از جمله شاهکارهای معماری ایرانی در میان تمام بناهای تاریخی، بازارها هستند. شما در تمام ایران خصوصاً شهرهای بزرگی مانند تهران، شیراز، مشهد، اصفهان، زنجان، ارومیه و سایر شهرها می‌توانید رگه‌های اقتصادی و معیشتی شهر را که همان بازارها هستند، مانند قلب تپنده یک انسان، فعال و پرتکاپو بیابید. بازارها از گذشته تا امروز به واسطه ساختار سنتی، قدیمی و معماری باشکوهی که دارند، همچنان جزء پررفت‌وآمدترین و مهم‌ترین عناصر یک شهر محسوب می‌شوند که نبض اقتصاد آن شهر را در دستان خود، تپنده نگه داشته‌اند. امروز سفر ما سفری به بازار زیبا و تاریخی شهر زنجان است.
آدرس: شهر زنجان، بخش انتهایی خیابان سعدی، میدان انقلاب.
برای خرید بلیط هواپیما و رزرو تورهای داخلی از الی گشت روی عکس زیر کلیک کنید :
بازار زنجان و تماشای گذر زمان
بازار زنجان را یکی از بازارهای بی‌نظیر در ایران و در میان شهرهای تاریخی و زیبای کشورمان می‌دانند که در قلب همیشه زنده بافت تاریخی و قدیمی این شهر و دقیقاً در مقابل “دروازه قلتوق” که دروازه جنوبی این شهر بوده، واقع شده است.
این بازار یک مجموعه عظیم است که به لحاظ جغرافیایی بسیار گسترده بوده و تنوع‌بخش‌های مختلف مانند راسته‌های آن زیاد است. بازار زنجان را یکی از جاذبه‌های منحصربه‌فرد گردشگری در این شهر می‌دانند که حتی می‌توانید در فضای درونی آن کاروان‌سراها و سراهای متعددی را در کنار راسته‌های اصلی و فرعی مشاهده کنید. این بازار همچنان یک بازار پویا است که از گذشته تا به امروز همچنان یکی از رگه‌های اصلی اقتصادی و معیشتی مردم این شهر محسوب می‌شود.
بازار زنجان را طولانی‌ترین بازار قدیمی و سنتی سرپوشیده ایران هم می‌دانند. این بازار گستردگی‌اش از غرب به شرق بوده و به همین دلیل است که آن را با نام‌های بازار بالا و بازار پایین هم تقسیم‌بندی و همچنین نام‌گذاری کرده‌اند. جالب است بدانید که این بازار هم مانند سایر آثار تاریخی و زیبای ایران، در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است.
بهترین مسیر برای دسترسی به بازار زنجان
اگر به زنجان سفر کردید می‌توانید از مسیرهای مختلف در این شهر خود را به بازار سنتی برسانید. ضمن اینکه وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند تاکسی و اتوبوس‌های تندرو هم در این مسیر در خدمت شما خواهند بود. اول‌ازهمه باید به سمت خیابان سعدی در شهر زنجان رفته و از آنجا به سمت میدان انقلاب بروید. در میدان انقلاب، ورودی بازار زنجان در مقابل شما قرار دارد. ناگفته نماند که این بازار مانند سایر بازارهای سنتی، ورودی‌های فراوان و متعددی دارد که همگی از خیابان‌های فردوسی، خیابان طالقانی، خیابان عاصم زنجانی و خیابان امام خمینی (ره) ورود شما به این بازار را میسر خواهند کرد.
