مازندران است.
اهمیت بوم شناختی رزکه
جنگل رزکه تنها یک تفرجگاه نیست بلکه یک میراث جهانی است. این منطقه، نمونهای عالی از جنگلهای هیرکانی است که به دلیل تنوع زیستی بالا و قدمت دیرینه، تحت حفاظت قرار دارند. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا شما را با ویژگیهای طبیعی این منطقه بیشتر آشنا کنیم.
تنوع زیستی؛ موزه ای زنده از دوران هیرکانی
رزکه آمل گنجینهای ارزشمند از تنوع زیستی جنگلهای هیرکانی است. این جنگلها که میراثی از دوران سوم زمینشناسی (حدود ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال قبل) هستند، به دلیل شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی، میزبان گونههای گیاهی و جانوری منحصر به فردی شدهاند که در جای دیگری از دنیا یافت نمیشوند.
پوشش گیاهی رزکه بوم سبزی پر از بافتها و رنگها است که بر اثر رطوبت بالا و بارندگیهای مداوم، با خزه و سرخس پوشیده شده است.
درختان شاخص هیرکانی
۱. راش شرقی
درخت راش، پادشاه بلامنازع جنگلهای هیرکانی است. این درخت کهنسال که چوب آن از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است در ارتفاعات متوسط تا بالای رزکه آمل بهوفور دیده میشود. تماشای برگهای طلاییاش در پاییز، یکی از دلایل اصلی سفر عکاسان به این منطقه است.
۲. ممرز
درخت ممرز یکی از پر تراکمترین گونهها در این جنگل است و نقش مهمی در ساختار و سایهاندازی جنگل ایفا میکند.
۳. بلوط
بلوطهای کهنسال با تنههای قطور، نشانه مقاومت طبیعت در برابر گذر زمان هستند. این درختان علاوه بر ارزش زیستمحیطی در تأمین خوراک حیات وحش نیز نقش حیاتی دارند.
۳. توسکا
توسکا که به مقاومت در برابر رطوبت و سازگاری با خاکهای مرطوب معروف است، اغلب در کنار رودخانهها و مناطق مرطوبتر رزکه رشد میکند.
۴. افرا، نمدار و انجیلی
درخت انجیلی با چوب بسیار محکم و رنگآمیزی بینظیر برگهایش در پاییز (از زرد تا بنفش تیره)، یکی از زیباترین گونههای بومی هیرکانی است که در کنار گونههایی چون افرا و نمدار، به تنوع بصری جنگل میافزاید.
۵. پوشش کف جنگل
درختان انبوه اجازه نمیدهند نور خورشید به کف جنگل برسد، اما رطوبت سبب شده تا کف رزکه مملو از گیاهان سایهپسند باشد. حضور گسترده خزهها و سرخسها بر تن درختان و سنگها، نشاندهنده رطوبت دائمی و قدمت زیستبوم است.
همچنین در فصل بهار، انواع گیاهان پیازی و دارویی نظیر گل بنفشه و پونههای کوهی در حاشیه مسیرها دیده میشوند که استخراج یا چیدن آنها بدون آگاهی از قوانین حفاظت از محیط زیست ممنوع است.
حیات وحش جنگل رزکه؛ قلمرو ببر مازندران
اگرچه ببر مازندران برای همیشه از این پهنه رخت بربست، اما جنگل رزکه آمل همچنان پناهگاه طیف گستردهای از جانوران بومی، از پستانداران بزرگ و نادر گرفته تا پرندگان زیبا و خزنده است. سفر به این جنگل، مستلزم آگاهی و احترام به قلمروی این جانداران است.
پستانداران بزرگ و گوشتخواران نادر
این جنگل و مناطق کوهستانی متصل به آن، بخشی از کریدور زیستی جانوران بزرگ منطقه محسوب میشوند. از جمله پستانداران این منطقه باید به پلنگ ایرانی اشاره کرد. این گونه به شدت در خطر انقراض، نادرترین و بزرگترین گربهسان ایران و منطقه است.
۱. پلنگ ایرانی
اگرچه مشاهده مستقیم پلنگ ایرانی تقریباً غیرممکن است و تنها توسط دوربینهای تلهای یا ردپا قابل شناسایی است، اما ارتفاعات و مناطق بکر جنگل رزکه بخشی از قلمروی زیستی این شکارچی بزرگ محسوب میشوند.
هنگام کمپینگ در عمق جنگل، رعایت کامل اصول ایمنی، دور نگهداشتن مواد غذایی و عدم ترک زباله ضروری است.
