عده ای از افراد به علت عدم آشنایی با جاذبه های طبیعی و گردشگری بسیار زیبای ایران مسافرت های خارجی را بر مسافرت های داخلی ترجیح می دهند اما غافل از اینکه وجب وجب خاک ایران بسیار زیبا و دیدنی است. یکی از جازذبه های گردشگری ایران باغ های ایرانی است. مجموعه ای از شاهکارهای معماری و طبیعت بکر و زیبا که شهرت جهانی دارند.
باغ ایرانی به باغ هایی گفته می‌شود که بر پایه معماری و عناصر تشکیل دهنده آن از جمله ساختار هندسی، آب و درختان، کوشک میانی و غیره عمدتاً در فلات ایران و مناطق پیرامونی متأثر از فرهنگ آن رواج داشته است.
آغاز ساماندهی به باغ ها از دوران هخامنشیان صورت گرفت، باغ های سلطنتی پاسارگارد نمونه اولین باغ های ایرانی ساختارمند است. در این مقاله از مجله گردشگری الی گشت، به بررسی لیستی از معروف ترین باغ های ایرانی و علت شهرت آنها در جهان می پردازیم.
شهرت جهانی باغ های ایرانی
بسیاری از باغ های ایرانی در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت شده است. برای سفر به این باغ‌ها کافیست یکی از استان‌های فارس، اصفهان، کرمان، خراسان جنوبی، یزد یا مازندران را به عنوان مقصد سفر انتخاب کنید. موردی که توجه داوران یونسکو را به باغ های ایرانی جلب کرده، طراحی متنوع و سبک منحصر به فرد معماری آنها بوده است. در این باغ‌ها معماری بر اساس شرایط آب و هوا و خاک صورت گرفته اما ویژگی های فرهنگ ایرانی به عنوان وجه اشتراک تمام باغ‌ها قابل مشاهده است. باغ های ایرانی با وجود محصور بودن، هنر و ذوق ایرانی را به جهان نمایش می دهند و آن ها را به عنوان الگوی باغ سازی در اروپای مدرن می شناسند. اگرچه باغ یا پردیس در زبان فارسی به معنای فضای محصور شده است، اما این باغ‌ها رنگ و بویی از طبیعت و هنر ایرانی دارند و برخلاف پارک های اروپایی و آسیای شرقی، حس امنیت و آرامش را به مخاطبان خود عرضه می‌کنند و چیزی به عنوان محدودیت در آنها وجود ندارند. باغ شاهزاده ماهان کرمان، باغ عباس‌آباد بهشهر، باغ چهلستون اصفهان، باغ فین کاشان، باغ ارم شیراز، باغ پاسارگاد، باغ دولت‌آباد یزد، باغ پهلوان پور یزد و باغ اکبریه بیرجند ۹باغی هستند که تابستان سال ۹۰ در فهرست یونسکو به ثبت رسیدند.
برای رزرو آسان بلیط لحظه آخری پرواز شیراز، پرواز اصفهان، پرواز کرمان، پرواز یزد روی تصویر زیر کلیک کنید:
باغ ایرانی پاسارگارد
در قلب پاسارگارد امروزی واقع در استان فارس باغ زیبایی وجود داشت که به دستور کوروش کبیر طراحی و بنا شد. باغ پاسارگارد قدیمی‌ترین باغ ایرانی است و
کهن‌ترین سند از این باغ ایرانی “درفش فلزی شهداد” است که بین سال های ۳۵۰۰ تا ۳۲۰۰ قبل از میلاد تاریخ نگاری شده است. در این درفش فلزی تصویر الهه باستانی و سه زن دیگر به چشم می خورد که در باغی سرسبز به شکل صفحه شطرنج نشسته اند؛ که این طرح همان الگوی ۵ نگاشت یا چهار باغ ایرانی را نشان می دهد. کتیبه های موجود نشان می دهند که کوروش شخصا طراحی این باغ را انجام داده و شکل کاشت درختان هندسی سازی باغ را تعیین کرده است.
بعد از کوروش دیگر پادشاهان هخامنشی نیز مانند داریوش، اردشیر دوم و خشایار شاه نیز در شوش و دیگر شهرها اقدام به باغ سازی کردند و این‌طور شد که الگوی باغ ایرانی در تمام شهرها فراگیر گشت.