تاریخچه و معماری بازار سنتی شهر زنجان
بدون شک بازار زنجان مانند سایر بناهای تاریخی و زیبای ایران تاریخچه خاص خود را داشته و از معماری منحصربه‌فردی بهره‌مند شده است. بازار بزرگ زنجان را متعلق به دوران حکومت آقا محمدخان قاجار می‌دانند که در سال ۱۲۰۵ هجری قمری این بازار را بنا کرد. البته ساخت این بازار در سال ۱۲۰۵ هجری قمری شروع شد، اما درست ۸ سال بعد یعنی در سال ۱۲۱۳ هجری قمری و هم‌زمان با حکومت فتحعلی‌شاه قاجار، کار ساخت آن به اتمام رسید و آماده بهره‌برداری شد. در این بازار با گذشت زمان مسجدها، راسته‌ها، گرمابه‌ها و کاروان‌سراهایی هم در اطراف مستقر شدند تا شکل بازار امروزی ایجاد شود.
در انتها درست مقارن با حکومت محمدعلی شاه قاجار بود که این بازار شکل کامل خود را به صورت امروزی تشکیل داد و فرم اصلی خود را گرفت.
بنای اصلی مجموعه بازار سنتی زنجان در زمینی با مساحت تقریبی ۱۵ هکتار بنا شده است که دقیقاً ۵ هکتار از آن را به فعالیت‌های گوناگون و مختلف اقتصادی، ۷ هکتار از آن را به سکونتگاه‌ها، ۱ هکتار از مجموعه زیربنای بازار را به مکان‌های عام‌المنفعه و ۲ هکتار آن را هم به شبکه اصلی و راه‌های ارتباطی اختصاص داده‌اند. البته همان‌طور که می‌دانید بازارها در اصل از گذشته‌های دور و از قدیم‌الایام محلی برای برخورد افراد مختلف با آرا و افکار گوناگون بودند. ضمن اینکه مکانی برای گردهمایی‌های اجتماعی هم محسوب می‌شدند. نکته مهم این است که بدانید بازارها در ایران نقشی بسیار برجسته، منحصر به فرد و ممتاز در جوامع خود داشتند که تلاش می‌کردند آداب و رسوم، فرهنگ‌ها و عقاید و تفکرات ملی و مذهبی را حفظ کرده و آن‌ها را زنده نگه دارند.
معماری بازار زنجان
نکته جالبی که در مورد بازار زنجان باید بدانید این است که این مجموعه مانند سایر بازارهای سنتی و تاریخی ایران هم به لحاظ تجاری و هم به لحاظ ساختار و معماری اهمیت بسیار زیادی دارد. سبک معماری این بنا متعلق به دوران قاجار است و همچنان یکی از زیباترین بناهای تاریخی ایران به لحاظ فرهنگی، تاریخی و تجاری محسوب می‌شود. جالب است بدانید که جزئیات معماری در این بنا با درنظرگرفتن شیوه‌ها و سبک‌های گوناگون دوره قاجار در تمام قسمت‌ها مانند سراها، راسته‌ها، کاروان‌سراها، گرمابه‌ها، حجره‌ها، مساجد، چهارسوق‌ها و سایر قسمت‌ها به‌خوبی رعایت شده و مشاهده می‌شود.
از جمله جاذبه‌های معماری که به‌وضوح می‌توانید در این بازار آن را تماشا کنید استفاده از قوس‌های هلالی و طاق‌ها به‌صورت گهواره‌ای، جناقی و ضربی در راسته‌های فرعی و اصلی بوده که همگی را با تزییناتی مانند آجرچینی و طرح‌های زیبای هندسی، حصیری و خفته راسته قابل‌مشاهده هستند.
همچنین در این بازار از مصالح کاشی و آجر با سبک قدیم و با رنگ‌ها و طرح‌هایی که متعلق به دوره قاجار بوده، استفاده شده است. تمامی این آجرها و کاشی‌ها در طاق‌نماها، قوس‌ها، طاق‌ها و تمام جداره‌ها و سطوح داخلی و خارجی به‌راحتی قابل‌مشاهده هستند.
البته نقطه عطف معماری دوران قاجار در زنجان را می‌توانید در مساجد این شهر مشاهده کنید که در اوج ظهور و نوآوری، اجرا شده‌اند.
