شاید برای شما این سوال پیش آید که داستان چرنوبیل چیست؟ چه اتفاقی افتاد که این نیروگاه به حالت متروکه درآمد؟ آیا در مورد این حادثه اطلاعات دقیقی دارید؟ چرنوبیل یک نیروگاه هسته ای در نزدیکی شهر پریپیات در شمال اوکراین است و یکی از بزرگترین حوادث قرن در آن به وقوع پیوسته است.
انتشار گسترده مواد رادیواکتیو و مشکلاتی که این واقعه ایجاد کرد از جمله حوادث تکرار نشدنی بود که جهان تجربه نمود. در مورد چرنوبیل و اتفاقاتی که از سرگذراند و همچنین علت تصمیم دولت اوکراین برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو در ادامه این متن صحبت خواهیم کرد.
خرید آنلاین بلیط هواپیما، بلیط قطار و رزرو هتل با مناسب ترین قیمت در سامانه الی گشت
میراث جهانی یونسکو
آثاری که در یونسکو به ثبت می رسند باید شامل برخی معیارهای فرهنگی و طبیعی باشند تا بتوان آن ها در این فهرست به ثبت رساند. برای مثال آثاری که در آنها نبوع و خلاقیت انسان ها به چشم می خورد و یا آثاری که نمونه ای از تعامل بین انسان و محیط زیست هستند و یا مواردی که نشان دهنده مراحل تغییرات تاریخ زمین شناسی باشند می توانند از جمله دلایل ثبت یک اثر در فهرست آثار یونسکو باشند. برای اغلب ما نیز این موضوع قابل پذیرش است که آثاری که در نوع خود یک شاهکار محسوب می شوند در این فهرست به ثبت برسند.
مشکل از زمانی شروع می شود که یک کشور سعی می کنند آثاری را در این فهرست به ثبت برساند که حتی بازدید از آن ها می تواند سلامت جسمانی انسان را به خطر بیندازد. از جمله کشورهایی که تصمیم گرفته بقایای به جا مانده از یک حادثه فراموش نشدنی را در فهرست یونسکو ثبت کند، چرنوبیل است.
در چرنوبیل چه گذشت؟
در ۲۵ و ۲۶ آوریل سال ۱۹۸۶ افرادی که متصدی راکتورهای هسته ای بودند برای انجام آزماش قطعی برقی، خنک های اضطراری هسته ای راکتور را غیر فعال کرده و کند کننده های نوترون را از آن خارج نمودند. هدف این افراد بررسی توانایی توربین ها برای تولید برق در زمان قطعی برق بود.
موضوعی که در این بین اهمیت زیادی دارد آن است که وقتی کند کننده نوترونی از راکتورها خارج می شوند، عملا شما با یک راکتور غیر قابل کنترل مواجه هستید.
حادثه در ده شب ۲۵ آوریل ۱۹۸۶ اتفاق افتاد. همان شب نیروگاه چرنوبیل دستور کاهش میزان قدرت راکتورهای هسته ای را برای تست دریافت کرد و قدرت راکتور شماره ۴ تا حدود ۵۰ درصد کاهش پیدا کرد.
چندین خطا در مورد این نیروگاه باعث شکل گیری این حادثه شد. راکتورها با قدرت ۵۰ درصدی خود در حال کار بودند و در اثر همین فعالیت نیز عنصر زنون درهسته راکتور تولید شد. از آنجایی که مدت زمانی آزمایش ۱۰ ساعت به تاخیر افتاد زنون تولید شده هسته راکتور را مسموم کرد.
وقتی دستور انجام آزمایش صادر شد، متصدیان شروع به کاهش قدرت راکتورها کردند و کنترل اتوماتیک راکتور را نیز بر روی حالت دستی تنظیم کردند و در نهایت نیز پمپ های آبی که از برق شهر تغذیه می شد را خاموش کردند. بعد از آنکه برق را قطع کردند، آب موجود در اطراف هسته راکتور شروع به بخار شدن کرده و از آنجایی که دما در حال بالا رفتن است، هسته زنون نیز شروع به سوختن می کند.
