عمارت مسعودیه تهران، نخستین موزه و کتابخانه ایران

عمارت مسعودیه تهران

یکی از بناهای دوره قاجار عمارت مسعودیه تهران است. این عمارت در طول عمرش اتفاقات زیادی را به خود دیده و یکی از اماکن مهمی بوده که در حوادث تاریخی نقش داشته و شاهد رویدادهای زیادی بوده است. یکی از حوادث تاریخی که این عمارت شاهد آن بوده انقلاب مشروطه است. در طول نهضت مشروطه این عمارت به خاطر موقعیتش که نزدیک میدان بهارستان بود و همچنین اختلافات بین ظل السلطان و مظفر الدین شاه، یکی از پایگاه‌های مشروطه خواهان و مخالفان محمد علی شاه بود.

همچنین حادثه تاریخی مهم دیگری که در محل این عمارت رخ داد منفجر شدن بمب دست ساز در زیر کالسکه محمد علی شاه در نزدیکی عمادت مسعودیه تهران بود که همین موضوع بهانه ای شد تا او مجلس را به توپ ببند و به دنبال این اتفاق خانه ظهیرالدوله و عمارت مسعودیه تهران و همچنین خانه های دیگر مشروطه خواهان و پایگاه هایشان را به رگبار بستند. با توجه به نقش و اهمیت تاریخی بنا و همچنین معماری آن، در ایرانگردی امروز، الی گشت شما را با عمارت مسعودیه تهران آشنا می کند.

تاریخچه عمارت مسعودیه تهران

مطالب مرتبط:
مجموعه ارگ تهران، حافظه تاریخی پایتخت
آشنایی با نماد قدیمی شهر تهران

درباره تاریخچه این عمارت که در حافظه تاریخی خود خاطرات نه چندان خوشایندی دارد باید گفت عمارت مسعودیه در میدان بهارستان و در دوره قاجار بنا شد. مسعود میرزا یکی از فرزندان ناصرالدین شاه که به ظل‌السلطان ملقب بود دستور ساخت باغ این بنا را در سال ۱۲۹۵ هجری قمری داد و این باغ در زمینی به مساحت حدود ۴۰۰۰ مترمربع ایجاد گردید که شامل دو قسمت اندرونی و بیرونی یا دیوان خانه و سایر قسمت های الحاقی بود.

عمارت مسعودیه تهران، باغ لاله ‌زار، باغ نگارستان و باغ سردار ایروانی همه  از مکان هایی هستند که در دوره ناصری و در قسمت شمالی حصار شاه طهماسبی تهران احداث شد و مثل سایر باغ های ایرانی ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و با نقش‌ و نگارها ایرانی و نیز عناصر معماری فرنگی زینت داده شده است، هنرمند معمار این اثر تاریخی استاد شعبان معمار باشی است که با دقت و ظرافت هنرمندانه این بنا را بوجود آورد. وجه تسمیه این عمارت هم همانطور که از اسمش پیداست از نام مسعود میرزا بانی ساخت آن است و به همین دلیل به عمارت مسعودیه معروف شده است.

ویژگی های عمارت مسعودیه تهران

همان طور که گفتیم این عمارت شامل دو قسمت اندرونی، بیرونی و سایر قسمت ها است. مجموعه عمارت دارای ۵ عمارت دیوانخانه، عمارت سردر، عمارت مشیرالدوله، سفره‌ خانه، حوضخانه، عمارت سید جوادی است و انواع هنر را در این عمارت به وفور می توان دید. این هنرها شامل کاشی‌ کاری، گچ‌ بری، نقاشی دیواری، خطاطی و تزئینات نفیس است، همچنین تقسیم‌ بندی‌های فضایی با عملکردهای گوناگون از دیگر ویژگی های آن است.

وجود ۷ کتیبه  در این مجموعه تاریخی بر اعتبار و اهمیت آن افزوده است. از این کتیبه ها، یک کتیبه در سردر کالسکه‌ رو قرار دارد و دو کتیبه دیگر در سردر اصلی نصب شده است همچنین دو کتیبه در عمارت مشیریه و دو کتیبه هم در عمارت دیوان‌ خانه دیده می شود.

