روستای تاریخی سریزد
استان یزد یکی از شهرهای تاریخی است که جزء اولین شهر خشتی ثبت شده ی ایران و دومین شهر تاریخی جهان در سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده و از آن به عنوان یک شهر بین المللی یاد می شود. یزد به شهر بادگیر ها و قنات ها مشهور است و در گوشه گوشه ی این شهر می توان به نظاره تاریخ نشست و از غرق شدن در زیبایی های آن لذت برد. اما در این مطلب الی گشت می خواهد درباره ی روستای تاریخی سریزد که عنوان پنجمین روستای گردشگری و شاهکار شهرنشینی ایران باستان را به خود اختصاص داده صحبت کنیم. در ادامه همراه ما در سفر استان یزد باشید تا بیشتر درباره ی روستای سریزد خدمتتان شرح دهیم.
مختصری از تاریخ روستای سریزد
مطالب مرتبط: خوشمزه ترین غذاهای سنتی یزد جاذبه های شهر یزد، اولین شهر ثبت شده جهانی ایران اولین بانک جهان در ایران بوده است+ تصویر
با توجه به بررسی هایی که باستان شناسان در این منطقه انجام داده اند و مطالعاتی که بر روی سفال های آن محدوده صورت گرفته نیز دریافته اند که این روستا در دوره حکومت سلجوقیان، ایلخانیان و صفویان پر رونق ترین روزگار خود را طى کرده است. بر اساس متون تاریخی که وجود دارد کارشناسان باستان شناسی نیز عقیده دارند که قبل از این که شهر یزد کنون پدید بیاید، محوطه ی دیگری در نزدیکی سریزد وجود داشته که با نام فرافر یا فرافتر مطرح بوده و پس از خشکسالی و جنگ با سپاهیان اسلام نیز از رونق افتاده است. بعد از آن مردم این منطقه شهر خود را در یزد کنونى بنا مى کنند. به احتمال زیاد روستاهاى این منطقه، مانند هرفته و سریزد، باقى مانده آن آبادانى باشند.
بقایایی از دروازه های رفیع و بلندی در روستای سریزد قرار دارد که در میان مردم به سردر شهر فرافر شهرت گرفته است. در کتاب های تاریخی همچنین جامع مفیدی در این باب آمده است: زمانى که لشگر اسلام به تعقیب یزدگرد که به طرف خراسان گریخته بود، مى رفتند در بیابان طبس راه را گم کردند. پس از مشقت بسیار به فهرج رسیدند و در آن منزل ساختند و اهالى فهرج را به دین اسلام دعوت کردند. ایشان ۲ روز مهلت طلبیدند تا به اتفاق دوستان خود به خدمت آمده و مشرف شوند. به جهت مشورت به طلب مردم خویدک و فرافتر فرستاده و بعد از اجتماع، آن ۲ فرقه در جواب گفتند ما از دین خود دست باز نمى داریم و به این لشگر پریشان شبیخون مى زنیم. سپس ۳ قریه به اتفاق یکدیگر به لشگر اسلام حمله کردند و بسیارى از صحابه و تابعین را به شهادت رساندند. بعد از این حرکت شنیع، خرابى در قریه فرافر راه یافته و به مرور خراب شد.
دسترسی به روستای سریزد
به منظور رسیدن به روستای سریزد باید وارد بزرگراه یزد- کرمان شوید و با دیدن تابلوی روستا به سمت چپ بپیچید، همچنین این روستا از توابع شهرستان مهریز است و برای رسیدن به این روستا باید به سمت این شهرستان بروید.
تقریبا حدود ۲۸ کیلومتر باید از شهرستان یزد در جاده یزد- کرمان به سمت جنوب برانید، چهار کیلومتر بعد از شهرستان مهریز، تابلوی روستای سریزد را در سمت چپ می‌بینید. یکی دو کیلومتری که در جاده فرعی برانید، باغ های انار، نشانه رسیدن شما هستند.