مکان باغ پاسارگارد: استان فارس، شهرستان مرودشت، مجموعه تاریخی پاسارگاد
باغ ایرانی چهل ستون
باغ چهل ستون اصفهان به فرمان شاه عباس صفوی ساخته شده است، وی در امر ساخت کاروانسرا و باغ‌سازی بسیار فعال بود تا این‌گونه بتواند نظر موافق مردم را به خود جلب کند. کاخ چهل ستون ، نمونه‌ای ناب و بی‌نظیر از هنر والای ایرانی را به نمایش می گذارد که با نبوغ شیخ بهایی طراحی شد. این باغ در ضلع جنوب غربی میدان نقش‌جهان اصفهان به دستور شاه عباس اول ساخته شد تا بتواند پیوندی بین میدان نقش‌جهان و خیابان چهارباغ باشد. شاه عباس در میان باغ عمارتی به شکل کلاه فرنگی با اتاق‌های کوچک ساخت که برای پذیرایی از میهمانان دربار استفاده می‌شد. شاه عباس صفوی برای جشن تاج‌گذاری خود باغ چهلستون اصفهان را انتخاب کرد. در زمان جشن شاهی یکی از ستون های باغ آتش گرفت و شاه‌عباس دوم که فردی خرافاتی بود، اجازه نداد تا آتش را خاموش کنند، به همین دلیل یکی از ستون‌های باغ به‌شدت آسیب دید. پس از گذشت چند روز، کار احیای باغ از سر گرفته شد. در زمان حمله‌ی افغان‌ها به اصفهان، اکثر بناهای تاریخی شهر و به‌خصوص کاخ چهل ستون آسیب فراوانی دید.
مکان باغ چهل ستون: اصفهان، میدان امام حسین، خیابان استانداری
در تور اصفهان الی گشت شما فرصت گشت و گذار در این باغ را خواهید داشت. شما می توانید با پرواز اصفهان یا قطار اصفهان به این مقصد برسید و در بهترین هتل های اصفهان اقامت داشته باشید.
باغ ایرانی شازده کرمان
باغ شازده یا شاهزاده ماهان کرمان به دستور حاکم کرمان در اواخر دوره قاجار ساخته شده و سپس در زمان حاکم بعدی، عبدالحمید میزرا ناصرالدوله، بین سال‌های ۱۲۹۸ – ۱۳۰۹ هجری قمری بناهایی به آن اضافه و تکمیل شده است. نقل است وقتی خبر مرگ ناگهانی حاکم را به ماهان بردند، بنایی که مشغول تکمیل سردر ساختمان باغ بود تغار گچی را که به دست داشت محکم به دیوار کوبید و از خوشحالی فرار کرد! جای خالی کاشی‌هایی که بر سر در ورودی باغ شازده مانده، یادگار همان فرار بنا از کار است! از ویژگی‌های بارز باغ ماهان موقعیت آن است زیرا در دل کویر قرار گرفته و با طراحی فضای به شکل باغ شیب دار یا باغ تخت بسیار دوست‌داشتنی و چشم نواز است. از ویژگی های باغ شازده کرمان نمایش بی‌نظیر و تماشایی آب به‌صورت پلکانی و در سطح‌های افقی و عمودی است.
مکان باغ شازده کرمان: استان کرمان، شهر ماهان، باغ شاهزاده ماهان
در تور کرمان الی گشت شما فرصت گشت و گذار در باغ ایرانی شازده ماهان را خواهید داشت.
باغ ایرانی ارم شیراز
باغ ایرانی ارم شیرازباغ ارم شیرازی یک باغ ایرانی زیبا به سبک کوشک است که به‌واسطه درختان مرکبات و خیابان طویلی با سروهای باشکوه در طرفینش، محبوبیت زیادی بین گردشگران دارد. علاوه بر کوشک اصلی عهد قاجار که هسته مرکزی این باغ را تشکیل می‌دهد؛ سرونازهای بلند و کهن، زیبایی آن را دوچندان کردهاند. تاریخ ساخت این باغ را دوره سلجوقی می‌دانند؛ زیرا در آن روزگار، اتابک قراچه، حکمران فارس، اقدام به ساخت باغ تخت و چند باغ دیگر در شیراز کرده بود و ممکن است این باغ نیز به درخواست وی ساخته شده باشد. باغ ارم به‌گونه‌ای طراحی شده است که بازدیدکنندگان برای رسیدن به مرکز باغ و محل ساختمان اصلی باید از طول باغ عبور کنند. ساختمان عمارت از سه طبقه با پشت‌بام شیروانی تشکیل شده است و از گچبری تا نقاشی، حجاری، پنجره‌های مشبک آهنی، منبت‌کاری و کاشی‌کاری در تزیینات آن به چشم می‌خورد. این عمارت نمونه بارز ساختمان‌های اواسط دوره قاجار است که با تبعیت از اصول معماری زندیه و صفویه انجام شده است. حتی درهای عمارت اصلی زیبا هستند و از آنجا که با چوب ساج ساخته شده‌اند، پس از سالیان سال شکل اصلی خود را حفظ کردهاند و همچنان سالم هستند.