۲. خرس قهوهای
خرسها معمولاً در مناطق مرتفع، دور از مناطق مسکونی و در نقاطی که دسترسی به غذا و منابع آبی دارند، زندگی میکنند. احتمال مشاهده خرس قهوهای در رزکه کم است، اما کوهنوردانی که به سمت ارتفاعات و کوههای پشتی حرکت میکنند، باید احتیاطهای لازم را به عمل آورند. صدای بلند بهترین راه برای آگاهسازی حیوانات از حضور شماست.
۳. گراز وحشی
گرازها جزو فراوانترین پستانداران بزرگ جنگلهای هیرکانی هستند و نقش مهمی در بهم زدن خاک و هوادهی به آن دارند. گرازها عموماً از انسان دوری میکنند، اما اگر احساس خطر کنند، ممکن است حمله کنند. به خصوص گرازهای ماده همراه بچه، بسیار خطرناک هستند. از نزدیک شدن و به ویژه غذا دادن به آنها خودداری کنید.
پستانداران کوچک و پرندگان بومی
۱. قرقاول خزری
قرقاول خزری یکی از زیباترین و مهمترین پرندگان بومی رزکه آمل و نماد شمال ایران است. این پرنده زیبا به دلیل پروازهای کوتاه و ترجیح به پنهان شدن در زیر بوتهها، اغلب در حاشیه جنگلها و مزارع دیده میشود.
شنیدن صدای مخصوص قرقاول در صبح زود، یکی از لذتهای طبیعتگردی در این منطقه است.
۲. پستانداران کوچک
حیواناتی چون شغال، روباه معمولی، خرگوش، و انواع جوندگان بخش مهمی از زنجیره غذایی رزکه را تشکیل میدهند. همچنین در مناطق مرتعی و کوهستانی نزدیک، کل و بز و گونههایی از مرال (گوزن بزرگ) نیز ممکن است مشاهده شوند.
۴. پرندگان شکاری و آوازخوان
انواع پرندگان شکاری مانند عقابها و شاهینها در آسمان رزکه دیده میشوند. همچنین دارکوبها، سارها، توکاهای سیاه و بلبلها با آوازهای خود، سکوت جنگل را میشکنند.
۵. خزندگان و دوزیستان
به دلیل رطوبت دائمی، رزکه زیستگاه مناسبی برای دوزیستان و خزندگان است. انواع سمندرها، از جمله گونههای کمیاب که برای زندگی به رطوبت بسیار بالا نیاز دارند، در نزدیکی چشمهها و نهرهای رزکه یافت میشوند.
همچنین باید توجه داشت که در جنگلهای شمال ایران، از جمله رزکه آمل، مارهایی سمی (مانند افعیها) وجود دارند. پیادهروی با کفش مناسب و دوری از مناطق پوشیده از بوتههای انبوه، بهترین راه برای پیشگیری از مواجهه با آنهاست. هرگز با دست خالی سنگها و کندههای قدیمی را زیر و رو نکنید.
آب و هوای جنگل رزکه آمل
رزکه در قلب طبیعت مازندران، آب و هوایی معتدل و مرطوب خزری را به مسافران ارائه میدهد. میزان بالای بارش در تمام طول سال ویژگی اصلی این منطقه است و هر فصل زیبایی و تجربهای کاملاً متفاوت را برای طبیعتگردی در مازندران به ارمغان میآورد. در ادامه آب و هوای این منطقه را در هر فصل بررسی میکنیم.
بهار
با شروع فصل بهار رزکه آمل از خواب زمستانی بیدار شده و به یکپارچه سبزی و طراوت تبدیل میشود. هوا در بهار، بهویژه در فروردین و اردیبهشت، خنک و دلپذیر است، هرچند که میزان بارندگیها بسیار بالاست. این فصل، اوج شادابی جنگل، عطر گیاهان وحشی و جوشش چشمههاست. پیادهروی و عکاسی از مناظر تازه، بهترین فعالیتهای پیشنهادی برای این زمان است.
تابستان
تابستانهای این جنگل به دلیل نزدیکی به دریای خزر، گرم و بسیار شرجی است. با این حال، مناطق مرتفع و سایهسار جنگل همچنان نسبت به شهرهای مرکزی کشور خنکترند. این فصل، بهترین فرصت برای کمپینگهای طولانیمدت و استفاده از طبیعت در شبهای مهآلود است؛ البته باید حتماً تجهیزات ضد رطوبت قوی به همراه داشته باشید.