در آن لحظه متصدیان با راکتوری مواجه شدند که کنترل کننده ندارد و در کوتاه ترین زمان ممکن نیز ممکن است تعادلش به هم بریزد. این اتفاقات در حالی صورت می گیرد که دمای راکتور در حال افزایش است.
افرادی که متصدی راکتور بودند دکمه توقف کار راکتور را فشار می دهند تا آن را متوقف کنند، اما خبر ندارند که این دکمه نقص دارد و نمی تواند هیچ عملکردی را لغو کند. بعد از آنکه دکمه مربوط به لغو فعالیت راکتور فشار داده شد سر گرافیتی میله های کنترلی به هسته راکتور وارد شده و این موضوع باعث افزایش شدت واکنش های داخل راکتور گردید.
شهر کی اف در اوکراین مهم ترین پایتخت قاره سبز ؛اروپا
اولین انفجار
ساعت یک و نیم بامداد، پوشش هزار تنی فولادی که بالای راکتور وجود داشت در اثر افنجار بلند شد و راه برای ورود مقدار زیادی بخار آب به داخل راکتور فراهم گشت و این اتفاق مقدمه ای بر انفجار دوم شد.
دومین انفجار
دومین انفجاربعد از آنکه انفجار اول اتفاق افتاد اکسیژن موجود در فضا با گرافیتی که دمای بالایی دارد واکنش داده و منفجر می شود. این انفجار سقف راکتور را شکاف داده و یک چهارم از تاسیسات ساختمان و تمام هسته راکتور را از بین می برد.
گرافیت سوزان و مواد داغ هسته ای که به دلیل انفجار به بیرون ریخته شده بود زمینه ساز ۳۰ آتش سوزی جدید شد. واحد ۳ این نیروگاه نیز از جمله جاهایی بود که از آتش سوزی در امان نماند و آتش گرفت.
این حادثه حدود ۳۵ سال قبل به وقوع پیوست و باعث شد که منطقه چرنوبیل به منطقه ای خرابه و متروکه تبدیل شود.
پیامدهای حادثه چرنوبیل
تعداد زیادی از کارمندان این نیروگاه دچار مسمومیت های پرتوی شدند. تعداد افرادی که تا پایان روز اول در بیمارستان بستری شدند حدود ۱۴۰ نفر بودند.
وقتی انفجار به وقوع پیوست امواج رادیواکتیو در همه جا پراکنده شد و ابرهایی که در اثر این حادثه آلوده شده بودند به دوردست ها رفته و بارش باران موجب آلوده شدن قسمت های وسیعی از اروپا شد.
در اثر این انفجار مواد رادیواکتیوی که برای ساخت صد بمب اتمی مورد نیاز بود در محیط آزاد شد و این حجم از مواد می توانست خطر فوق العاده بزرگی را برای محیط زیست به وجود آورد.
همان سال مقامات اتحاد شوروی اجازه ندادند تا اخبار زیادی در مورد این حادثه منتشر شود، اما نکته ای که به راحتی می توان دریافت این است که حادثه چرنوبیل یکی از بدترین و فاجعه بارترین حوادثی است که در طی قرن های گذشته اتفاق افتاده است.
در این حادثه ۵ میلیون نفر دچار آسیب شده و ۵ هزار واحد مسکونی با مواد رادیواکتیو آلوده شدند. علاوه بر کشور اوکراین کشورهایی مانند فنلاند، نروژ، سوئد، انگلستان و لهستان نیز از جمله کشورهایی بودند که با تبعات این حادثه رو به رو شدند.
با وجود اینکه سال های زیادی است که از این حادثه می گذرد، اما هنوز هم می توان آثار مواد رادیواکتیو و جهش ژنتیکی که باعث شده است را در مردم این منطقه مشاهده کرد. به دنیا آمدن کودکانی که از نظر جسمانی نقص دارد یکی از آثاری است که در طی دو دهه گذشته هنوز هم مشاهده می شود.
از حدود ۵۰۰ هزار نفری که با این حادثه درگیر بودند، ۲۰ هزار نفر فوت شده و ۲۰۰ هزار نفر نیز دچار از کار افتادگی شده اند. بقیه افراد نیز از بیماری ها و سرطان هایی که تشعشعات رادیو اکتیو در ایجاد آنها نقش مستقیم داشته رنج می برند. امروزه بسیاری از مردم اوکراین و حتی کشورهایی که در همسایگی این کشور به سر می برند به سرطان تیروئید مبتلا هستند.
