گردشگری جنگ صدها سال است که در دنیا رواج دارد. کشتی جنگی دریاسالار لرد نلسون، به نام پیروزی سالیان سال است که به یک جاذبه ی گردشگری تبدیل شده و میلیونها بازدیدکننده را به پورتسمات انگلستان کشانده است. قهرمانان جنگ داخلی آمریکا هنوز هم توسط تندیس ها، آثار هنری یادبودها و لوحهای تقدیر مورد تکریم و تجلیل هزاران بازدیدکننده در آمریکا قرار می گیرند. بقایای مخوف و غم انگیز جنگ جهانی دوم در بلسن، آشویتز و هیروشیمای ژاپن همچنان از مراکز عمده ی گردشگری به شمار می آیند. به تازگی بازاریابان گردشگری در ویتنام نیز به ارزش فرهنگی ویرانی های جنگ کشورشان به عنوان یک جاذبه ی گردشگری پی برده و آن جا را در مرکز توجه بازدیدکنندگان خارجی قرار داده اند.
ویتنام پس از تحمل ۳۰ سال سختی ناشی از جنگ (ابتدا با فرانسه، سپس آمریکا و در نهایت جنگ داخلی) از سال ۱۹۸۷ با سیاست بازسازی اقتصاد خود به نوسازی و بازسازی زیرساخت های اقتصادی اش پرداخت. اصلاحات صورت گرفته، سیاست درهای باز و بازار آزاد تجاری را تشویق می کرد. از زمان تأسیس سازمان ملی گردشگری ویتنام، گردشگری جنگ به طور جدی و عملی بخشی از برنامه ی بازاریابی دولت و بخشهای خصوصی گردشگری را به خود اختصاص داد. سازمان ملی گردشگری ویتنام بر افزایش مدیریت دولتی بر گردشگری، پیش بینی و برنامه ریزی استراتژیک، آموزش منابع انسانی و تسهیل تشریفات اداری تمرکز کرده بود. هدف نهایی، جذب سرمایه گذاری خارجی و توسعه ی گردشگری به منظور کسب ارز خارجی برای ویتنام بود.
جنگهای ویتنام سبب مرگ سه میلیون شهروند این کشور به علاوه ی ۷۵ هزار سرباز فرانسوی و ۵۹ هزار سرباز آمریکایی گردید که آثار تخریبی محیطی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن همچنان پابرجاست. سازمان ملی گردشگری ویتنام پیش بینی می کرد که حدود دو میلیون ویتنامی ای که از این کشور مهاجرت کرده و اکنون در بیش از ۸۰ کشور مختلف دنیا ساکن هستند، از کشور مادری خود در قالب گردشگر دیدار خواهند کرد. سربازان سابق آمریکایی نیز که در جنگ ویتنام بوده اند، تمایل دارند برای بازدید دوباره از مکان کابوسهایشان و جایی که دوستان خود را از دست داده اند، و نیز مشارکت در ایجاد آیندهای بهتر برای ویتنام، دوباره در قالب گردشگر به این کشور سفر کنند. در حال حاضر بسیاری از سازمانهای غیرانتفاعی و شرکتهای مسافرتی در آمریکا نیز تورهای ویژهای برای دیدار از صحنه های جنگ ترتیب می دهند. رقابت بر سر اعتبار و میزان حساسیت در گردشگری جنگ بسیاری از مشکلات اساسی ای را که بر سر راه توسعه ی گردشگری در ویتنام بود، آشکار ساخت. زیرساخت های ضعیف با جاده هایی با استاندارد پایین و ارتباط ناقص حمل و نقل میان شمال و جنوب کشور وجود داشت. قوانین تجارت و سیاستهای آن ناقص و گیجکننده و مایه ی سردرگمی سرمایه گذاران بود. مسئلهی دیگر تأمین امنیت برای گردشگران بود، زیرا در شهرها به ویژه هنگام شب در خیابان های تاریک جرایمی صورت میگرفت. در زمینهی نیروی انسانی نیز صنعت گردشگری با کمبود کارکنان ماهر و مدیران آموزش دیده روبهرو بود. با همه ی این اوصاف، ویتنام از نظر جغرافیایی موقعیت خوبی برای جلب گردشگر دارد. ویتنام کشوری است استوایی که سه چهارم زمین های آن را جنگلهای استوایی و کوههای جنگلی تشکیل می دهند و دارای ۳۲۰۰ کیلومتر خط ساحلی و ۱۲۵ عدد پلاژ و ساحل بکر میباشد. آبوهوای آن عمدتا گرم و مرطوب است و از ماه می تا اکتبر بارانهای موسمی استوایی می بارد. جاذبه های تاریخی بسیار، سبک معماری متعلق به دوره ی استعمار فرانسه، رسوم و سنن گوناگون، فرهنگ زندگی قبایل شمالی، آثار و بقایای زمان جنگ با آمریکا و همپیمانان آن همگی قسمتی از جاذبه های مورد استفاده در بازاریابی گردشگری این کشور هستند.
