آتشفشانها چطور عامل انقراضی گسترده شدند؟

در دوره‌ی تریاس تا ژوراسیک، ۶۰ درصد از گونه‌های زمین منقرض شدند

در دوره‌ی تریاسِ تا ژوراسیک، حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش، بالغ‌ بر ۶۰ درصد گونه‌های ساکن زمین ناپدید شدند. دانشمندان منشأ این فاجعه‌ی محیط زیستی را فعالیت‌های آتشفشانی و آزاد شدن کربن دی‌اکسید در هوا می‌دانند. برای تأیید این نظریه، باید شواهدی از این فعالیت‌ها و هم‌زمان بودن آن‌ها با این انقراض بزرگ پیدا شود. دانشمندان دانشگاه ژنو موفق به تعیین زمان‌بندی دقیق این رویداد شده‌اند. آن‌ها نتایج تحقیق خود را در Nature Communications منتشر کرده‌اند. در ادامه با الی گشت همراه باشید.

مطالب مرتبط:
کوه برومو، آتشفشانی که غذا می خورد!
آتشفشانی که ناگهان دوباره فعال شد

دانشمندان عموماً عامل نابودی حیات در دوره‌ی تریاس تا ژوراسیک را انتشار گازها در طی فعالیت‌های آتشفشان‌های حوزه‌ی مرکزی و ماگمایی اقیانوس اطلس می‌دانند؛ محدوده‌ی بزرگ آتشفشانی که به‌طور هم‌زمان با دوره‌ی تریاس تا ژوراسیک شروع به فوران کرد. بااین‌حال مطالعات زمین‌شناسی فرضیه‌ی انقراض بزرگ را با ابهاماتی روبرو می‌کند. دانشمندان و به‌خصوص گروهی از دانشمندان دانشگاه ژنو، به دنبال این ابهام واردشده و برای کشف فعالیت‌های ماگمایی قدیمی‌تر به جست‌وجو پرداختند؛ این جستجوها باهدف اثبات تأثیر فعالیت‌های آتشفشانی در انقراض انبوه که در این دوره از تاریخ اتفاق افتاده است، انجام شد.

زمین‌شناسان محدوده‌ی بزرگی را در ناحیه‌ی مرکزی اقیانوس اطلس شناسایی کرده‌اند که پوشیده از سنگ‌های آتشفشانی بازالت است. این محدوده‌ی بزرگ کشف‌شده، میلیون‌ها کیلومترمربع از شمال تا جنوب آمریکا و از اروپا تا آفریقا را شامل می‌شود. آن‌ها همچنین در جستجوهای خود حفره‌هایی عمودی کشف کردند که صدها کیلومتر وسعت و عمق فراوانی دارد. جاشوا دیویس، محقق دپارتمان علوم زمین از دانشکده علوم دانشگاه ژنو، بیان می‌کند:

… بنابراین ما فرضیه‌ای را مطرح کردیم که این شکاف‌ها و نفوذها، قدیمی‌تر یا هم‌زمان با انقراض بزرگ در دوره‌ی تریاس تا ژوراسیک رخ‌داده‌اند و سپس این فرضیه را با روش‌های دقیق تخمین زمان، اثبات کردیم.
سنگ‌های بازالت کشف‌شده دارای مقادیر کمی مواد معدنی زیرکن هستند که در این مواد معدنی اورانیوم نیز وجود دارد. اورانیوم در طول زمان به‌تدریج و با نسبت خاصی که آن را نیم‌عمر می‌نامند، تجزیه می‌شود. اورس شالتگر، پروفسور دپارتمان علوم زمین دانشگاه ژنو، می‌گوید:

با استفاده از اندازه‌گیری غلظت نسبی اورانیوم و مس، ما می‌توانیم قدمت بلوره‌ای شدن مواد معدنی درون یک سنگ را تا حدود ۳۰ هزار سال تخمین بزنیم. روشی که برای بررسی دقیق دوره‌ی زمانی ۲۰۰ میلیون سال پیش بسیار باارزش است.
تنها ۴ لابراتوار در جهان قادر هستند که به تعیین دقیق عمر مواد معدنی بپردازند. زمین‌شناسان همچنین بسیار علاقه‌مندند عمر سنگ‌های بازالت بسیار قدیمی را که امکان دارد در حوضه‌ی رسوبی آمازون – که منبع عظیمی از زغال‌سنگ و نفت است – کشف شود نیز به دست آورند. درواقع نتیجه‌ی این تخمین عمر منجر به تأیید نظریه‌ی ارتباط فعالیت‌های آتش‌فشانی با انقراض بزرگ در دوره‌ی تریاس تا ژوراسیک می‌شود. فعالیتی که منجر به آزاد شدن انبوهی از گاز کربن دی‌اکسید حاصل از زغال‌سنگ و هیدروکربن‌ها و درنهایت تغییرات آب و هوایی شد تا ۶۰ درصد از گونه‌هایی که در آن زمان زندگی می‌کردند منقرض شوند.