زندگی مردم روستای سریزد
روستای سریزد در گذشته به عنوان یکی از مناطق سرسبز و آباد یزد مشهور بوده که به سبب خشکسالی های متعددی که در این منطقه پدید آمده سبب شده تا اهالی روستا رفته رفته کمتر و کمتر شوند و در حال حاضر این روستا حدود ۴۰۰ نفر جمعیت دارد. جالب توجه است که بیش از ۶۵ درصدر از اهالی این روستا تحصیلکرده و با سواد هستند. ۴۵ درصد از فعالیت اقتصادى روستا بر پایه زراعت و باغدارى است و دامدارى اغلب به جهت مصارف داخلى و شخصى انجام مى شود. بقیه افراد در بخش هاى صنعتى و خدماتى فعالیت مى کنند و زنان روستا نیز به بافتن گلیم و قالى مشغول هستند. آب کافى، خاک مناسب و هواى مطلوب موجب بوجود آمدن باغ هاى میوه و زمین هاى زراعى گسترده اى در روستا شده است. از مهم ترین محصولات زراعى و باغدارى مى توان به گندم، جو، صیفى جات، انار، انجیر، توت و پسته اشاره کرد.
جاذبه هاى گردشگرى در روستای سریزد
برای گردشگری در روستای سریزد سه گزینه فرهنگی، طبیعی و تاریخی پیش روی شماست، که بستگی به خودتون دارد تا کدام یک را بخواهید انتخاب کنید.
۱- جاذبه هاى فرهنگى
در هر شهر روستایی قطعا آداب و آیین های مختلف و متفاوتی وجود دارد که نحوه ی زندگی در هر شهر و روستا را مشخص می نماید. به طور در این روستا ایام محرم و مراسم ازدواج کمی متفاوت برگزار می شود و بسیاری از مردم سراسر ایران و حتی از خارج کشور برای دیدن مراسم عزاداری اهالی روستای سریزد به این روستا سفر می کنند. در واقع جملگى یک عمل و هدف را با فرهنگ و رسوم بومى منطقه خود انجام مى دهند. نحوه زندگى و معیشت در روستاى سریزد، نحوه برگزارى مراسم با شکوه مذهبى در حسینیه ها، نوع و روش طبخ خوراک، داستان و افسانه هاى محلى و آداب و رسومى چون سادگى و قناعت مردم کویرى، بى پیرایه بودن، دوستى و مهربانى و… از مهم ترین ویژگى ها و جاذبه هاى فرهنگى و اجتماعى این روستا مى باشد. از جمله مراسم هایی که در محرم اهالی روستا برگزار می کنند نیز عبارت از مراسم جوش دوره و شبیه سازى و نخل بردارى در روز عاشوراى حسینى همگی سبب شده تا به عنوان یک جاذبه ی فرهنگی در این روستا از آن مطرح باشد.
اهالی این روستا به اندازه ای خوش رو و مهمان نوازند که وقتی شما روستا را بخواهید ترک کنید تا یک هفته افسردگی می گیرید.
۲- جاذبه هاى طبیعى
جاذبه های طبیعی در روستای سریزد وجود دارد نظیر کوه مدوار و چشمه پر آب و همچنین قنات های متعددی که اکنون آبی در آن ها نیست اما به عنوان یک جاذبه ی گردشگری از آن بهره برداری می شود. آب چشمه ای که گفتیم در دوران پرآبى همچون رودى از میان روستا مى گذشته ولى اکنون اثرى از آن نیست و قنات ها جاى آن را گرفته اند که خود از جاذبه هاى طبیعى روستاى سریزد به شمار مى آید.
از دیگر جاذبه های طبیعی این روستا مجاورت آن با بیان یزد – کرمان است که برای کسانی که علاقمند به کویرپیمایی هستند گزینه ی بسیار خوب و عالی به شمار می رود. در فاصله اندکى از بیابان ها این گذرهاى سرسبز و کوچه باغ هاى خنک با جوى آبى در میان چه گوارا جلوه مى نماید. سکوت و خلوت شب و چراغانى چشم نواز ستاره ها بى تردید نشانه اى از عظمت و بزرگى خداوند در آسمان بى انتهاى روستاى سریزد است.