جاذبه ی اصلی گردشگری جنگ در ویتنام، تونل کوچی در ۴۰ مایلی شهر هو شی مین (با نام سابق سایگون) است. تونل کو چی در طول جنگهای ویتنام به خاطر شبکه ی گستردهی تونلهای زیرزمینی اش که نزدیک به ۲۰۰ کیلومتر بود، معروف شد. این تونل ابتدا جهت مخفی شدن از فرانسوی ها استفاده میشد و پس از آن به صورت مخفیگاه و اقامتگاه ویتکنگها درآمد. ویتکنگها حتی موفق شده بودند بخشی از تونل را به زیر دلتای مکونگ که محل ستاد واحد ۲۵ نیروی زمینی آمریکا بود، بکشانند. به دلیل مجهز بودن تونل به کلیه ی وسایل زندگی، پارتیزان ها و روستاییان نیز برای ماهها در این تونل و زیرزمین زندگی میکردند. این تونل به یک سیستم تهویه ی بسیار ماهرانه مجهز بود که علاوه بر تأمین هوای مورد نیاز تونل، دود ناشی از آشپزی را به طور مستقیم به بیرون هدایت می کرد. از طریق همین تونل مخفی بود که ویتکونگها قادر می شدند به پادگانهای دشمن بویژه آمریکاییها شبیخون بزنند. سربازان آمریکایی تلاشهای بسیاری برای منهدم ساختن این تونل کردند؛ از قبیل حملات پیاده نظام، آتش گشودن، بمب گذاری، استفاده از سگها و حتی انتشار گاز که البته همگی با شکست روبه رو شد.
در حال حاضر قسمت کوچکی از این تونل برای بازدید عموم آزاد است و چنانچه گروهی از گردشگران متقاضی بازدید از قسمتهای باریکتر، تاریکتر و پر از خفاش این تونل باشند، مجوز صادر میشود. پس از جنگ، این تونل که پیش از آن با قطر ۳۰ اینچ تنها توسط بومیان ویتنامی قابل استفاده بود، متناسب با قامت غربیها عریض شد. در بخش کوچکی از تونل– تقریباً به اندازهی صد متر– گرمای شدید و محیط تنگ خاکریز که گردشگران را مجبور به خزیدن روی دست و پا می کند، می تواند سبب گم کردن مسیر شود. محیط بیرونی تونل توسط گودال های عظیمی که در اثر انفجار ۵۰۰ هزار تن مواد منفجره در طول جنگ ایجاد شده، محصور است. این انفجارهای قوی در بسیاری از مورد ها باعث ریزش سقف تونل و کشته شدن ساکنان زیر آن شده است.
امروزه امکانات متعددی سفر به این تونل را پشتیبانی می کند؛ امکاناتی نظیر توضیحات در بخش های مختلف، نمایش صحنه های واقعی از دهه ی ۱۹۶۰، مناطق تیراندازی، فروشگاههای خرید سوغات با اجناسی مانند گردنبندهای ساختهشده از گلولههای نقرهای و سایر امکانات رفع خستگی در قالب آموزشی/تفریحی. برای بازدیدکنندگان، تله های انسانی با میخهای ساخته شده از چوب بامبوی تیز که توسط شاخ و برگ درختان استتار شده بودند، نمایش داده می شود. مجسمه هایی به شکل پارتیزان ها که لباسهای شبه نظامی بر تن دارند و مسلح هستند، در جنگلهای اطراف در تونل زیرزمینی در معرض تماشای بازدیدکنندگان گذاشته شده است. از آن جا که ممکن است تحمل سختیهای جنگ و مرگ ناچیز شمرده شود و یا توسط تاریخ نگاران تحریف شود، این صحنه آرایی از لحظات جنگ به منظور تجسم خاطرات جنگی ضروری به نظر می رسد. علاوه بر این، استفاده از تجربیات گذشته به ایجاد آینده ای شکوفا و موفق و زدودن فقر فرهنگی تحمیلی به ملتها کمک نموده، می تواند با یادآوری اشتباه های شوم گذشته برای نسلهای آینده آموزنده باشد. به اطمینان می توان گفت تونل کو چی نمونه ای آشکار از قوه ی ابتکار و پشتکار ویتنامیهاست که به پیروزی آنان در جنگ کمک شایانی کرده است.
چه جالب