پاییز
بدون شک پاییز به ویژه اواسط مهر تا پایان آبان فصل طلایی و بهترین زمان سفر برای عموم گردشگران و عکاسان به شمار میرود. آب و هوا در این زمان معتدل رو به سردی میگراید، اما درختان پهنبرگ هیرکانی همچون راش و بلوط، با رنگآمیزی بینظیر خود (زرد، نارنجی، قرمز و قهوهای) یک تابلوی نقاشی خیرهکننده خلق میکنند.
برای عکاسی حرفهای و تورهای یک روزه جنگلنوردی، پاییز رزکه بیرقیب است. بارندگیها در پاییز شدیدتر میشوند، بنابراین باید همواره آماده شرایط جوی متغیر باشید.
زمستان
زمستانهای این جنگل سرد، مرطوب و اغلب با بارشهای سنگین برف و مهگرفتگی شدید همراه است. دسترسی به عمق جنگل بسیار سخت شده و خطر گم شدن یا یخزدگی افزایش مییابد. این فصل، تنها برای کوهنوردان و طبیعتگردان حرفهای که به تجهیزات کامل زمستانی و تجربه کافی مجهز هستند، جذاب است؛ چرا که سکوت مطلق و منظره برفی جنگل تجربهای بکر و منحصربهفرد میآفریند.
فعالیت ها و جاذبه های گردشگری جنگل رزکه آمل
۱. پیادهروی و جنگلنوردی
مسیرهای پیادهروی در رزکه آمل از جاذبههای اصلی آن هستند. در بخشهای ابتدایی جنگل و نزدیکی روستای رزکه، مسیرهای هموارتری وجود دارد که برای پیادهرویهای کوتاه خانوادگی مناسباند.
همچنین با ورود عمیقتر به جنگل، شیبها افزایش یافته و مسیر به سمت ارتفاعات و قلههای منطقه (مانند قله کیجار یا کجار) میرود. این مسیرها نیازمند آمادگی جسمانی، کفش کوهنوردی مناسب و راهنمای محلی باتجربه هستند.
علاوه بر این کوهنوردان میتوانند از میان جنگلهای انبوه صعود به قله کیجار را آغاز کنند و از آن بالا، شاهد منظرهای خیرهکننده از دریای خزر و مهگرفتگی شگفتانگیز جنگل باشند.
۲. کمپینگ و شب مانی در جنگل
کمپینگ در رزکه یک تجربه اصیل از زندگی در طبیعت است. نقاط مشخصی در نزدیکی رودخانهها و مناطق مسطح در ابتدای جنگل برای کمپ زدن مناسبتر هستند. توجه کنید که هرگز در مسیر رودخانههای فصلی کمپ نزنید.
به دلیل رطوبت بالا، داشتن چادر دو پوش قوی، کیسه خواب مناسب دمای شبانه، زیرانداز ضخیم و لوازم ضدآب برای محافظت از وسایل، حیاتی است. حمل آذوقه کافی، جعبه کمکهای اولیه، GPS یا نقشه آفلاین و اطلاعرسانی برنامه سفر به افراد مورد اعتماد، از اصول اولیه کمپینگ در رزکه آمل است.
نکات بازدید
- تمام زبالههای خود را از جنگل خارج کنید. کیسه زباله جزء ضروریترین وسایل شماست.
- روشن کردن آتش باید با نهایت احتیاط، در محلهای امن و دور از شاخ و برگهای خشک و در عمق خاک انجام شود. هنگام ترک محل از خاموش شدن کامل آتش اطمینان حاصل کنید.
- در صورت ورود به عمق جنگل و طی کردن مسیرهای ناشناخته، حتماً از راهنمایان محلی روستای رزکه کمک بگیرید. بدون راهنما وارد مسیرهای فنی نشوید.
- مه در رزکه بسیار شایع است و میتواند دید افقی را به شدت کاهش داده و باعث سردرگمی شود. در شرایط مه آلودگی شدید، بهترین راه توقف در یک محل امن است.
- استفاده از لباسهای لایهلایه و ضدآب و کفش کوهنوردی با عاج قوی که در برابر رطوبت مقاوم باشد، ضروری است.
- روستای رزکه دارای مردمی مهماننواز است. هنگام عبور از روستا به حریم خصوصی ساکنان احترام بگذارید و سعی کنید محصولات محلی آنها مانند عسل و لبنیات را خریداری کنید تا به اقتصاد بومی کمک کرده باشید.
