شهر یزد با خانه‌ها خشتی، بادگیرهای جذاب و باغ‌های تاریخی خود یک مقصد عالی برای گشت و گذار است. اما اگر در این شهر به دنبال جاذبه‌ای متفاوت باشید باید سری به موزه مارکار بزنید. این موزه علاوه بر ارزش فرهنگی، ارزش معنوی و ملی نیز دارد و علاقه‌مندان به جوانب مختلف زندگی زرتشتیان می‌توانند در موزه مارکار مطالب جذاب زیادی بیاموزند.
معرفی موزه مارکار یزد
موزه مارکار یزد یک مجموعه فرهنگی و آموزشی است که سبک زندگی زرتشتیان ایران را به نمایش می‌گذارد. در این موزه مجموعه‌ای از لباس‌های سنتی، اشیای آیینی، اسناد تاریخی، ابزارهای آموزشی و تصاویر بزرگان و خیرین زرتشتی در معرض دید عموم قرار دارند. پیشنهاد میکنیم اگر با خرید بلیط هواپیما یزد قصد سفر به شهر بادگیرهای ایران را دارید، بازدید از این مکان را فراموش نکنید.
تاریخچه موزه مارکار یزد
در اوایل دهه ۱۳۱۲ شمسی با حمایت فردی نیکوکار و بازرگان زرتشتی به نام پشوتن جی دوسابایی مارکار(از پارسیان هند)، مجموعه‌ای در میدان فرهنگ ایران باستان یزد راه‌اندازی شد. این مجموعه شامل بخش‌های مختلف از جمله پرورشگاه، حیاط مرکزی، خوابگاه شبانه‌روزی، دبستان و دبیرستان پسرانه و برج ساعت بود و به عنوان خوابگاه و مدرسه شبانه‌روزی برای دانش‌آموزان نیازمند پیرامون شهر مورداستفاده قرار می‌گرفت.
در تاریخ ۹ آبان ۱۳۷۷ خورشیدی، مجموعه مارکار در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسید. در سال ۱۳۹۴ با تلاش انجمن زرتشتیان ایران و تحت نظر اسفندیار اختیاری(سرپرست مجموعه) فاز اول موزه مارکار در زیرزمین مجموعه افتتاح شد.
پشوتن جی دوسابایی مارکار چه کسی بود؟
پشوتن جی دوسابایی مارکار یکی از پیروان آیین زرتشت بود که کارهای خیر زیادی در جامعه ایران انجام داد. ایشان در تاریخ ۱۸ آبان ۱۲۵۰ خورشیدی، در خانواده‌ای پارسی در شهر بمبئی هند چشم به جهان گشود و تحصیلات مقدماتی را در آموزشگاه الفستون بمبئی آموخت. در ادامه‌ی مسیر، پشوتن جی دوسابایی مارکار امور دفتری را در مرکز کارآموزی دینشاه سیلیستر فرا گرفت و به علت علاقه‌ی زیادی که به ایران داشت، به یادگیری زبان فارسی و حفظ کردن اشعار شاهنامه و گلستان سعدی مشغول شد.
پس از اتمام تحصیلات، مارکار به کار بازرگانی روی آورد و ثروت زیادی کسب کرد. این فرد نیکوکار ابتدا معاونت انجمن زرتشتیان ایران بمبئی را به عهده گرفت و در سال ۱۳۱۷ به عنوان رئیس این انجمن انتخاب شد.
مارکار در طول زندگی خود چندین بار به ایران سفر کرد. او در سال ۱۳۰۱ یک پرورشگاه برای بچه‌های بی‌سرپرست زرتشتی ساخت و در سال ۱۳۱۲ مدرسه دخترانه و پسرانه مارکار را در یزد تأسیس کرد. او همچنین در سفرهای خود امور خیریه‌ی دیگری انجام می‌داد و به طور مرتب وضعیت زرتشتیان را بررسی می‌کرد.
جاذبه‌ها و بخش‌های مهم موزه مارکار یزد
موزه مارکار یزد از بخش‌های مختلفی تشکیل شده که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- مجموعه مارکار و روانشاد مارکار: در این بخش می‌توان با زندگی‌نامه پشتون‌جی و دیگر افراد سرشناس زرتشتی آشنا شد.
- تاریخ دین زرتشتی و گاتها: این بخش شامل اوستا، گاتها و متون مذهبی زرتشتی است که به صورت دست‌نویس یا چاپ‌سنگی هستند.
- آیین‌ها و جشن‌های زرتشتی: در این بخش جشن‌های زرتشتیان شامل مهرگان، سده و نوروز معرفی شده‌اند.
- پوشش‌های دینی و سنتی، آتشکده، عبادت و موبدان: این بخش محل نمایش پوشاک سنتی مردان و زنان زرتشتی است.
