مسجد عتیق شیراز
یکی از جاذبه های بینظیر و در عین حال تاریخی شیراز مسجدی به اسم مسجد عتیق است که قدیمی ترین مسجد شیراز به شمار می رود و با معماری جذاب و تماشایی اش بعد از گذر این همه سال همچنان به مانند نگینی در قلب این شهر می درخشد. اگر می خواهید از مسجد جامع عتیق بیشتر بدانید در ادامه الی گشت را همراهی کنید.
مطالب مرتبط: باغ شاپوری، نمونه ای از باغی با سبک اروپایی در شیراز عفیف آباد، یکی از قدیمی ترین باغ های شیراز
بعد از اینکه اسلام به ایران وارد شد حاکمان در هر دوره تاریخی در کنار بناهای تاریخی، مسجدی را برپا کردند که اکنون بعد از گذشت چندین و چند سال از جاذبه های تاریخی ایران شده اند و به خوبی می توان از روی آن ها تاریخ ایران را شناخت و به گذشته ایران پی برد. با سفر به شهرهای قدیمی ایران یک یا چند مسجدی تاریخی می بینید که امروز نه فقط همچنان محلی هستند برای اقامه نماز بلکه به خوبی قدمت طولانی این سرزمین را هم نشان می دهند. در شیراز تاریخی هم مساجد زیادی پیدا می کنید که معماری جذابی از دوره خود را به نمایش گذاشته اند. یکی از مساجد تاریخی این شهر مسجد عتیق است که به نام مسجد جمعه یا آدینه هم شناخته می شود. می توانید در هنگامی که به زیارت حضرت شاهچراغ می روید از یکی از ورودی های شرقی داخل حیاط حرم، خودتان را به این مسجد برسانید چون مسجد دقیقا در شرق حرم شاهچراغ قرار دارد. این طور که از تحقیقات مشخص است این مسجد بر روی ویرانه های عبادتگاه قدیمی که مربوط به زمان قبل از اسلام بود ساخته شده و در طراحی اش تا حدی از بنای قبلی هم الهام گرفته شده است. این مسجد در زمان عمرولیث صفاری در سال های ۲۶۵ تا ۲۸۷ هجری قمری ساخته شده، او دومین حاکم سلسله صفایان بود و این مسجد زیبا را از خود به یادگار گذاشت. در طول دوره های مختلف تاریخی بارها بر روی این مسجد مرمت هایی انجام شده که باعث شده بعد از این همه سال همچنان پابرجا بماند. با مراجعه به سفرنامه های قدیمی توصیف این مسجد را زیاد می بینید که به خوبی قدمت طولانی آن را نشان می دهد. یکی از این توصیفات در سفرنامه «مقدسی» یکی از جهانگردان معروف اوایل قرن چهارم هجری قمری است که این مسجد را از مساجد بینظیر دنیا می داند.
در بازدید از مسجد عتیق در وسط حیاط مسجد، بنایی به اسم دارالمصحف را می بینید که قدمت آن به قرن هشتم هجری در زمان حافظ برمی گردد و جایی بود که کتابت قرآن مجید در آن انجام و قرآن ها در آن نگهداری می شد. در آن زمان حافظان قرآن به این محل می رفتند و قرآن می خواندند و در عین حال کاتبان هم به طور همزمان قرآن را کتابت می کردند. در این بنا قرآنی نگهداری می شد که مربوط به زمان شاه اسماعیل صفوی بود و در گوشه همه صفحاتش اسم مسجد به چشم می خورد. این قرآن ها امروز در موزه پارس شیراز قرار دارد. دارالمصحف یکی از زیباترین بخش های این مسجد است که به صورت چهارگوش طراحی شده و در هر کدام از گوشه های آن ستونی مدور قرار گرفته است. در چهار ضلع عمارت، ایوانی وجود دارد که اتاقی در وسط آن جای گرفته که ورودی آن از ایوان های شمالی و جنوبی است. در این عمارت کتیبه ای هست که از آثار باارزش خطاطی ایران به شمار می رود و در آن اشعار عربی و قرآنی به خط ثلث نوشته شده اند. این کتیبه در قرن هشتم هجری توسط یکی از خطاطان برجسته طراحی شده است. در ساخت این عمارت از سنگ و گچ استفاده شده و در طول این مدت فقط یک بار در سال ۱۳۱۵ مورد مرمت قرر گرفته است. شاید برایتان جالب باشد که بدانید حافظ شیرازی در طول حیاتش هر شب به این مسجد می رفت و قرآن می خواند.
با دیدن ساختمان این مسجد به خوبی مشخص است که در هر کدام از چهار ضلع بنا معماری ارزشمندی به کار رفته که توجه علاقه مندان به آثار معماری و هنری را به خود جلب می کند. هر کدام از ضلع های مسجد را کمی برایتان توصیف می کنیم: ضلع شمالی مسجد دو ورودی، یک ایوان و یک شبستان دارد؛ درب شمالی این سمت مسجد را درب دوازده امام می گویند چون سردر آن مقرنس کاری های جذابی از کاشی دارد که در دو طرف آن کتیبه هایی وجود دارد که اسم های دوازه امام شیعیان بر روی آن ها نوشته شده است. در بالای همین سردر کتیبه دیگری به چشم می خورد که قدمتش برای دوران صفویه است و تاریخ مرمت مسجد در زمان صفویه بر روی آن مشخص است. ضلع غربی جایی است که در واقع درب ورودی حرم شاهچراغ در آن قرار دارد. چیزی که در این ضلع بیشتر از همه جلب توجه می کند رواق هایی جذاب در قالب ده دهانه است که درب ورودی شبستان در انتهای آن ها قرار دارد.
در ضلع جنوبی، طاق نمایی پهن و بلند وجود دارد که در طول زمان آسیب های زیادی به خود دیده اما در سال ۱۳۴۸ مورد مرمت قرار گرفته است. در اینجا شبستانی قدیمی و کم عرض وجود دارد و از جذابیت هایش محراب آن است که سقفش مقرنس کاری های جذاب از کاشی های آبی دارد. از دیگر جاذبه های این ضلع، دو ستون سنگی مارپیچ در دو سمت محراب است که زیبایی خاصی را به این قسمت مسجد بخشیده است. در ضلع شرقی مسجد هم یک طاق نمای پهن و بلند هست و در درون آن ۸ طاق نمای کوچک جای گرفته است. در این ضلع شبستانی مخروبه می بینید که امروز هیچ استفاده ای از آن نمی شود.