اقامتگاه های بوم گردی نزدیک به جنگل رزکه آمل
سفر به منطقهای بکر مانند رزکه آمل بدون تجربه اقامت در یک اقامتگاه بومگردی کامل نخواهد شد. اقامتگاههای بومگردی به شما اجازه میدهند تا از هیاهوی هتلهای شلوغ دوری کرده و با فرهنگ غذا و شیوه زندگی مردم محلی مازندران از نزدیک آشنا شوید.
این اقامتگاهها معمولاً خانههای روستایی بازسازی شدهای هستند که با حفظ معماری سنتی (مانند سقفهای سفالی و چوبی) و دکوراسیون بومی، حس زندگی در روستاهای قدیمی مازندران را منتقل میکنند.
مهمترین مزیت، سرو غذاهای سنتی و محلی مازندران مانند کباب ترش، مرغ ترش، مالابیج و انواع آش و دسر با استفاده از مواد اولیه ارگانیک و تازه روستایی است. همچنین میزبانان بومی، بهترین راهنمایان شما برای شناخت مسیرهای مخفی و ناشناخته جنگل رزکه هستند.
اگرچه ممکن است در خود روستای کوچک رزکه تعداد اقامتگاهها محدود باشد، اما در شعاع نزدیکی از جنگل، به ویژه در محورهای زیر، گزینههای عالی بومگردی وجود دارد:
۱. محور آمل – چمستان – نور
بسیاری از اقامتگاههای بومگردی محبوب، در روستاهای واقع در مسیر چمستان به نور قرار دارند. این مناطق دسترسی خوبی به جاده اصلی داشته و فاصله معقولی تا جنگل رزکه آمل دارند (حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه رانندگی). این اقامتگاهها اغلب در دل شالیزارها یا تپههای جنگلی واقع شده و چشماندازهای زیبایی را ارائه میدهند.
۲. حاشیه جاده هراز (پس از آمل)
برای کسانی که به دنبال آب و هوای خنکتر و اقامتگاههایی با حال و هوای کوهستانی هستند، برخی از روستاهای واقع در جاده هراز (پس از خروج از آمل) که به سمت ارتفاعات میروند، گزینههای بومگردی مناسبی دارند.
روستاهای نزدیک به دشتها و شالیزارها و روستاهای حاشیه دشت آمل هم برای اقامت مناسب هستند. اقامتگاههایی که در نزدیکی دشتها قرار دارند، فرصتی برای آشنایی با کشاورزی منطقه و تماشای چشماندازهای گسترده شالیزارها را فراهم میکنند.
حتماً قبل از رزرو هتل، موقعیت دقیق اقامتگاه را نسبت به رزکه بررسی کنید تا زمان زیادی را صرف رانندگی نکنید.
جاذبه های اطراف رزکه آمل
سفر به رزکه را میتوان با بازدید از دیگر جاذبه های آمل کامل کرد. در ادامه به برخی از جاذبههای گردشگری نزدیک به جنگل اسرارآمیز رزکه اشاره میکنیم.
۱. دریاچه ساهون
این دریاچه مقصدی دیدنی و خوش آب و هوا است که با طی مسافت بیشتری از آمل قابل دسترسی است و مکمل خوبی برای طبیعتگردی جنگلی است.
۲. شهر آمل
بازدید از برج آرامگاهی ناصرالحق، مقبره میر بزرگ و موزه تاریخ آمل، بخش فرهنگی سفر شما را تأمین میکند.
۳. آبشار شاهاندشت (جاده هراز)
آبشار شاهاندشت یکی از بلندترین آبشارهای ایران است که میتواند در مسیر برگشت از آمل به تهران مورد بازدید قرار گیرد.
۴. روستای رزکه
روستای رزکه از توابع استان مازندران، شهرستان آمل، شهر امامزاده عبدالله و مرکز دهستان چلاو است. شاید این روستا در ابتدا یک نقطه کوچک روی نقشه به نظر برسد، اما رزکه قدمتی بسیار طولانی دارد.
مردم محلی از دیرباز در این منطقه سرسبز سکونت داشتهاند و همین سکونتگاه قدیمی و ریشه نام آن در زبان محلی، باعث شده است تا تمام منطقه طبیعی اطراف آن، از جنگل گرفته تا تنگه معروف، به نام «رزکه» خوانده شود.
این روستا به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود در ارتفاعات جنگلی، محلی عالی برای تجربه زندگی سنتی شمال ایران و همچنین تهیه مایحتاج قبل از یک طبیعتگردی چند روزه است.