۳- جاذبه هاى معمارى و تاریخى
با توجه به اقلیم گرم و خشکی که در این شهر وجود دارد سبب به وجود آمدن نوع خاصی از معماری مسکونی شده است و الگوهای متنوعی شده است. معماری روستای سریزد با توجه به آب و هوایی که بر این منطقه حاکم است از خشت و گل می باشد و بادگیرهای بی نظیری که باعث تمایز آن دیگر شهرهای ایرانی شده است. کوچه هاى باریک و پیچ در پیچ و خانه ها داراى دیوارهاى قطور و بلند هستند. آب انبار، پایاب، و بادگیرها در سیماى روستا و اتاق هاى سه درى، پنج درى، فرم رخبام، بیرونى، اندرونى و حوضخانه در معمارى مسکونى و خانه ها نشان از معمارى هوشمندانه کویرى در روستاى سریزد دارد.
- آب انبارها
آب انبارها در این روستا و به طور کلی در شهر یزد وظیفه ی تامین آب شرب اهالی روستا را دارد که در این روستا حدود ۶ آب انبار وجود دارد.
- مجموعه خانه هاى تاریخى
همانطور که گفتیم این روستا در گذشته محلی آباد و جزو یکی از مهمترین مناطق شهر یزد بوده است و قدمت طولانی دارد. در گذشته ها این روستا به صورت ارباب – رعیتی اداره می شده و این موضوع در ساخت خانه ها نیز بی تاثیر نبوده است. بیش از نیمى از واحد هاى مسکونى روستا تاریخى است ولى نزدیک به ۲۵ خانه تاریخى داراى ارزش هاى معمارى و فرهنگى است. در بیشتر خانه هاى قدیمى و متروکه روستاى سریزد نشانه حیات و زندگى وجود دارد. اغلب این خانه ها داراى حیاط هاى جداگانه با ارائه و تزئینات زیبا و با شکوه هستند و بادگیر، حوضخانه و انواع اُرسى (پنجره هاى مشبک رنگى) در بیشتر آنها دیده مى شود.
- مجموعه کاروانى
مطابق با بررسی هایی که در این روستا انجام شده روستای سریزد یکی از ایستگاه های با اهمیت کاروانی در مسیر ری و کرمان بوده است. این راه باستان نیز از محله پایین که به آن پایین ده می گویند از شمال روستا می گذشته و اکنون نزدیک به ۳ کیلومتر به سمت جنوب غربی نیز تغییر کرده است. در این مجموعه منحصر به فرد چاپارخانه، آب انبار، مسجد جامع، حسینیه و دو کاروانسرا وجود دارد. البته تا چند سال پیش یک پایاب نیز در کنار کاروانسراى شاه عباسى وجود داشته که اکنون به دلیل خیابان کشى در زیر زمین مدفون شده است.
- قلعه سریزد
یکی از عظیم ترین و زیباترین قلعه های دفاعی که در کویر مرکزی ایران و در روستای سریزد واقع است قلعه سریزد است. به گفته ی بسیاری از کارشناسان هسته اولیه این قلعه مربوط به دوران ساسانى بوده و در دوره صفویه در ۳ طبقه مرمت و بازسازى شده است. قلعه سریزد در حقیقت اولین بانک ایران بوده است که در زمان ساسانیان ساخته شده و به این دلیل که در مسیر جاده ابریشم قرار دارد بسیار مورد اهمیت بوده است. دور تا دور قلعه، خندق عمیقی کنده شده است، البته علت این خندق هم برای حفاظت از قلعه بوده است، که یا در آن آب می ریختند یا آتش روشن می کردن، تا در برابر دشمن ایمن بمانند. در قلعه به وسیله یک قرقره بالا و پایین می رود و وقتی آن را بالا می برید با یک در دیگر روبرو می شوید. تنها راه ورود به این قلعه این در است چون فقط یک در دارد. در بالای این در حفره های بزرگی وجود دارد که ممکن است هنگام بازدید از آنها برایتان سوال پیش بیاید آنها به چه دلیل در آن بالا هستند، جالب است بدانید که مردم یزد فکر همه جا کرده بودند و این حفره ها برای این است که اگر روزی غارتگر یا دزدی توانست وارد قلعه شود از این حفره ها آب جوش روی آنها بریزند.
لازم است این نکته را بگوییم که زمانی که برای بازدید از این قلعه بدون راهنما رفتید به این دلیل که در قلعه قفل است می توانید با شماره هایی که بر روی دیوار قلعه نوشته شده تماس بگیرید تا آنان کلید قلعه را برای بازدید برایتان بیاورند.