برج پیر شهریار و قلعه کوتول شاه، دو مکان تاریخی با قدمت چندصدساله

مکان های باستانی زیادی در اقصی نقاط کشور سربه فلک کشیده اند که تاریخ و رازهای زیادی را در خود پنهان کرده اند. بسیاری از این مکان های تاریخی مهجور مانده اند و کم­تر کسی حتی نامی از آن ها به گوشش خورده است. امروز می خواهیم درمورد دو مکان باستانی و تاریخی صبحت کنیم، تاریخچه این دو مکان کهن پر از شگفتی است. برج پیر شهریار و قلعه کوتول شاه دو قلعه باستانی هستند که در دل جنگل بنا شده اند. اکثر گردشگران برای گذراندن وقت در دل طبیعت به استان های شمالی سفر می کنند، اما شما می توانید علاوه بر لذت بردن از طبیعت از مکان های قدیمی و کهن نیز بازدید کنید و از قدمت و تاریخ خود آگاه شوید.

برج پیر شهریار در استان مازندران

مازندران یکی از زیباترین و سرسبزترین استان های ایران است، طبیعت بکر و دست نخورده شهرهای این استان همیشه برای گردشگران جذابیت داشته است. اما مازندران از جمله استان هایی است که در طول تاریخ همیشه مورد توجه حاکمان بوده است به همین سبب در دل شهرهای خود بناهای تاریخی نهفته زیادی دارد. اگر گذرتان به روستای لمرز خورده باشد، حتما نام برج پیر شهریار را شنیده اید. این مکان تاریخی یکی از جاذبه های گردشگری در این روستای زیبا است، روستای لمرز در دهستان راستوپی و در مسیر روستاهای ییلاقی پل سفید و ساری واقع شده است.

زمانی که وارد روستای لمرز شوید و پیش بروید در سمت چپ برج پیر شهریار را در میان انبوهی از درختان سربه فلک کشیده، مشاهده خواهید کرد. قدمت این برج زیبا به قرن پنجم هجری قمری برمی گردد. معماری برج پیر شهریار به شکل مدور با بامی شبیه کله قند است، کل بنا از آجر و گچ ساخته شده است. متاسفانه به دلیل گذر زمان کاشی های تزیینی گنبد ناپدید شده اند. قطر دیواره های برج در حدود ۲.۳۵ متر و قطر قسمت آجری دیوار آن ۷۰ سانتی متر است.

در گزارش های قدیمی که در مورد برج پیر شهریار نوشته شده است، ذکر شده که در گذشته برج درب و یک صندوق چوبی قدیمی نیز داشته است اما امروزه این دو شیء را در این برج نخواهید دید. در کنکاش هایی که در سال های دهه ۶۰ انجام شد، برای اولین بار تکه هایی از چوب نقش دار صندوق کشف شد. بعد از کوشش های زیاد، باستان شناسان توانستند اطلاعات مربوط به این شیء تاریخی را استخراج کنند. این صندوق باستانی در عهد درویش صالح زاهد عابد، دوره­ی محمد شهریار ساخته شده و متن های نوشته شده بر روی آن به دست درویش علی خرومه زاهد حکاکی شده­اند. ساخت صندوق چوبی آرامگاه در محرم سال ۸۸۰ هجری قمری به پایان رسید. با تلاش های دکتر منوچهر ستوده و دکتر عبدالرمان عمادی دو شعر عرفانی از دو شاعر درویش که به صورت کتیبه روی صندوق آرامگاه حک شده، ترمیم و بازخوانی شد.

