از زمانی که انسان با کاربرد خاک و سنگ و چوب آشنا شد، برای خود سرپناهی فراهم آورد. با شروع عصر یکجانشینی و زندگی گروهی، برخی انسان ها بر دیگران تسلط و قدرت یافتن، به همین سبب برای حفظ قدرت خود از همسایگانشان شروع به ساختن دژ و قلعه به شکل های مختلف کردند. کشورما ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست، دهه های بسیاری است که باستان شناسان در تلاش هستند تا دژها و قلعه ها را از دل خاک بیرون کشیده و مرمت کنند. در زمان های گذشته قلعه ها کاربری متفاوتی داشتند، برخی از آن ها محل سکونت حاکمان بودند و برخی کاربرد نظامی داشته و سربازان اسکان می دادند. قلعه ها بنابر کاربری که داشتند در محل های مختلفی بنا می شدند، قلعه و دژ های نظامی در خارج از شهر و در دل کوه، دشت و جنگل ساخته می شدند. امروز می خواهیم قلعه هزار درب واقع در استان ایلام را معرفی کنیم، با ما همراه باشید.
معرفی قله هزار درب
ایلام یکی از استان‌های کوهستانی و نیمه گرم ایران است که در غرب کشور قرار گرفته است. استان ایلام از جمله استان‌های کمابیش جنگلی ایران است و دارای طبیعت بکر و بسیار زیبا است؛ و هم چنین آثار طبیعی و تاریخی زیادی را در دل خود محفوظ کرده است. قلعه هزار درب در شهرستان آبادانان قرار دارد، شهرستان آبدانان در جنوب استان ایلام و در غرب کشور واقع شده‌است.
این قلعه از شمال شرق نیز با شهرستان دره شهر همسایه است. در تاریخ ۲۲ تیر ماه سال ۱۳۷۹، قلعه هزار درب به عنوان یکی از آثار تاریخی ایران به ثبت ملی رسید. طبق داده ها و متون تاریخی، قدمت قلعه هزار درب ایلام به دوره ساسانیان برمی گردد، این قلعه باشکوه در آن زمان قلعهای با کارکرد نظامی بوده است. زمانی که وارد قلعه شوید با هزارتویی از طاق‌های هلالی مواجه خواهید شد، می توان گفت ریشه نام هزار درب از وجود طاق های فراوان نشات گرفته است.
ساختار و معماری قلعه هزار درب
قلعه هزار درب بیشک یکی از جذاب ترین و شگفت انگیزترین بناها تاریخی در ایران است، این قلعه دیدنی دارای معماری خاص و طاق‌های هلالی زیبا است که در اکثر سازه های تاریخی ایران زمین دیده می شود. ساختار کلی این سازه مستطیل شکل است، مصالح اصلی تشکیل دهنده قلعه شامل قلوه سنگ و سنگ های تراشیده است که در بین آن ها از گچ به عنوان ملات استفاده شده است. راهروهای طویلی در ۴ جهت قلعه هزار درب وجود دارد که با درگاه هایی به اتاقک های قلعه متصل می شوند. این قلعه دو طبقه بوده و دارای یک زیرزمین نیز می باشد، دریچه هایی به قطر یک متر در سقف، دالان و اتاق‌ها تعبیه شده است تا نور و تهویه فضاهای داخلی قلعه را تامین کنند.
پی بنا قلعه هزار درب در هر ۴ سوی سازه قرار دارد که مانند حصاری قلعه را دربرگرفته است. قطر دیوارهای قلعه به بیش از پنج و نیم متر میرسد. اگر به سمت شمالی قلعه پیش برویم، در حدود ۴ متر پایین تر از دیوار قلعه یک پرتگاه را مشاهده خواهید کرد. محوطه قلعه هزار درب با سفال هایی به رنگ نخودی تزیین شده است، سفال های به کار رفته دارای طرح های برجسته و کندکاری شده هستند. سفال شاخص استفاده شده در این قلعه از نوع سفال نیش‌گونی است؛ پخت این نوع سفال در زمان ساسانی بسیار رایج بوده است.