22

برای دیدن بزرگ‌ترین شهرستان جنوب غرب آسیا که به‌اصطلاح خاورمیانه نیز گفته می‌شود باید به ایران سفر کنید. در استان خراسان جنوبی که در جنوب ایران است، سفر کنید و به شهرستان طبس بروید.

شهرستان طبس مملو از آثار زیبای تاریخی و باستانی است. مناطقی مانند: روستای ازمیغان ، کویر حلوان ، کال جنی ، باغ گلشن وکال نمک نام برد که هر کدام را می‌توان به‌عنوان جاذبه‌های توریستی معرفی کرد.

شهرستان طبس قدمتی دارد که مورخان آن را به دوران هخامنشیان مرتبط می‌دانند. اسنادی وجود دارد که این شهرستان در دوران پیش از اسلام و همچنین دوران ساسانی هم وجود داشته است.

برای خرید بلیت هواپیما و خرید بلیت قطار به الی گشت مراجعه نمایید.

نکته جالبی که درباره شهر طبس باید بدانید سال ۱۳۸۰ در برخی از تقسیمات که انجام شده آن را به استان یزد سپرده‌اند؛ اما مجدداً در سال ۱۳۹۱ این شهر به خراسان جنوبی بازگردانیده شده است. جاذبه‌های دیدنی و جذابی در این شهر وجود دارد که یکی از آن‌ها سد شاه‌عباسی در طبس است. این سد یکی از نمونه عالی از خلاقیت ایرانی‌ها در زمان‌هایی که امکانات و تجهیزات حال حاضر نبود نیز است. در ادامه با همراه باشید تا بیشتر درباره این جاذبهٔ دیدنی و جذاب خدمتتان اطلاعات را بدهیم.

یکی از زیباترین و شاهکارهای معماری اثر سد شاه‌عباسی در طبس است.

تاریخچه 

سد شاه عباسی در طبس نزدیکی روستای ۷۰۰ساله و ییلاقی خرو و در ۲۷ کیلومتری شهرستان طبس قرار دارد. در نزدیکی چشمه آبگرم مرتضی علی است. سد شاه عباسی در طبس به دوران صفوی است و یکی از شاهکارهای معماری است .

مطالب مرتبط:

راهنمای سفر به طبس در سال ۱۴۰۲

کال نمک، سرزمینی پر از نمک در طبس

دو ژئوپارک «طبس» و «ارس» در راه جهانی شدن

بازدید ازاین سد در طبس یک پیاده‌روی لذت‌بخش و مشاهده عجایبی است که شاید تصورش را هم نمی‌توانیم بکنیم . وقتی از روستای خرو به سمت سد شاه عباسی در طبس می‌رویم ، پس از پیاده‌روی کوتاهی وارد دره‌ای می‌شویم که پر از چشمه‌های طبیعی است. درست بعد از چند قدم چشمه جعفری را می‌بینیم که با ماهی‌های زیبایش به ما خوشامد می‌گوید. سپس از کنار خانه‌های گبرِ دره که بسیار عجیب هستند می‌گذریم.

گبرها خانه‌هایی در دل صخره هستند که برای نگهداری آذوقه یا پنهان‌شدن از دشمنان از آن استفاده می‌شده است. در ادامه به چشمه آب گرم مرتضی علی می‌رسیم . وقتی در چشمه آب گرم مرتضی علی پیش می‌رویم ممکن است هم‌زمان یک‌پایمان در آب گرم و پای دیگر در آب سرد باشد. از دیواره‌های دره آب گرم می‌جوشد و از کف دره آب سرد. چون مسیر آب‌ها برای خروج متفاوت بوده ، هم دما و هم ترکیبات آب‌ها با هم تفاوت دارد و باعث می‌شود که آب‌ها دیرتر با هم ممزوج شوند و ما بتوانیم آب گرم و سرد را در یک بستر تجربه کنیم. این از همان تجربه‌های نابی است  که در این پیاده‌روی از آن لذت می‌برید.  سد شاه عباسی در طبس با نام سد طاق شاه عباسی نیز شهرت دارد.