۵. تنگه رزکه
تنگه رزکه بیشک معروفترین و چشمنوازترین جاذبه منطقه است. این تنگه در نزدیکی روستای رزکه در دهستان چلاو شهرستان آمل واقع شده و دسترسی به آن اغلب از طریق جاده پرطرفدار هراز امکانپذیر است.
: تنگه در میان دیوارهایی از جنگلهای هیرکانی محصور شده است. این پوشش گیاهی در فصول مختلف رنگارنگ میشود و فضایی خنک و مطبوع برای پیادهروی ایجاد میکند. عبور رودخانه از میان تنگه، علاوه بر ایجاد صدا و منظرهای دلنشین، در فصول پرآب، چالشهای جذابی را برای طبیعتگردان ایجاد میکند.
این منطقه هنوز هم بکر و دستنخورده باقی مانده است به همین دلیل، تنگه رزکه مکانی ایدهآل برای کوهنوردی، عکاسی از طبیعت و لذت بردن از سکوت جنگل است. برای عبور از تنگه رزکه، آمادگی جسمانی مناسب و تجهیزات پیادهروی ضروری است، زیرا در برخی نقاط مسیر ناهموار میشود.
۶. پارک جنگلی هزارپله
در فاصله نسبتاً نزدیکی از منطقه رزکه، یکی دیگر از پارکهای جنگلی محبوب شهرستان آمل قرار گرفته که به دلیل ساختار پلکانی و شیبدار خود، با نام پارک جنگلی هزارپله شناخته میشود.
این پارک، مکانی عالی برای کسانی است که میخواهند از طبیعت بکر لذت ببرند اما مسیر پیادهروی امنتر و مشخصتری را ترجیح میدهند. وجود پلهها و مسیرهای پاکوب شده هزارپله را به مقصدی مناسب برای خانوادهها و همچنین ورزشکارانی تبدیل کرده که به دنبال تمرین در ارتفاع و هوای پاک جنگلی هستند.
در این پارک میتوانید از امکانات رفاهی حداقلی بهره ببرید و ساعتها در زیر سایه درختان تنومند به استراحت و تفریح بپردازید.
۷. آبشار و غار دئیز
برای طبیعتگردان حرفهایتر که به دنبال کشف نقاط کمتر شناخته شده هستند، آبشار و غار دئیز، مقصد بعدی در نزدیکی رزکه است.
- آبشار دئیز
این آبشار، یکی از زیباترین جلوههای آبی منطقه است که در میان پوشش گیاهی متراکم جنگل، خودنمایی میکند. صدای ریزش آب از ارتفاع و خنکای محیط اطراف آبشار، دئیز را به مکانی عالی برای استراحت کوتاه و ثبت تصاویر زیبا تبدیل کرده است. پیمایش مسیر رسیدن به آبشار اغلب مستلزم کمی پیادهروی در مناطق مرطوب و گلآلود است.
- غار دئیز
در مجاورت آبشار، غار دئیز قرار گرفته است. غار دئیز که دهانهای رو به جنگل دارد علاقهمندان به زمینشناسی و ماجراجویی را به خود جلب میکند. هرچند ورود به عمق غار نیازمند تجهیزات حرفهای است، اما بازدید از دهانه آن و فضای اطراف، تجربه متفاوتی از طبیعتگردی را در اختیار شما قرار میدهد.
جمع بندی
در این مقاله از الی گشت به معرفی یکی از خوشآب و هواترین و خوشمنظرهترین جاذبههای طبیعی استان مازندران یعنی جنگل رزکه آمل پرداختیم. این جنگل که در نزدیکی روستایی با همین نام واقع شده بخشی از جنگلهای هیرکانی شمال کشور به حساب میرود و مناسب برای طبیعتگردی و کمپینگ است. اگر قصد دارید تا با خرید بلیط هواپیما به شهرستان آمل سفر کنید بازدید از این جاذبهی طبیعی را از دست ندهید.
سؤالات متداول
جنگل زرکه کجاست؟
جنگل رزکه یکی از مناطق جنگلی انبوه در شهرستان آمل بوده و در استان سرسبز مازندران واقع شده است.
بهترین زمان بازدید از جنگل زرکه چه موقعی است؟
پاییز به ویژه اواسط مهر تا پایان آبان فصل طلایی و بهترین زمان سفر برای عموم گردشگران و عکاسان به شمار میرود.
چه فعالیت های گردشگری می توان در زرکه انجام داد؟
از جمله این فعالیتها میتوان به طبیعتگردی و کمپینگ، پیادهروی، عکاسی و جنگلنوردی اشاره کرد.