مسیر رفتن به روستای لمرز

اگر به دنبال طبیعت گردی و جنگل نوردی هستید، حتما باید روستای لمرز را انتخاب کنید. همان طور که اشاره کردیم این روستای آباد و خرم در مسیر سوادکوه و پل سفید واقع شده است، از راه های فرعی وارد مسیر روستای لمرز شوید. به سمت جهت شمال شرقی حرکت کنید، در کناره های این مسیر دره های سرسبزو خرمی قرار دارد. بعد از حدود یک کیلومتر پیمایش در جنگل، به دشتی بدون پوشش جنگلی می رسید که دور تا دور آن را جنگل فرا گرفته است .این دشت قسمتی از دامنه ی جنوبی قله­ی اِلوات می باشد. برای صعود به قله اِلوات باید یال سمت راست خود و در جهت شرق پیشروی کنید و در انتهای یال دوباره به جهت شرق بروید، با کم شدن شیب روی یال شرقی قله­ی اِلوات قرار می گیرید و با تغییر جهت به غرب در نهایت به قله­ی ۱۹۰۰ متری اِلوات خواهید رسید.

قلعه کوتول شاه در استان گیلان

سیاهکل یکی از خاص ترین و زیباترین شهرستان های استان گیلان است که علاوه بر طبیعت بکر و سرسبز، دارای بناهای تاریخی بسیاری نیز است. یکی از شگفت انگیزترین بناهای تاریخی شهرستان سیاهکل، قلعه کوتول شاه است که قدمت آن به به دوره تیموریان می رسد. قلعه کوتول شاه در مجاورت روستای موشا (میر شاه) واقع شده است و در ۱۴ مرداد سال ۱۳۸۲  به‌عنوان اثر ملی ایران به ثبت رسید. بنابر نگاره های تاریخی قدمت این قلعه باستانی به دوره اسماعیلیه و تیموریان می رسد، با توجه به نام روستاهای اطراف این قلعه، موشا (میرشاه) دیماسرا (پیرمیرشاه)، مرجانه و کوتول شاه می توان فهمید که کل این منطقه در آن زمان تحت حکمرانی اعضای یک خانواده سلطنتی بوده است.

برای رسیدن به سیاهکل باید وارد جاده لاهیجان به سیاهکل شده و بعد از رسیدن به سه­راه به سمت راست بپیچید، بعد از گذشت چندین کیلومتر در مسیر به یک دوراهی خواهید رسید. به سمت راست بپیچید و بعد از چند دقیقه پیاده روی قلعه کوتول شاه را خواهید دید. این قلعه باستانی بر روی یک تپه ۳۰ متری ساخته‌ شده است.

اطلاعات زیادی از این خانواده و حاکمان زمان وجود ندارد اما طبق برخی نوشته ها، کوتول شاه یکی از حاکمان دوره­های اسماعیلیان و تیموریان بوده است که بر روی شهرهای رودبار، سنگسر و لاهیجان حکومت کرده است. در متون تاریخی ذکر شده است که متاسفانه کوتول شاه، از حاکمان ظالم دوره خود به حساب می آمد، او قلعه یا دژ کوتول شاه را در سیاهکل بنا کرده بود تا بر مرکز حکمرانی خود نظارت بیشتری داشته است.

ساختار قلعه کوتول شاه به شکل بیضی است، از سمت ضلع جنوبی یک تکه اضافی نیر به بنا متصل شده است. مراکز دیده­بانی قلعه در کنار همان تکه اضافی قرار دارد که دو طبقه بوده و دارای راه پله‌های ارتباطی است که در حقیقت ورودی و درگاه قلعه را تشکیل می‌دهند. قسمت های بزرگ قلعه دارای قطر ۲۶ متر و قسمت های کوچک دارای قطر ۹.۷ متر هستند، ضخامت دیواره های قلعه متغیر بوده و حدودا برابر ۱.۸ تا ۴.۲ می باشند.

در ضلع شرقی قلعه کوتول شاه آب انبار و در ضلع غربی تاقی قرار دارد. بنابر گفته مردم محلی روستای موشا، در زمان های گذشته راه‌های زیرزمینی زیادی در قلعه کوتول شاه وجود داشته اما متاسفانه با گذر زمان اکثر این راه های زیرزمینی ناپدید شده اند. فضای اتاقک های موجود در قلعه کوتول شاه مانند سایر بناهای قدیمی از ساختارهای هندسی بهره برده­اند و دارای شکل جناقی هستند، سردر اتاقک ها نیز قوسی شکل ساخته شده اند.