ویژگی‌های سد شاه عباسی در طبس

بالاتر از چشمه مرتضی علی ، تنگه‌ای وجود دارد که همان‌طور گفتیم به آن طاق شاه عباسی هم می‌گویند.

بروی سد شاه عباسی ، به شکل زیبایی سنگ‌نگاره‌هایی از بز کوهی حکاکی شده‌اند. بز کوهی نمادی از درخواست فراوانی و زایندگی آب است. البته عده‌ای دیگر معتقد هستند ، بزها نمادی از فرشتگانی است که برای افزایش و فراوانی نعمت روی دیواره‌ها دعا می‌کنند.

سد شاه عباسی در طبس همان‌طور که اشاره شد ، کلکسیونی از مجموعه برترین‌ها است.

سد شاه عباسی در طبس ، پر رکودترین اثر تاریخی ایران است و به‌عنوان قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین سد قوسی جهان در دنیا شناخته شده است.

البته ویژگی‌های این سد شاه عباسی در طبس به همین عناوین ختم نمی‌شود ، طاق شاه عباسی ، نازک‌ترین سد قوسی جهان با عرض تاجیک متری و سد تأخیری شاه عباسی نیز است.

چگونگی کارکرد سد شاه عباسی در طبس

ایرانیان درگذشته باهوش و استعدادی که داشتن سدها را بدون داشتن امکانات و تجهیزات روی طاق‌های آجری می‌ساختند. یکی از وظایف سد شاه عباسی در طبس تعیین مسیر سیلاب‌ها است. سیلاب‌ها هر ۱۰ سال ، از زیر طاق آزادانه عبور می‌کردند . وقتی سیلاب بزرگ‌تر می‌شد ، بخشی از آن از زیر طاق عبور می‌کرد و قسمتی نیز در پشت سد ذخیره می‌شد.

نکته‌ای دیگر که در ساخت سد شاه عباسی در طبس ، باید به آن توجه کنیم ، موقعیت مناسب سد است ، به‌گونه‌ای که هیچ رسوبی در پشت آن ذخیره نمی‌شود.

باتوجه‌به ویژگی‌های سد شاه عباسی در طبس ، و دقت و خلاقیت ایرانیان در آن زمان برای ساخت سد شاه عباسی در طبس به‌اندازه‌ای بوده است که با توجه به موقعیت خروجی سد ، هیچ رسوبی در پشت سد ذخیره نمی‌گردد ، می‌توان با اطمینان گفت ، این سد بی‌نظیر تا هزاران سال بعد بدون نیاز به تعمیر و نگهداری کار خودش را ادامه می‌دهد.

سد شاه عباسی در طبس ، شکوه معماری دوره باستان ایران 

در همهٔ دنیا زمانی که صحبت از ایرانیان به میان می‌آید ، آنها را به هنر و علم یاد می‌کنند. در هر برهه تاریخی صادق است و همیشه ایران مملو از معماری‌های اندیشمندان بزرگی بوده. اما علاوه بر مفاخر علمی بزرگ ، کسانی در ایران زندگی می‌کردند که در تاریخ حتی نامی از آنها برده نشده. به‌عنوان‌مثال معمارانی که بناهای عظیمی را بنا کردند که هنوز هم پابرجا هستند. یکی از این ابنیه تاریخی که باعث افتخار هر ایرانی است، این سد یکی از این آن است. سد شاه عباسی در طبس یا همان طاق شاه عباسی ، یک سد بزرگ در دل کوه است.

