تاریخچه «چوخا»، پوشش و لباس سنتی گرجستان!

همه چیز در مورد لباس سنتی چوخا | Chokha

یکی از بخش های جذاب در مورد هر فرهنگ، پوشش و لباس سنتی آن منطقه و کشور است که برگرفته از آداب و رسوم و سنن مردمان آن منطقه دارد. چوخا نام لباس سنتی گرجستان است که نقش مهمی در تاریخ و فرهنگ این کشور ایفا کرده است. این لباس از گذشته تا به امروز با تغییر و تحولات زیادی روبرو بوده تا به شکل امروزی در بیاید. امروز قصد داریم در مورد تاریخچه لباس چوخا با شما صحبت کنیم و اطلاعات جالبی در مورد لباس سنتی گرجستان با شما در میان بگذاریم. در ادامه با الی گشت همراه باشید.

چوخا چیست؟

مطالب مرتبط:
داستان مجسمه دو عاشق در باتومی گرجستان!
تئاتر روستاولی تفلیس، مشهورترین سالن نمایش گرجستان!
راهنمای سفر به تفلیس

چوخا کتی پشمی است که معمولا توسط مردان پوشیده می شود و در دو طرفش جایی برای قرار دادن فشنگ قرار دارد. چوخا تالاواری یا چوخا لباس سنتی مردم منطقه قفقاز و گرجستان است و به طور کلی شامل پیراهن، کلاه خزدار، کمربند چرمی، حمایل، خنجر و … تشکیل می شود. جالب است بدانید که چوخا از واژه ای فارسی به معنای بالاپوش پارچه ای گرفته شده و در ایران خودمان هم لباس سنتی مردان و عشایر لر بختیاری چوقا نامیده می شود که البته نباید با لباس سنتی گرجستان (چوخا) اشتباه گرفته شود. اطلاعات دقیق در مورد لباس سنتی گرجستان محدود است. اما چیزی که مسلم است این است که دوره های مختلف تاریخی، لایه های اجتماعی و افراد زیادی در شکل گیری این لباس نقش داشته اند. جنس پارچه و الیاف به کار رفته در چوخا، مدل مو و ریش مردان، فرم لباس و اکسسوری و لوازم جانبی که در لباس سنتی گرجستان استفاده می شود همگی برگرفته از شرایط اقتصادی و سبک زندگی فردی است که آن را می پوشد.

منطقه قدیم قفقاز

منطقه قفقاز منطقه ای کوهستانی بین دریای سیاه و دریای خزر است و امروزه کشورهای زیادی از جمله روسیه، گرجستان، آذربایجان و ارمنستان را شامل می شود. کوهستان های قفقاز در همین منطقه قرار دارند و از دیرباز به عنوان مرز و حد فاصل آسیای غربی و اروپای شرقی به شمار می رفته است. اصطلاح «مردمان قفقاز» که گاهی در توصیف آداب و رسوم و لباس های سنتی استفاده می شود در واقع طیف وسیعی از قومیت ها و گروه هایی (بیش از ۵۰) را تشکیل می دهد که در سرتاسر منطقه قفقاز زندگی می کنند.

لباس سنتی گرجستان

علیرغم تنوع قومیتی و فرهنگی در سرتاسر گرجستان، چوخا را به می توان به سه دسته و نوع تقسیم بندی کرد: کوهستانی، گرجی غربی و گرجی شرقی. هر یک از این لباس ها تفاوت هایی با یکدیگر دارند که برگرفته از آب و هوا و شرایط زندگی مردمان گرجی در زمان های دور است. در طراحی و انتخاب پارچه و تزیینات این لباس دقت و توجه زیادی به کار رفته است تا در نهایت به چوخا یا لباس سنتی گرجستان تبدیل بشود. لباس مردان گرجی، عمدتا از یک بالاپوش به همراه کفش، کلاهی از جنس پوست گوسفند، کمربند نقره ای و یک غلاف شمشیر تشکیل می شود. این لباس حداقل از قرن ۹ میلادی و تا دهه ۱۹۲۰ و زمان حمله ارتش سرخ شوروی به گرجستان به طور متداول و رایج استفاده می شود و لباس سنتی گرجستان محسوب می شد. در دهه های اخیر این لباس دیگر کاربرد سابق را ندارد و مثل تمام کشورها، لباس های مدرن جایگزین لباس سنتی گرجستان شده است. با این حال، هنوز هم چوخا به عنوان میراث فرهنگی گرجی و غرور ملی گرجی به حساب می آید و گرجی ها آن را نماد و سمبل فرهنگ خود می دانند. اگرچه چوخا دیگر در زندگی روزمره استفاده نمی شود اما هنوز هم در فستیوال ها، جشن ها و مناسبت های فرهنگی از چوخا به عنوان لباس سنتی گرجستان استفاده می شود.

