شهر زیرزمینی سامن در شهرستان ملایر
باب الله فتحی، معاون استاندار و فرماندار شهرستان ملایر از ایجاد امکان بازدید گردشگران از شهر زیرزمینی سامن خبر داد و اعلام کرد که با توجه به پیشینه و سابقه مدنیت و شهرنشینی در شهر سامن این اثر ارزشمند تاریخی یکی از ظرفیت های توسعه گردشگری در این منطقه به شمار می رود و می بایست بیشتر به آن توجه شود. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا از این اثر تاریخی بیشتر بدانیم.
مطالب مرتبط: مسجد تاریخی در ارجان بهبهان کشف شد کشف ۵۰۰ گور باستانی از دوره هخامنشی در استان کرمان کشف یک شست پای باستانی دنیا را شوکه کرد! + تصویر
در ۱۵ کیلومتری ملایر در استان همدان، این شهر پنهان یا زیرزمینی که احتمالا در دوره قبل از اشکانی شهری مخفی بوده و بعدها از آن به عنوان گورستان استفاده می شده، قرار دارد. کاوش های باستان شناسی در محوطه ای زیرزمینی موجب شد تا در سامن شهری پنهان کشف شود که در یک بستر سنگی ساخته شده است. احتمال می رود این شهر زیرزمینی متعلق به دوره پیش از اشکانی است و از برخی بخش های آن برای به خاک سپردن مردگان استفاده شده است. تقریبا ۲۵ اتاق از این شهر زیرزمین کشف شده که در این اتاق ها مقدار زیادی اسکلت که به دوره اشکانی تعلق دارد، وجود دارد که زمان های دور دست نخورده است. در کنار اسکلت ها نیز هدایای قرار داشته است.
با توجه به مطالعات باستان شناسی، این شهر پنهان بیش از ۳ هکتار مساحت دارد و قسمتی از شهر زیر زمینی سامن به دلیل وجود رطوبت زیاد امکان کاوش ندارد. بخشی از این شهر احتمالا در زیر خانه مردم واقع شده است و به همین خاطر ممکن است که در آن قسمت ها فاضلاب شهری نیز به شهر زیرزمینی وارد شده باشد. شهر زیرزمینی سامن در زمانی کشف شده که مخابرات استان همدان در حال کشیدن کابل فیبر نوری از زیر زمین بود. به همین دلیل با اخذ مجوزی از سوی پژوهشکده باستان شناسی، هیاتی که از تعدادی کارشناسان شامل باستان شناس، انسان شناس، کارشناسان مرمت و … تشکیل شد و شروع به کاوش های خود در این شهر زیرزمینی کرد و در نهایت فضاهای دست کند را با حدود ۲۵ اتاق، سالن و راهروهای ارتباطی کشف کرد.
در ابتدا شواهد حاکی از آن بود که این فضاهای کشف شده مربوط به دوره پیش از اشکانی می باشد. با توجه به این کاوش ها می توان این احتمال را داد که در ابتدا این فضاها با معماری خاص جهت انجام مراسم مذهبی بوده است. این شواهد نشان می دهد که این مراسم مذهبی احتمالا به طور مخفی و در زیر زمین صورت می پذیرفته است. همچنین این احتمال نیز وجود دارد که در دوره اشکانی از این فضاها نیز به عنوان محل تدفین مردگان استفاده می شده است. این شهر زیر زمینی که ۳ تا ۶ متر زیر زمین است، کانال های حفر شده درون آن به مرور در دوره‌های تاریخی حفر شده اند و در اطراف آن ها همچنین اتاق های متعددی وجود دارند.
کانال های حفر شده در شهر زیرزمینی سامن به لحاظ سبک و ساختار معماری، بسیار خاص هستند و کاربری مخصوص داشته اند. در این کانال ها و بعد از پاک سازی، ۶۰ اسکلت شناسایی شدند که در ۹ اتاق واقع شده بودند و بر اساس بررسی های انسان شناسی تا حدودی این احتمال وجود دارند که این تدفین ها به صورت تدفین باز انجام شده اند. علاوه بر این، ۶ مورد از بقایای انسانی که به طور دقیق نشان می دهند، این اتاق ها در نهایت به عنوان محل تدفین استفاده می شدند، به گونه ای که استخوان ها را جمع می کردند و مجدد همه را تدفین می کردند. از مجموع ۶۰ اسکلت یافت شده، ۱۶ مرد، ۲۶ زن، ۱۴ کودک و یک نوزاد شناسایی شدند که جنسیت ۳ مورد از آن ها نیز غیر قایل تشخیص است.
