نقش برجسته گل گل ملکشاهی
کهن ترین آثار تاریخی و هنری به جا مانده از نسل های پیشین بشر سنگ نگاره ها هستند، در واقع می توان گفت سنگ نگاره ها آغاز به وجود آمدن حروف رمزی، خط، تبادل پیام، زبان، تاریخ، اسطوره ها، هنر و فرهنگ هستند. مطالعه سنگ نگاره های باستانی بهترین روش برای پرده برداری از رازی است که در دل تاریخ نهفته است. استان ایلام با دارا بودن سنگ نوشته های متعدد از زمان های مختلف یکی از مناطق مهم ایران است که می توان در آن به مطالعه تاریخ کشور پرداخت. در میان این آثار نقش برجسته گل گل ملکشاهی به جا مانده از حکومت آشوریان و برای حدود ۳۰۰۰ سال پیش است. در ادامه با الی گشت همراه شوید تا مختصری درباره این سنگ نوشته بدانیم.
موقعیت قرارگیری
مطالب مرتبط: تنگ کافرین، یکی از زیباترین مناطق استان ایلام چشمه قیر دهلران، از جاذبه های عجیب استان ایلام دژ بهرام چوبین در ایلام
روستای گل گل با شهر ایلام ۲۵ کیلومتر فاصله دارد و بین مرکز این استان و شهرستان ملکشاهی قرار گرفته است. متاسفانه پس از رسیدن به روستای گل گل هیچ تابلو و مسیر مناسبی برای رسیدن به نقش برجسته گل گل ملکشاهی، این اثر مهم تاریخی وجود ندارد، پس خود را برای مقداری سردرگمی و تلاش برای یافتن آن آماده کنید. سنگ نوشته در میان تنگه ای بزرگ با صخره ای مرتفع قرار گرفته است. صخره را که پیدا کنید یک جعبه آهنی را خواهید دید که هیچ اطلاعاتی در باره آن نوشته نشده و کاملا رها شده است. نزدیک تر که بشوید و جعبه را از نزدیک مشاهده کنید بیشتر و بیشتر افسوس خواهید خورد.
در واقع تنها نگهبان نقش برجسته گل گل ملکشاهی تکه های آهن، قفل و توری است که همان ها هم شکسته شده اند. ممکن است تماشا گران در نگاه اول متوجه نوشته ها نشوند زیرا با گذشت تمام این سال ها دچار فرسایش شده اند. اما کارشناسان گفته اند که یک سرباز آشوری به حالت ایستاده با کلاهخود و پیکان در دست با ماه و ستاره در بالای سر آن است، که به صورت نیم رخ حکاکی شده در این جا حک شده است. پایین آن نیز نوشته های به خط میخی وجود دارد که توسط پروفسور لویی واندنبرگ در سال ۱۹۷۳ میلادی ترجمه شده است. در ادامه متن کتیبه را می خوانیم:
به آشور و خدایان (بزرگ) که به طرفداری شاه محبوب آن‌ها ایستاده و چیره شده (بر زمین‌های دشمنانش (…) شاه جهان (…) پسر (…) آشور پدر خدایان مرا نامزد کرد برای پادشاهی در رحم مادرم (…) انلیل مرا برای تسلط بر روی زمین و مردم فرا خواند. سین و شماش با هم شگونهای مساعدی در مورد بنیاد فرمانروایی من فراهم ساختند. نبو و مردوک مرا بصیرت وسیع و فهم عمیق بخشانیدند. خدایان بزرگ از راه لطف در محفل خود مرا بر روی تخت شاهی پدرم گذاشتند. آن‌ها تسلط بر روی زمین را به من واگذار کردند. شهر (…) آن‌ها بیرون رفتند (…) روی او ستایش کارهایی که من انجام داده‌ام. من نوشتم بر روی آن من به جای نهادم این سنگ نوشته را برای ترغیب شاهان و پسران من در آینده باشد که امیری در میان شاهان پسران من که او را آشور و خدایان بزرگ برای تسلط بر روی زمین و مردم نامزد کند. این ستون و تحسین خدایان بزرگ را ببیند و باشد که به تدفین آن بپردازد و قربانی ها بکند اما آنکه آن مجسمه را از جای آن بردارد آشور و خدایان بزرگ و آن عده که روی این ستون نام برده شدند با نظر خشم به او نگاه کند. باشد که به طرفداری او در یک برخورد سلاح‌ها در میدان جنگ برخیزند و باشد که آن‌ها او را راهنمایی نکنند. (…) با شد که آن‌ها هم حکم شاهی او را براندازند و باشد که آن‌ها نامش و تخمه اش را در زمین ضایع کنند.
نقش برجسته گل گل ملکشاهی توسط آشوربانیپال آخرین پادشاه مقدر تمدن آشور نوشته شده است. آشوربانیپال (آشور به وجود آورنده یک وارث) که رومی ها نام سارداناپالوس را برای انتخاب کرده اند تنها پادشاه آشوریان بود که توانای خواندن و نوشتن داشت و به دلیل علاقه زیاد به مطالعه نوشته های زیادی را به جا گذاشت. گفته می شود او نخستن کتابخانه شناخته شده در حاورمیانه را احداث کرد و در کاخ خود در نینوا مجموعه ای بی نظیر از نوشته هایی به خط میخی را جمع آوری می کرد که تعداد آن ها نیزدیک به ۳۰۰۰۰ تخمین زده می شود. قسمتی از کتابخانه درسال ۱۸۵۰ میلادی طی تحقیقات باستان شناسان انگلیسی در تپه کویونجیک کشف شد.
کتابخانه کمک بزرگی به شناخت تمدن آشور، تمدان های میان رودان، حماسه گیل گمش و افسانه های طوفان سومری کرد و امروز نیز یافته های آن در موزه بریتانیا نگهداری می شوند.
رویدادهای مهم زندگی آشوربانیپال
آشوربانیپال پسر سوم پدرش بود و دو برادر بزرگ تر از خود داشت که پس از مرگ برادر اولش علی رغم این که باید برادر بزرگ ترش بر تخت می نشست با کمک های مادر توانست پادشاه آشور شود و برادرش به به عنوان نائب السلطنه حاکم بابل کرد. او توانست مصری ها را شکست دهد. پس از آن ایلامی ها را به سختی شکست دارد به نحوی که پادشاهان تئومن پس از شکست خود کشی کرد و سر بریده اش به تماشای انذار عموم گذاشته شد، سری که چندین بار در نقش برجسته های کاخ آشوربانیپال به تصویر کشیده شده است.
پس از آن برادرش در بابل علیه او شورش کرد که پس از دو سال محاصره بابل آن ها را شکست داد. گفته می شود که بابل سرانجام سقوط کرد و برادرش قبل از رسیدن نیروهای او قصر خود را آتش زد و به این ترتیب به حیات خود پایان داد. در این دوره قتل عامی از شورشیان و قیام کنندگان به وقوع پیوست، حتی گفته می شود موارد آدم خواری در شهر روی داد.
اما نقش برجسته گل گل ملکشاهی ساخته این فرمانروای آشور با ابعاد ۱۳۵ در ۹۰ با شهر ارکواز ۸ کیلومتر فاصله دارد. دقت داشته باشید که اگر برای تماشای آن رفتید هرچند که بی توجهی های زیادی به آن شده اما با خودداری از نوشتن یادگاری و آسیب رساندن بیشتر به این اثر تاریخی سعی در حفظ آثار ملی کشورمان داشته باشیم.