گورستان‌هایی از عصر آهن و دوران اسلامی
به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در خصوص تعیین عرصه و پیشنهاد حریم قلعه سانسیز طارم استان زنجان و به گفته ابولفضل عالی، سرپرست گمانه زنی تعیین این عرصه و کارشناس باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این استان: قلعه سانسیز (قلعه گبری) از قلعه های نسبتاً بزرگ دوران اوایل و میانی اسلامی در استان زنجان محسوب می گردد که این محوطه شامل بقایای استحکامات تدافعی در حاشیه رودخانه و بربلندی یک تپه طبیعی مرتفع و چندین تپه کم ارتفاع تر در جنوب و شمال آن است. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا در خصوص گورستان‌هایی از عصر آهن و دوران اسلامی در این منطقه بیشتر بدانیم.
مطالب مرتبط: گورستان هزار ساله شغاب در بوشهر! ارگ بم گورستان کودکان ایرانی! کشف گورستان تاریخی بزرگ در اصفهان
او نیز ادامه داد که بررسی ها و مطالعات اولیه حاکی از آن است که آثار معماری موجود قلعه که بیشتر آن در زیر خاک و آوار مدفون شده است و همچنین تپه های شمالی احتمالاً متعلق به سده های اولیه و میانی اسلامی است و تپه های جنوبی نیز گورستان‌هایی از عصر آهن و دوران اسلامی باشند. ابوالفضل عالی نیز با ابراز تاسف از حفاری های غیرقانونی و تخریب های که در قسمت زیادی از تپه های جنوبی و قسمت هایی از قلعه در دو دهه گذشته انجام شده اظهار داشت: « بقایای معماری سنگی و آجری که در یک بخش بزرگ در راس تپه و دامنه های شمالی آن به چشم می خورد، تنها چیزی است که از قلعه سانسیز به جای مانده است و آثار معماری که در بخش فوقانی واضح است شامل فضاهای مختلف راستگوشی می باشد که در داخل یک دیوار سنگی بزرگ واقع شده است، به اضافه بقایای دیوارها و برج های سنگی آجری که در قسمت هایی از دامنه فوقانی به چشم می خورد.
او همچنین به وجود حفره های شکل گرفته در جریان حفاری های غیر مجاز در اکثر قسمت های قلعه اشاره کرد و اعلام کرد:
گورستان‌هایی از عصر آهن و دوران اسلامی که در جنوب قلعه است شامل پنج تپه با بستر طبیعی می باشد، به علت حفاری های غیر مجاز شکل اصلی خود را از دست داده و چاله های حفاری شده اکثر بخش های آنها را شامل می شود. علاوه بر این، فعالیتهای کشاورزی محلی در حوالی قلعه و تصرف قسمت هایی از دامنه قلعه و گورستان توسط این کشاوزران به عنوان یکی دیگر از آسیب هایی وارد شده به مجموعه سانسیز محسوب می گردد که هر سال نیز در حال گسترش است.
این کارشناس باستان شناسی اعلام کرد: با احتمال تخریب بیشتر آثار سانسیر و ادامه تهدید های موجود، برنامه گمانه زنی با هدف تعیین عرصه و حریم قلعه سانسیز به پیشنهاد معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان و با مجوز ریاست پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، انجام خواهد شد و بعد از پایان مطالعات و تهیه نقشه عرصه و حریم برای بررسی به سازمان ارائه می گردد، بر پایه مستندات موجود در پرونده ثبتی از سوی اداره کل باستان شناسی کشور در سال ۱۳۵۱ شمسی، در جریان بازدید و ثبت اثر در فهرست آثار ملی، چند گمانه در بالاترین قسمت قلعه باز شد که در نتیجه آن قسمت‌هایی از آثار معماری قلعه آشکار شد. لازم به ذکر است که قلعه سانسیز که اکنون بر سر وجود گورستان‌هایی از عصر آهن و دوران اسلامی در آن بحث زیاد است، در سال ۱۳۵۶ با در فهرست آثار ملی کشور و با قدمت ساسانی و اسلامی به ثبت رسید.