- خانه‌های زرتشتیان، درگذشتگان و زیارتگاه‌های زرتشتی: این بخش مخصوص معرفی خانه‌های زرتشتیان و زیارتگاه‌های آیین زرتشت است.
بخش‌های جانبی موزه مارکار
به جز موزه و فضای نمایشگاهی مارکار، بخش‌های جانبی این مجموعه هم جذابیت خاص خود را دارند. برای تجربه زندگی سنتی می‌توانید به قنات، آب‌انبار، آشپزخانه، سالن اجتماعات و آشپزخانه مجموعه مارکار هم سر بزنید.
- آب‌انبار و راه قنات
آب انبار و راه قنات مجموعه مارکار یزد در محوطه باغ قرار دارند و به زیرزمین موزه منتهی می‌شوند. این فضا در گذشته آب مجموعه را تأمین می‌کرده است.
- آشپزخانه قدیمی
آشپزخانه قدیمی مجموعه مارکار با اجاق‌های سنگی، تنور گلی و ظروف سنتی بازسازی شده است و امروزه یکی از بخش‌های موزه محسوب می‌شود.
- حمام سنتی
در حمام سنتی مجموعه با شیوه بهداشت سنتی زرتشتیان آشنا می‌شوید. این بخش امروزه با حفظ ساختار اصلی بازسازی شده است.
- اتاق‌های آموزشی و سالن اجتماعات
اتاق‌های آموزشی و سالن اجتماعات در ساختمان اصلی مجموعه مارکار قرار دارند و گردهمایی‌ها و مراسم‌های آیینی زرتشتیان در آن‌ها برگزار می‌شوند.
- میدان ساعت مارکار
میدان مارکار در نزدیکی موزه مارکار قرار دارد و برج ساعت را در خود جای داده است. این برج در دهه ۱۳۱۰ خورشیدی به سفارش پشوتن‌جی مارکار ساخته شده است. برج ساعت مارکار یزد دقیقاً در مرکز هندسی ایران قرار دارد و امروزه یکی از شاخه‌های شهر یزد محسوب می‌شود.
معماری موزه مارکار یزد
ساختمان اصلی موزه مارکار یزد شامل اتاق‌های آموزشی، پرورشگاه، موزه، آب‌انبار و حمام است که همگی در یک محوطه منسجم قرار گرفته و با سبک معماری نئوکلاسیک ایرانی ساخته شده‌اند. در این مجموعه هر بخش عملکردی جداگانه و مشخص دارد اما ارتباط هر یک از این اجزا با سایر بخش‌ها به صورت مؤثر حفظ شده است.
به طور کلی مجموعه مارکار یزد دارای فرم متقارن، نمای آجری، حیاط مرکزی با تزیینات ساده است که این سبک طراحی در گذشته با نیازهای آموزشی و تربیتی بنا کاملاً متناسب بوده است. همچنین تأثیر باورهای زرتشتی را می‌توان به وضوح در این بنا مشاهده کرد. مثلاً پنجره‌های بلند و نورگیرهای سقفی نشان‌دهنده‌ی احترام به عنصر نور و مسیرهای مستقیم نشان‌دهنده‌ی نگاه آیینی به نظم، پاکی و جریان انرژی در دین زرتشت هستند.
موزه مارکار یزد کجاست؟
موزه مارکار در میدان مارکار، دقیقاً در کنار برج ساعت مارکار(یکی از دیدنی های یزد) قرار دارد. این مجموعه از نظر جغرافیایی تقریباً در مرکز شهر واقع شده است. برای دسترسی به موزه مارکار با اتوبوس باید سوار اتوبوس‌هایی که به طرف میدان بعثت یا میدان امیرچخماق می‌روند، شده و در ایستگاه شهید مطهری یا جانبازان پیاده شوید. همچنین اگر در بافت تاریخی یزد اقامت دارید فقط کافی است ۱۵ تا ۲۰ دقیقه پیاده‌روی کنید و خودتان را به موزه برسانید.
آدرس موزه مارکار یزد: میدان مارکار، خیابان جانبازان، مجموعه فرهنگی تاریخی مارکار، ساختمان زیرین برج ساعت مارکار
ساعات بازدید از موزه مارکار یزد: از ساعت ۹ الی ۱۳ و ۱۶ الی ۲۰
سخن پایانی
همانطور که گفته شد موزه مارکار یزد، تاریخ، فرهنگ و آداب و رسوم زرتشتیان را به نمایش می‌گذارد. این موزه‌ی متفاوت بخشی از یک مجموعه بزرگ با نام مجموعه مارکار است که با سبک معماری دوران پهلوی ساخته شده است. در صورتی که علاقه‌مند به آیین زرتشتی هستید حتماً در سفر به یزد از موزه مارکار بازدید کنید.