خانه های یخی ایران
فکر می کنید تاریخچه ی ساخت یخچال به چه سالی می رسد؟ یک راهنمایی کوچک این که اصلا به گذشته های دور فکر نکنید چون یخچال ها یکی از اختراعات مدرن بشر هستند و البته ارزشمند. اما فکر می کنید تا قبل از اختراع یخچال، انسان ها چه طور زندگی می کردند؟ مواد غذایی و خوراکی خود را چه طور نگهداری می کردند؟ همانطور که می دانید گرما باعث فاسد شدن مواد غذایی می شود، آیا آ نها را فاسد شده استفاده می کردند؟ شاید بله و شاید هم نه! در واقع ایرانی ها یکی از باهوش ترین مردمان بودند که با هوش و خلاقیتشان توانستند در دورانی که خبری از یخچال نبود، راهی را برای سرد و تازه نگه داشتن مواد غذایی پیدا کنند. می خواهیم به خانه های یخی ایران که از خانه های باستانی هستند سر بزنیم و ببینیم کاربرد این خانه ها دقیقا چه بوده و اینکه چرا این خانه ها در دنیا پر آوازه شده اند. با الی گشت همراه شوید:
مطالب مرتبط: همه چیز درباره کاروانسرای سعدالسلطنه آیا منار جنبان در اصفهان واقعا می جنبد؟
در گذشته برای نگهداری مواد غذایی ای که زود خراب می شدند مانند گوشت، تکه های بزرگ یخ از کشورهای حوزه اسکاندیناوی، مدار قطبی و یا از بالای کوه ها به دقت برداشته می شد و به مناطقی که لازم بود، وارد می شد. برای مثال در ایالات متحده ی آمریکا، انگلستان و بقیه ی کشورهای اروپایی، یخ مورد نیاز از کشور نروژ برداشته می شد. مردم روسیه یخ مورد نیاز را از رودخانه ی نوا تهیه می کردند و یا هندی ها از یخ های هیمالیا استفاده می کردند.
یخ هایی که در این مناطق برداشته می شد، در ساختمان های مخصوصی که به آن ها خانه های یخی می گفتند، نگهداری می شدند. خانه های یخی معمولا اتاقک های زیر زمینی ای بودند که انسان ها آن ها را می ساختند، این اتاقک ها در نزدیکی منابع طبیعی یخ های زمستانی مانند دریاچه های آب تازه ساخته می شدند تا در فصل زمستان، برف و یخ به داخل این اتاقک ها برده شود و با کاه و موادی از این قبیل بسته بندی شود. از این طریق، این برف و یخ تا چندین ماه سالم می ماند و می توانست به راحتی در فصل های گرم سال استفاده شود.
قدمت خانه های یخی ایران به قرن هفدهم قبل از میلاد مسیح بر می گردد و تا همین ۵۰ سال پیش هم از آن ها استفاده می شد. بسیاری از این خانه ها فرم تخم مرغی شکل دارند و از کاه و خشت خام ساخته شده اند، خانه های یخی ایران اندازه های غول پیکری دارند و تفاوت اصلی آن ها با نمونه های غربی، روش بدست آوردن یخ است.
همانطور که می دانید مسیر ایران به کشورهای حوزه ی اسکاندیناوی و یا کشورهای دیگر بسیار دور بود، از طرفی این اتاقک ها هم بسیار بزرگ بودند و نیاز بود تا همه ی فضای آن با یخ پر شود. بنابراین ایرانیان نابغه به این فکر افتادند که یخ مورد نیازشان را خودشان تهیه کنند.
در پشت خانه های یخی ایران، کانال های کم عمقی دیده می شود که در طول شب های زمستان، آب در آن ها ریخته می شده است. در طول روز هم این کانال ها بوسیله ی سایه ی اتاقک ها از گرما در امان می مانده اند. در طول شب، لایه ی عظیمی از یخ تشکیل و قبل از طلوع خورشید شکسته می شده است. این فرایند هر روز تکرار می شده است تا اینکه به این گونه، یخ کافی تا تابستان بعدی بدست می آمده است.
امروزه در ایران بیشتر از صد خانه ی یخی وجود دارد اما تعداد کمی از آن ها به همان روش سابق دست نخورده اند. متاسفانه تعدادی از این خانه ها که نشان از هویت تاریخی دارند، به عنوان مکانی برای نگهداری زباله ها استفاده می شوند.