نکته جالب این است که چطور می‌توان یک سد بزرگ به طول یک متر و ارتفاع ۶۰ متر در میان یک تنگه کوهستانی ساخت؟ جالب است بدانید که حتی امروزه هم با وجود تکنولوژی سدسازی ، ساخت چنین بنایی بسیار دشوار و زمان برخواهد بود. معماران دوره باستان ایران بسیار هنرمند ، باهوش و خلاق بودند. به‌ندرت پیش می‌آید که در تاریخ نام این هنرمندان ذکر شده باشد، اما ما می‌توانیم حاصل دست هنرمند آنها را شاهد باشیم و همین مسئله باعث افتخار هر ایرانی خواهد بود. این سد در یک تنگه زیبا قرار گرفته که در برخی قسمت‌ها می‌توانید بدون برگرداندن سرخود ، دو طرف آن را کنار هم ببینید. قدم‌زدن در این تنگه به نوبه خود یک خاطره فراموش‌نشدنی محسوب می‌شود و نهایتاً باعظمت سد شاه عباسی روبه‌رو خواهید شد.

پایه‌های این پل را صخره‌های تنگه تشکیل می‌دهند که بیشترین مقاومت را برای آن به همراه آورده‌اند. در قسمت پائینی می‌توانید دهانه‌ای را مشاهده کنید که دارای طاق جناغی با ارتفاع ۳۰ متر است .

مصالح ساخت سد شاه عباسی در طبس

در نوع به‌کارگیری مصالح ساخت این سد از سنگ‌هایی با پهنای متفاوت استفاده شده  که به‌صورت شعاعی تا دیواره کوه ادامه یافته و وجود طاق در قسمت زیر آن سبب شده تا مقاومت آن در برابر فشار آب بسیار زیاد باشد. قسمت بالایی این بنا نیز با استفاده از قلوه‌سنگ ایجاد شده که برای پوشش پهنای بیشتری از دهانه دره شکل قوسی شکل به خود گرفته است.

اطراف سد شاه عباسی در طبس

همان‌طور که اشاره کردیم، برای دسترسی به این سد، در روستای خرو باغات میوه پرباری مثل آلبالو، زردآلو و گیلاس وجود دارند. یکی از جاذبه‌های دیدنی روستای خرو ، درخت سروی است که حدود ۲۵ متر قد و هزاران سال عمر دارد. در حقیقت این درخت شاهد زنده‌ای بر رشد تمدن منطقه بوده! همچنین می‌توانید از قلعه دفاعی خرو دیدن فرمایید که ساخت آن به دوران صفویه باز می‌گردد. این قلعه ۱۸ متر در ۲۱ متر وسعت دارد و در هر چهارگوشه آن برجک‌های مراقبت قرار گرفته. جالب است بدانید که اقامتگاه‌های بوم‌گردی مختلفی در منطقه خرو قرار دارند که می‌توانید شب را در آنها سپری کنید. در دیگر شهرهای ایران مثل یزد می‌توانید دنبال بناهای به‌جامانده از آن دوره باشید. به طور مثال کاروان‌سرای شاه عباسی که در شهر میبد قرار دارد نیز یکی از آثار به‌جامانده از شاه‌عباس است.

معماری کاروان‌سرای شاه عباسی در میبد با شیوه معروف چهارایوانی و با آجر ساخته شده است. ساختمان کاروان‌سرا شامل ساباط ، ایوان‌های بیرونی ، هشتی ورودی، حیاط مرکزی ، حوض‌خانه و مهتابی و چهار هشتی زیبا و فضاهای سرپوشیده شرقی و غربی و ۱۰۰ ایوان و اتاق و اجاق برای استفاده کاروانیان بوده است. کاروان‌سرای شاه عباسی از جمله کاروان‌سراهای بین‌راهی عصر صفویه به شمار می‌آید و از لحاظ فضایی، سبک معماری و موقعیت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همچنین یک باغ هم به نام شاه عباسی در بخش مرکزی یزد در شهر شاهدیه وجود دارد که در سال ۱۳۸۶ به ثبت ملی رسیده است و مربوط به دوره قاجاریه می‌شود. این تنها بخش کوچکی از زیبایی‌های تورستی شهرستان طبس است که با می‌توانیم بعد لذت‌بردن از سد به مکان‌های زیبا در اطراف آن همسری بزنید.