اقدامات انجام شده بعد از حادثه چرنوبیل
بعد از آنکه راکتور منفجر و مواد رادیواکتیو به اطراف پخش شدند عملیات نابودی و از بین بردن این مواد از تاریخ ۲۶ آوریل ۱۹۸۶ شروع شد. عملیات پاکسازی و امحای این مواد از نیمه دوم روز به وقوع پیوستن حادثه شروع و تا سال ۱۹۹۱ نیز ادامه پیدا کرد.
در اولین گام برای انجام عملیات پاکسازی، منطقه انزوا به طول ۳۰ کیلومتر برای چرنوبیل در نظر گرفته شد و از روز ۲۷ آوریل یعنی روز بعد از حادثه، کشور اوکراین مردمانی که ساکن شهرهای پریپیات، چرنوبیل و روستاهای اطراف بودند را به خارج از منطقه انزوا انتقال دادند.
البته نه تنها زندگی انسان از این حادثه به شدت تحت تاثیر قرار گرفت بلکه حیواناتی که در این منطقه زندگی می کردند نیز با نقایصی و تهدیداتی مواجه شد. میزان زیاد تشعشعات باعث ایجاد نقص در تولید مثل و زاد و ولد حیوانات منطقه شد.
ماجرای ثبت چرنوبیل در فهرست یونسکو
با اینکه گفته می شود تشعشعات رادیواکتیویته این منطقه به انسان اجازه نخواهد تا در طی ۲۴ هزار سال آینده در منطقه ساکن شود، اما اکنون گردشگران زیادی برای بازدید از این منطقه به چرنوبیل سفر کرده و از ساختمان ها و خیابان های متروکه آن بازدید می کنند.
در حال حاضر نیز دولت اوکراین درخواست کرده تا بقایای که از این نیروگاه باقی مانده است در فهرست جهانی میراث یونسکو به ثبت برسد. برخی راهنمایان گردشگری اعتقاد دارند این منطقه شهرت زیادی دارد اما هنوز عنوان رسمی را نمی توان برای آن در نظر گرفت.
مقامات اوکراین بر این امیدند که با ثبت شدن این منطقه در یونسکو، چرنوبیل به رسمیت شناخه شده و به عنوان یک منطقه گردشگری در دنیا مطرح شود و شرایط مناسبی برای حفاظت از ساختمان های قدیمی آن به عمل آید.
دولت اوکراین درخواست خود را قبل از ماه مارس سال ۲۰۲۱ ثبت کرده است، اما تصمیم گیری نهایی در مورد سرنوشت این نیروگاه مخروبه ممکن است تا سال ۲۰۲۳ نیز به طول بینجامد. در حال حاضر نیز در این منطقه حیوانات وحشی زندگی می کند و آهوی کوهی و گوزن شمالی نیز در جنگل های اطراف چرنوبیل در حال پرسه زدن هستند.
این طرح از سوی وزیرفرهنگ اوکراین، الکساندر تکاچنا مطرح شده است و علت آن نیز به سرازیر شدن خیل عظیمی از گردشگران و توریست ها به منطقه چرنوبیل ربط داده می شود. بعد از آنکه سریال چرنوبیل در سال ۲۰۱۹ نمایش داده شد، حدود ۱۲۴ هزار گردشگر که ۱۰۰ هزار نفر از آن ها خارجی بودند به منطقه چرنوبیل رفته و از آن بازدید کردند. این عدد در نوع خود یک رکورد محسوب می شود.
تکاچنکا، معتقد است که ثبت این اثر در یونسکو می تواند یادبودی و وسیله ای باشد تا وقایعی مانند آن در سال های بعد به وقوع نپیوندد. وزیر فرهنگ اوکراین معتقد است که با نصب گنبد محافظ بر روی راکتور چهارم، امنیت این منطقه تضمین شده است و می توان امید داشت که تعداد بازدید کنندگان از چرنوبیل به یک میلیون نفر نیز برسد.