مسجد ایاصوفیه، یک شاهکار تاریخی در استانبول

آشنایی با مسجد ایاصوفیه

هر شهر و کشوری برای خودش بناهای معروفی دارد که به نوعی نماد آنجا می‌شود. فرانسه به برج ایفش معروف است، تهران به برج میلاد، ایتالیا شاید به برج پیزا و … اما وقتی حرف از استانبول می‌زنیم چه چیزی در ذهن شما نقش می‌بندد؟ احتمالا آن دو مسجد معروف و بزرگ شهر استانبول…بناهایی که بیشتر گردشگران در سفر به این شهر در اولویت بازدیدهای خود قرار می‌دهند. با الی گشت همراه باشید تا به معرفی یکی از شاهکارهای تاریخی استانبول، مسجد ایا صوفیه بنشینیم.

مطالب مرتبط:
گذری مختصر بر جاذبه‌های شهر استانبول
اگر عجله دارید به این عکس‌ها از استانبول نگاه نکنید

مسجد ایا صوفیه یا کلیسای حاجیا صوفیا یکی از نمادهای معروف و تاریخی شهر دیدنی استانبول است که در میدان سلطان احمد قرار گرفته است، «ایا صوفیه» در لغت به معنای کلیسای معرفت الهی است. این بنا یکی از با ارزش‌ترین آثار باقی مانده از دوران بیزانس است و ساخت آن به دوران کنستانتنوس اول بازمی‌گردد، از آن زمان این بنا برای ۹۱۶ سال ماهیت کلیسایی داشت. این اثر در ابتدا «مگاله اکلیسیا» به معنای کلیسای بزرگ نام داشت و بعدها نامش به «ثئاسوفیا» به معنای حکمت‌ مقدس تغییر کرد.
کلیسا ایا صوفیه در آن زمان محلی برای پناه دادن به یتیم‌ها، اعتراف گناهکاران و جمع شدن امپراطور و مردم بود.  در اواخر جنگ صلیبی چهارم، ایا صوفیه مورد تعرض مسیحیان لاتین قرار گرفت، بسیاری از آثار و تزئینات با ارزش آن مانند تصویری از حضرت مریم و …به غارت برده و به کلیساهای غرب فرستاده شد. در این زمان کلیسای ارتدوکس ایا صوفیه به کلیسای کاتولیک‌های رم تبدیل شد. در دوران قبل از حمله عثمانی‌ها این بنا با طراحی‌های بسیار زیبا توسط معماران معروف آن دوران تغییر کرد و برای جلوگیری از آتش سوزی و زلزله به صورت مقاوم‌تری بازسازی شد.

با نبرد عثمانیان و فتح استانبول توسط آنها به دستور سلطان محمد در همان روز اول، ماهیت کلیسای ایا صوفیه به مسجد تغییر کرد. پس‌ از این فتح، ترک‌ها با کمی تغییر، این‌ کلیسا را «مسجد ایا صوفیه»‌ نامیدند، با این تغییر چهار مناره به آن اضافه شد و آثار و نمادهای مسیحیت در این بنا کنار گذاشته شد. سال‌ها بعد در زمان سلطان سلیمان، به علت نامناسب تشخیص دادند نقاشی‌ها و تزئینات داخل بنا، روی آنها را با گچ پوشاندند. در زمان سلطنت پادشاهان سلطانی بنای ایا صوفیه همواره با تغییراتی روبرو بود.
در سال ۱۹۳۵، مسجد ایا صوفیه به دستور آتاتورک رئیس جمهور ترکیه به یک موزه فرهنگی تبدیل شد. موزه‌ای که با ورود به آن مبهوت زیبایی و عظمتش می‌شوید، در اینجا از هر قرن و دورانی اثری هنری و تاریخی وجود دارد، از معماری بیزانس تا معماری اسلامی.
از آثار هنری برجسته این مسجد می‌توانیم به موزاییک‌های بیزانسی و سپرهای عظیم دایره‌ای شکل عثمانی که  روی آنها اسامی مقدس و آیات قرآنی نوشته شده اشاره کنیم. پیشنهاد می‎کنیم در سفر به ترکیه و تماشای شهر استانبول به بازدید از این مسجد بروید، بنایی که در آن تلفیقی بسیار غنی از معماری اسلامی و مسیحی در هم آمیخته است. ایاصوفیه به خوبی راوی سال‌های دور و دراز استانبول است.

آشنایی با ساختار بنای ایا صوفیه

مساحت ایاصوفیه چیزی حدود ۶ هزار متر مربع است، مصالح ساخته شده در این بنا آجر است و با مرمر نیر پوشانده شده است. در ساخت آن طاق‌ها و ستون‌ها با هماهنگی دقیقی و ظریفی به کار رفته‌اند. در اینجا ۴ ستون بسیار بزرگ وجود دارد که۴  طاق بالا را نگه داشته‌اند، گنبد اصلی نیز روی آنها قرا گرفته است. این بنا در مجموع دارای ۱۰۷ ستون و ۹ در است که بزرگ ترین آنها، در وسطی است. این در با چارچوب فلزی و قاب مرمری برای ورود اپراطور طراحی شده بود.
در داخل بنا نقاشی‌ها، تزئینات و کاشی‌های بزرگ و زیبایی به چشم می‌خورند که روی آنها آیه‌های قرآنی و احادیث نوشته شده است. در تزئینات آن از فلزات و سنگ‌های با ارزش مربوط به هنر بیزانسی استفاده شده است.