لباس سنتی گرجستان در اصل و در زبان گرجی تالاواری نامیده می شد و همان طور که گفتیم، واژه چوخا (به معنای بالاپوش پارچه ای) بعدها و از زبان فارسی وارد فرهنگ گرجستان شد. لباس چوخا از پارچه ای ضخیم و کلفت تشکیل می شود که در پایین کمی گشاد می شود. چوخا عمدتا لباس و پوشش سنتی مردان است، اما در برخی مناطق قفقاز لباس چوخای زنانه هم وجود دارد و استفاده می شود. چوخا به طور کلی به سه نوع تقسیم می شود: کارتل-کاختی (Kartl-Kakheti)، خوسور (Khevsu) و چوخای قفقازی معمولی (Caucasian chokha).

• خوسورلی چوخا | Khevsuruli chokha

منطقه خوسورتی یکی از مناطق تاریخی و باستانی گرجستان است و گفته می شود لباس چوخایی که در این منطقه استفاده می شود بیشترین شباهت را با چوخای تارخی و قرون وسطایی دارد. این لباس کوتاه است و الگویی ذوزنقه ای شکل دارد. جلوی این لباس تزیینات بسیار زیبا و چشم نوازی دارد و چاک هایی هم در دو طرف لباس وجود دارد که تا کمر ادامه پیدا می کند.

• کارتل-کاختی | Kartl-Kakheti

یکی دیگر از انواع لباس چوخا، کارتل کاختی نام دارد که برخلاف خوسورلی، بلندتر است و روی قسمت سینه و یقه به شکل مثلث و هفت در می آید. به این ترتیب، لباس زیرین که آرخالوخی نامیده می شود مشخص می شود و می توان آن را دید. در دو طرف این لباس حمایل هایی برای قرار دادن قطار فشنگ وجود دارد که در طریقه سنتی همراه با لباس پوشیده می شود. آستین های بلند لباس چوخا کارتل-کاختی به رنگ های مشکی، قرمز تیره و آبی وجود دارد.

• لباس چوخا قفقازی معمولی | General Caucasian chokha

این لباس متداول ترین شکل چوخاست و تقریبا مشابه کارتل-کاختی است، اما در تزیینات و ظاهر لباس تفاوت هایی با آن دارد. این لباس کمربند چرمی مشکی دارد که با قطعات نقره ای تزیین شده و معمولا از لباس کارتل-کاختی بلندتر است. رنگ این لباس هم می تواند بسیار متنوع باشد: انواع لباس های چوخا به رنگ های مشکی، سفید، آبی، خاکستری، سبز، قرمز و حتی قهوه ای وجود دارد. جالب است بدانید که آذری ها برای اجرای سنتی موسیقی مقامی از این لباس استفاده می کنند. در فرهنگ سنتی، رنگ لباس چوخا معمولا نشان دهنده سن و سال کسی است که آن را پوشیده است.

لباس سنتی گرجستان در صنعت مد و فشن

چوخا هم مثل لباس سنتی کشورهای دیگر در زمان های گذشته بسیار رایج و متداول بوده و مردم کوچه و بازار به عنوان لباس اصلی از آن استفاده می کرده اند. با این حال، امروزه دیگر این لباس ها مثل سابق رایج نیستند و بیشتر در موزه های مردم شناسی و در کتاب ها و جشن های سنتی می توان اثری از آن ها پیدا کرد. اما خوشبختانه گرجستان تلاش های زیادی در مسیر احیا و زنده کردن لباس سنتی اش انجام داده و سعی کرده با وارد کردن آن به صنعت فشن و مد از فراموشی این لباس زیبا پیشگیری کند. چندی پیش در هفته مد تفلیس که در پایتخت گرجستان برگزار شد، طراحان مشهور و معتبر از طرح های جدیدشان رونمایی کردند که برگرفته از لباس سنتی گرجستان یعنی چوخا است. در حقیقت، مطرح شدن دوباره اسم و رسم چوخا مدیون طراح گرجی الاصل به نام دیوید کوما است که با الهام از لباس سنتی گرجستان لباس هایی مدرن و زیبا برای مردان و زنان طراحی کرده است. کوما در مجموعه پاییز ۲۰۱۷ که در لندن از آن رونمایی کرد با بازگشت به ریشه ها و سنت های گرجی، لباس هایی نفیس و قابل توجه ارائه کرده است که در عین حال که مدرن هستند یادآور لباس سنتی گرجستان هستند.

پیش از آن نیز، طراحان داخلی مثل نیکولاس گریگوریان، داتونا سولیکاشویلی و سیمون ماچابلی هم از لباس سنتی گرجستان در طرح هایشان استفاده کرده بودند. اما شاید هیچ کدام به اندازه مجموعه طرح های دیوید کوما توجه همه را به خود جلب نکرده است.

منبع: theculturetrip.com