در این بنای تاریخی عمارت‌های دیوان خانه، عمارت مشیرالدوله، حیاط مشیری، عمارت حیاط خلوت، حیاط خلوت، عمارت سر در کالسکه‌ رو، سفره خانه، حیاط سید جوادی، عمارت سید جوادی، عمارت سر در پیاده‌ رو و باغ دیوان‌ خانه از قسمت های اصلی عمارت مسعودیه محسوب می شوند و همچنین بناهای جدیدی در آن وجود دارد.

همچنین از دیگر ویژگی های مهم عمارت مسعودیه تهران این است که خیلی از ساختمان های فرهنگی کشور در عمارت مسعودیه بنا شد که یکی از آن ها اولین کتابخانه و موزه ملی ایران است که در گوشه ای از این عمارت ایجاد شد. درباره چگونگی شکل گیری و تاریخچه نخستین کتابخانه در این مکان گفته شده است که انجمن معارف در سال ۱۳۰۴ یکی از اتاق های عمارت را به عنوان کتابخانه مورد استفاده قرار داده و به این صورت اولین کتابخانه رسمی ایران شکل گرفت و کار خود را شروع کرد کتابخانه ای که   رکن اساسی و آغازین کتابخانه ملی بود محسوب می شد.

به همین صورت بعد از گذشت چند سال پایه های یکی دیگر از مکان های فرهنگی کشورمان گذاشته شد و یکی از اتاق های عمارت به محل نگهداری اشیا ارزشمند وعتیقه های باستانی که از نقاط گوناگون کشور جمع آوری شده بود تبدیل شد که این در واقع پایه گذاری اولین موزه ایران بود. بعدها در سال ۱۳۱۸ اشیای قیمتی و ارزشمند و عتیقه های این نخستین موزه ایران به موزه ملی انتقال داده شد.

این عمارت همچنین در طول عمر خود در سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ خورشیدی تجربه های متفاوتی داشته و مدتی به عنوان دانشکده افسری کاربرد داشته است همچنین بعد از آن در سال ۱۳۴۵ خورشیدی با جدایی وزارت فرهنگ و هنر از آموزش وپرورش این بنا در اختیار  وزارت آموزش و پرورش قرار گرفت و به این صورت به ساختمان اولین وزارتخانه آموزش و پرورش در ایران تبدیل شد.

در سال ۱۳۷۶ طبق پیشنهاد وزارت آموزش و پرورش و مصوبه هیات وزیران حق استفاده از ساختمان کهن وزارت آموزش و پرورش که در خیابان اکباتان بود به سازمان میراث فرهنگی داده شد. عمارت مسعودیه تهران در سال  ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

هزینه ورودی عمارت مسعودیه تهران

مبلغ ورودی عمارت مسعودیه ۵۰۰۰ تومان برای هر فرد است.

مسیر دسترسی به عمارت مسعودیه تهران

بهترین، ارزانترین و ساده ترین مسیری که در کمترین زمان ممکن از هر نقطه تهران می توان به عمارت رسید خط ۲ مترو تهران است که در ایستگاه ملت باید پیاده شده و بعد از خارج شدن از ایستگاه در خیابان ملت به سمت خیابان اکباتان که ورودی عمارت در این خیابان است، مسیر را ادامه داد.

از ایستگاه مترو بهارستان هم می‌شود به سمت ضلع جنوب غرب میدان بهارستان حرکت کرد تا به عمارت مسعودیه رسید. یک راه دیگر به جز مترو استفاده از اتوبوس است. اتوبوس هایی که از نقاط گوناگون از جمله خط میدان بهارستان – میدان جمهوری و دیگر اتوبوس ها که در مسیر میدان بهارستان در حرکت هستند می توانند وسیله مناسبی برای رسیدن به عمارت باشد. عمارت مسعودیه در میدان بهارستان ضلع جنوب غربی خیابان اکباتان قرار دارد.

دیگر جاذبه های اطراف عمارت مسعودیه تهران

در عمارت‌ مسعودیه تهران علاوه بر آنچه که گفته شد بخش های زیر را می توان دید:

ساختمان سه طبقه آجری

ساختمان آجری یک طبقه

ساختمان یک طبقه آجری ایوان دار

ساختمان یک طبقه آجری در شمال عمارت سید جوادی

انبارهای موقت

بناهای جدید یک طبقه

چاپ خانه واقع در شرق حیاط

ساختمان جنوب غربی مجموعه