جت لگ یا پرواز زدگی: علل، نشانه ها و درمان

جت لگ | Jet Lag

جت لگ یا پرواز زدگی، یک نوع بیماری موقت است که در مواقعی اتفاق می افتد که الگوهای خواب شما دچار اختلال می شود. در این شرایط ممکن است احساس سرگیجه، خستگی، سستی و شاید زودرنجی داشته باشید و احتمالا سردرد خواهید داشت. اگر شما تا به حال در سفری که ساعت مقصد با مبدأ تفاوت زیادی داشته دچار این حال شده اید، می توانید متن زیر را که الی گشت در مورد جت لگ برایتان تهیه کرده مطالعه فرمایید تا در مورد این حالت اطلاعات بیشتری کسب کنید.

جت لگ چیست؟

مطالب مرتبط: در صورت مسمومیت در سفر چه کنیم؟ با رعایت این نکات اصلا نگران «چاق شدن در سفر» نباشید! همه چیز در مورد گرمازدگی در سفر: علائم، درمان و پیشگیری

همانطور که گفتیم جت لگ زمانی رخ می دهد که الگوی خواب شما تغییر می کند. این حالت معمولا در سفرهایی اتفاق می افتد که شما از جایی با یک محدوده زمانی به مقصدی با محدوده زمانی متفاوت سفر می کنید. هرچه این اختلاف ساعت بیشتر باشد، نشانه های بیشتری نیز در شما بروز خواهد کرد. پرواز زدگی مربوط به اختلال در فعالیت و عدم هماهنگ سازی در سلول های دو قسمت مغز است. هر چه افراد مسن تر باشند، شدت علائم آنها به طور معمول افزایش یافته و زمانی که بدن آن ها به ساعت جدید عادت کند نیز طولانی تر خواهد شد و کودکان معمولا علائم خفیفی داشته و سریعتر بهبود می یابند.

برای شناخت بهتر جت لگ در ابتدا باید با ساعت زیستی (circadian rhythms) آشنا شویم.

ساعت زیستی چیست؟

ساعت زیستی یا ساعت بدن یک چرخه و فرآیند ۲۴ ساعته زیست‌شیمیایی، فیزیولوژیکی یا رفتاری در بدن ماست. ساعت زیستی با فعالیت های روزانه ما مانند خواب، بیداری، غذا خوردن و دمای بدن مرتبط است.

ساعت بدن و مغز

به نظر می رسد جت لگ شامل اختلال در دو گروه جداگانه اما مرتبط از نورون یا یاخته های عصبیِ مغز است که این نورون ها بخشی از ساختاری به نام هسته سوپراکیاسماتیک (SCN) است. هسته سوپراکیاسماتیک در زیر هیپوتالاموس در پایه مغز واقع شده است.

یکی از این گروه های نورونی با خواب عمیق و اثرات خستگی فیزیکی همراه است. گروه دیگر حالت رویا در مرحله حرکت تند چشم در خواب (REM) را کنترل می کند. آن گروه نورونی که با REM درگیر هستند، بسیار سخت می توانند با اختلاف زمانی و تغییر چرخه سازگار شوند که در نتیجه بین دو این گروه اختلاف ایجاد شده و از هماهنگی خارج می شوند.

چه چیزی بدن را از هماهنگی خارج می کند؟

ساعت بدن به وسیله یک سیستم نگهداری داخلی هدایت می شود، اما از عوامل محیطی خارجی نیز مانند چرخه تاریک شدن شب و روز، تاثیر می گیرد. هنگامی که ساعت بدن از هماهنگی خارج می شود و نیاز به تنظیم مجدد دارد، جت لگ به وجود می آید. سفر به مناطق مختلف زمانی و تجربه شب و روزی که متفاوت از ریتم هایی است که ما به آن عادت داریم، باعث می شود ساعت بدن ما از هماهنگی خارج شود. علل دیگر شامل تغییر شیفت کاری و برخی اختلالات خوابی است.