اجزای تشکیل دهنده بازار زنجان
بازار زنجان مانند تمام بازارهای تاریخی ایران از بخش‌ها و قسمت‌های مختلفی تشکیل می‌شود. جالب است بدانید که انجام دادوستدها به واسطه دو کاروان‌سرا در این بازار انجام می‌شده است. در این کاروان‌سراها محصولات محلی و تولیدات روستاهای مختلف را به فروش می‌رساندند. البته این دو بخش در حال حاضر نقش انبار کالاهای وارداتی را دارند.
- سرای ملک و سرای گلشن را از سراهای مهم این بازار هستند در سال ۱۳۴۵ هجری قمری به طور کامل مرمت و بازسازی کردند.
- از جمله دیگر بخش‌های این بازار می‌توان به راسته‌های بازار مانند راسته زرگرها، بزازها، کفاش‌ها، و چند راسته دیگر اشاره کرد.
- همین‌طور مساجد میرزایی، آقا شیخ فیاض، چهل‌ستون، مسجد جامع، مسجد آقا سید فتح‌الله، مسجد ملار و مسجد حجت‌الاسلام هم در این بازار قرار دارند.
- از کاروان‌سراهایی هم که در این بازار وجود دارند می‌توان به کاروان‌سرای حاج علی‌قلی و همین‌طور سرای حاج کربلایی علی اشاره کرد.
جالب است بدانید که این مجموعه عظیم ۵۶ مسیر ورودی فرعی و اصلی دارد که مستقیماً با شبکه عظیم ارتباطی در کل شهر زنجان رابطه داشته و دسترسی شما را از تمام نقاط ممکن می‌سازند. ضمن اینکه در این بازار ۹۴۰ عدد مغازه یا حجره هم وجود دارد.
البته میادینی هم مانند میدان ورکچی‌ها یا آهنگران در کنار کاروان‌سراهای این بازار وجود دارند. در آخر هم به تیمچه‌ها، گرمابه‌ها مثل گرمابه حاج داداش و بازار قیصریه می‌رسیم که از دیگر بخش‌های بازار زنجان محسوب می‌شوند.
دیدنی های اطراف بازار زنجان
این بازار به جاذبه‌های دیگری هم در شهر زنجان دسترسی دارد. از جمله جاذبه‌هایی که دیدن آن‌ها را نباید فراموش کنید مسجد جامع زنجان و موزه مردان نمکی است.
- مسجد جامع قدمتی متعلق به قاجار دارد و یکی از باشکوه‌ترین نمادهای معماری ایرانی در غرب کشور ما محسوب می‌شود. این مسجد بزرگ‌ترین مدرسه علوم دینی و بزرگ‌ترین مسجد زنجان به‌حساب می‌آید. یک مسجد ۴ ایوانی که توسط یکی از فرزندان فتحعلی‌شاه قاجار بنا شد.
- موزه مردان نمکی هم در بافت تاریخی این شهر قرار گرفته و در حال حاضر در عمارت ذوالفقاری قرار دارد. این عمارت هم متعلق به دوران قاجار بوده که در سال ۱۳۷۹ آن را مرمت و بازسازی کردند. جالب است بدانید که در این موزه ۵ مرد نمکی مومیایی وجود دارند که آن‌ها را در اکتشافات انجام شده در معدن “چهرآباد” کشف کردند.
سفر به زنجان و تماشای ایران قاجار
به زنجان سفر کنید و قول بدهید که در سفر خود حتماً از بازار زنجان دیدن کنید. ما تلاش کردیم تا این بازار را با کلمات برای شما به تصویر بکشیم. اما واقعیت این است که چشمان شما جزئیات و ظرایفی را در این بازار خواهند دید که با هیچ کلمه‌ای نمی‌توان شکوه و زیبایی آن‌ها را همان‌طور که واقعاً هستند، بیان کرد.
مطالب مرتبط :
همه چیز در مورد بازار تجریش و تکیه‌ی تاریخی ۲۰۰ ساله آن!