۳ نظرات
هنوز بازگشایی نشده – فروردین ۱۴۰۲
سامن یکی از قدیمی ترین و کهن ترین شهرها و زیستگاههای انسانی در ایران میباشد و شهر زیرزمینی دستکند سامن نیز ، قدیمی ترین شهر زیرزمینی ایران است از نظر باستان شناسی یکی از منحصر به فردترین شهرهای زیر زمینی جهان به شمار میرود . شهر زیر زمینی سامن ۳۵۰۰ تا ۱۰ هزار سال قدمت دارد. بر اساس کاوشهای باستان شناسی بیش از ۶۰ اسکلت انسانی در این مجموعه کشف شده است که تدفین چمباتمه ای در این مجموعه یک شیوه تدفین است که در آن بدن به صورت خمیده با زانوهایی رو به سینه قرار میگیرد و اشیایی همچون ظروف سفالی ابزار مفرغی و تزئینات شخصی به عنوان هدیه با متوفی دفن می شود از ویژگیهای تدفین در دوره های پیشا تاریخ، عصر مفرغ و آغاز عصر آهن محسوب میشود نخستین کاربرد آیینی این شهر زیرزمینی گورستان و محل تدفین مردگان بوده است در دوره های بعد این مکان به نیایشگاه پیروان آیین میترائیسم تبدیل شد و سپس در مقاطعی از تاریخ به پناهگاهی امن برای مردم در برابر یورش دشمنان بدل گردید شهر زیرزمینی سامن مجموعه ای حیرت انگیز از اتاقها و دالان‌های تو در تو فضاهای آیینی و مسیرهای مخفی است . که همگی در دل سنگ سخت گرانیت با دقت و مهارت تراشیده شده اند این شهر زیر زمینی بدون هیچ گونه مصالحی و در بستری از سنگ گرانیت در ۳ طبقه و در عمق ۴ تا ۶ متری زمین زیر شهر سامن ساخته شده و تا کنون فقط ۳ هکتار آن توسط باستان شناسان کاوش شده است همچنین وجود یک رشته قنات فعال چند هزار ساله در درون شهر زیرزمینی گواهی بر دانش مهندسی پیشرفته ساکنان باستانی منطقه دارد. به روایت مردم محلی برخی از راههای مخفی این شهر تا بیرون از محدوده امروزی سامن امتداد یافته اند قدمت این مجموعه حدود ۸۰۰ تا ۹۵۰ سال پیشتر از پیدایش حکومت مادها، هخامنشیان و آیین میترائیسم است و به دوره ای باز میگردد که اقوام کهن زاگرس نشین همچون لولوبی ها ، گوتیان و کاسی ها در این نواحی زندگی و حکمرانی میکردند از دیگر آثار تاریخی شاخص شهر ،سامن میتوان به برج خانقلی اشاره کرد که با قدمتی حدود ۷۰۰ سال به دوره ایلخانی تعلق دارد این بنای خشتی و گلی در محله چال خانقلی واقع شده و نمونه ای ارزشمند از معماری سنتی منطقه را به نمایش میگذارد . همچنین مقبره سام و حام دو فرزند حضرت نوح (ع) در آرامستان قدیمی سامن قرار دارد و براساس روایتهای معتبر تاریخی و دینی در ادیان یهودیت ، مسیحیت و اسلام و همچنین شیوه و روش معماری و نوع مصالح به کار رفته در پایه های بنای اولیه نشان میدهد که مقبره اولیه و اصلی ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ سال قدمت دارد ولی قدمت مقبره فعلی به اواسط دوره قاجار باز میگردد که بر روی بناهایی از دوره ایلخانان و صفویان تجدید بنا شده است .نام گذاری شهر سامن نیز برگرفته از نام سام، فرزند نوح (ع) است. شهر زیرزمینی دستکند سامن برج خانقلی و مقبره سام و حام هر سه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اندو گنجینه ای ارزشمند از تاریخ آیین و فرهنگ کهن ایرانی را در دل خود جای داده اند.
این آرامگاه متعلق به سام و حام دو فرزند نوح ( ع) است که در آرامستان قدیمی سامن دفن شده اند پایه های اولیه مقبره اصلی قدمتی در حدود ۵۰۰۰ سال دارد . ولی ساختمان آرامگاه فعلی مربوط به دوره قاجار میباشد که ساختمان فعلی هم بر روی بناهایی از دوره ایلخانان و صفویان تجدید بنا شده است . نام بردن از این بنا به نام امامزاده اشتباه میباشد چون در مذهب شیعه امام زاده به فرزندان ، نوادگان و بازماندگان ائمه معصومین گفته میشود به ویژه کسانی که از نسل امام علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) هستند ولی این بنا متعلق به سام و حام دو فرزند نوح نبی میباشند .