پرواز زدگی بر الگوهای خواب و بیدار شدن و خوردن و کار ما تاثیر می گذارد و تنظیم هورمون راه حل هماهنگ سازی ساعت بدن است. هنگامی که جت لگ اتفاق می افتد، سطح هورمون ها از هماهنگی با محیط خارج می شوند و دمای بدن نیز با توجه به ساعت بدن تغییر می کند. پرواز زدگی تا زمانی ادامه پیدا کند که تمام این عوامل بتوانند به محیط جدید پاسخ دهند.

چرا سفر از غرب به شرق سخت تر است؟

جالب است بدانید زمانی که به سمت شرق سفر می کند، علائم شدیدتر هستند زیرا بدن ما زمان کمتری برای بازسازی دارد. زمانی که به سمت غرب می رویم، زمان به روزمان اضافه می شود در صورتی که در سفر شرق به غرب برعکس بوده و ساعت ها کم می شوند. این به معنی آن است که بدن ما زمان کمتری برای هماهنگ شدن با ساعت زیستی جدید دارد.

سفر از شمال به جنوب و یا برعکس نیز مشکلات خاص خودش را دارند زیرا فصل ها عوض می شوند و دما متفاوت خواهد بود. اما به هر حال جت لگ زمانی رخ می دهد که پرواز شرق به غرب یا برعکس صورت بگیرد و پروازهایی که مستقیم از شمال به جنوب یا برعکس هستند، ممکن است ناراحتی هایی ایجاد کنند اما منجر به پرواز زدگی نخواهند شد.

کافئین

سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرده که نوشیدنی های حاوی کافئین مانند قهوه در طول پرواز یا قبل از آن، علائم را بیشتر می کند، آن هم به این دلیل که آب بدن را کم می کنند. هوای داخل کابین هواپیما خشک تر از روی زمین است که آن هم می تواند به از دست رفتن آب بدن شما کمک کنید. کافئین همچنین الگوهای خواب شما را به هم می ریزد پس در نهایت بهتر است در طول پرواز آب بنوشید.

ارتفاع زدگی، اکسیژن و کم آبی بدن

بین سطح محیطی اکسیژن و پرواز زدگی ارتباط هایی وجود دارد. فشار در یک کابین هواپیما پایین تر از فشار در سطح دریا است و این به معنی آن است که وقتی افراد در حال پرواز هستند، میزان اکسیژن در مغز کاهش می یابد. این امر می تواند منجر به سستی و ریسک وخیم تر شدن علاوم پرواز زدگی شود. محققان پیشنهاد کرده اند که درمان های مربوط به اکسیژن می تواند برای کاهش اثرات پرواز زدگی استفاده شود.

علائم پرواز زدگی ممکن است با هم متفاوت باشند. مشکلات مربوط به خواب یکی از معمول ترین نشانه های این بیماری است و باقی علائم شامل موارد زیر می شوند:

• اختلالات خواب، کم خونی، سستی، خستگی مفرط و سردرد سنگین
• تحریک پذیری، سردرگمی و مشکل تمرکز
• افسردگی خفیف
• از دست دادن اشتها
• احساس سرگیجه
• اختلالات گوارشی مانند اسهال یا یبوست

عواملی که بر علائم و شدت بیماری تأثیر می گذارند، کم و زیاد بودن اختلاف زمانی، سن و وضعیت سلامت فرد است.

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای پرواز زدگی وجود ندارد، اما برخی از اصلاحات شیوه زندگی می تواند به کاهش علائم کمک کند.

• سلامت و آمادگی جسمانی: افرادی که از لحاظ جسمی در وضعیت خوبی به سر می برند هستند، استراحت کافی داشته و رژیم غذایی مناسبی دارند در این شرایط علائم کمتر از باقی افراد خواهند داشت.
• خواب زدگی در صورت داشتن بیماری های جانبی: بیماری هایی مانند بیماری ریه، بیماری قلبی یا دیابت، می تواند علائم جت لگ را بدتر کند. بهتر است در چنین شرایطی قبل از سفر، با پزشک متخصص خود مشورت کنید.

منبع: medicalnewstoday.com