مکان باغ ایرانی ارم: شیراز، بلوار ارم، جنوب جام جم و آسیاب سه‌تایی
در تور شیراز الی گشت شما فرصت این را خواهید داشت تا از زیباترین باغ های این شهر دیدن کنید.
باغ ایرانی فین کاشان
باغ ایرانی فین کاشانباغ فین کاشان به حدی زیبا است که از آن به عنوان نمونه کامل باغ سازی ایرانی یاد می کنند. در تور کاشان الی گشت شما این زیبایی را از نزدیک خواهید دید. باغ فین به‌لطف وجود فواره های متعدد، صدای دلنشین آب و درختان سر به فلک کشیده، مکانی رویایی برای گشت و گذار به شمار می رود؛ به خصوص که در این باغ چای‌خانه وجود دارد که فرصتی را برای شما فراهم می‌کند تا نهایت لذت را از این لحظه های ناب ببرید.
یکی از دلایل اصلی شهرت باغ فین را میتوان قتل امیر کبیر، صدر اعظم مشهور ایران دانست که از مهم‌ترین وقایع تاریخی در این باغ به شمار می‌رود. یکی از موارد جالب درباره این باغ به باور برخی از مردم برمی‌گردد که معتقدند با انداختن سکه‌ای در درون حوض، آرزویشان برآورده می‌شود. اگرچه این کار تفریح و سرگرمی به شمار می‌رود، فلسفه انداختن سکه در آب را میتوان در مذهب زرتشت پیدا کرد که آب مظهر پاکی است و پیروان آن بخشی از دارایی خود را به الهه آب هدیه می‌دادند تا برکت خانه‌هایشان شود.
مکان باغ ایرانی فین: کاشان خیابان امیرکیبر
باغ ایرانی دولت آباد یزد
باغ ایرانی دولت آباد یزدیکی از ۹ باغ ایرانی دیگری که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده، باغ دولت آباد یزد است که در تور یزد الی گشت می توانید از آن بازدید کنید. باغ دولت آباد یزد جز منحصربفردترین باغ های ایرانیست. این باغ زیبا که در محله چهار منار قرار گرفته است، یکی از قدیمی‌ترین باغهای شهر یزد محسوب می‌شود. بلندترین بادگیر دنیا نیز در باغ دولت آباد یزد قرار دارد.
از سوی دیگر در زیر این بادگیر حوضی قرار دارد به‌طوری که با وزیدن باد به سطح آب حوض، هوای خنکی را داخل بنا ایجاد می‌کند. دراین ساختمان با تلفیق باد و آب که درحوض‌های داخل ساختمان در جریان است، هوای خنک از زیر بادگیر به قسمت شاه‌نشین و تالارها انتقال پیدا می‌کند. به همین دلیل به این بنا، ساختمان تابستانه نیز گفته می‌شود. منبع اصلی تأمین آب باغ، قنات دولت آباد است. علاوه بر قنات، برای مواقع خشک‌سالی و برای سیراب‌کردن باغ و پرکردن حوض‌های متعدد آن، یک چاه و منبع آب در ضلع شرقی باغ و در کنار ابنیه خدماتی احداث شده بود و در مواقع اضطراری از آب ذخیره شده در آب‌انبار باغ نیز استفاده می کردند.
باغ دولت آباد یزد: یزد، خیابان شهید رجایی
باغ ایرانی پهلوان پور مهریز یزد
باغ ایرانی پهلوان پور مهریز یزدباغ پهلوان پور یزد باغی پر آب و سرسبز است که در شهرستان مهریز واقع شده است. اولین نکته‌ای که در ورود به باغ پهلوان پور روح تان را نوازش می دهد، صدای آبی است که در جوی آب اصلی باغ جاری است. این آب در واقع از قناتی به نام قنات «حسن‌آباد» سرچشمه می‌گیرد. آب این قنات که درختان چنار اطرافش را سیراب می‌کند، در مسیری که به سمت باغ پهلوان پور می پیماید، از هیچ کدام از باغ های دیگری که در این منطقه وجود دارند، عبور نمی‌کند. لازم به ذکر است که علاوه بر این قنات، قنات های دیگری به نام شاه حسینی و مزویرآباد نیز در آبیاری این باغ زیبا نقش دارند.در بخش ورودی باغ بخش‌هایی همچون برج، اصطبل و کاهدان را می‌توانید بینید. این سه بخش همگی در زمان قاجاریه ساخته شده اند، ولی باید اشاره کنیم که تزیینات به کار رفته در بنای برج همچون تزیینات بناهای دوره زندیه است. زیباترین و باشکوه‌ترین بنای موجود در داخل باغ، کوشک یا شربت‌خانه است. این کوشک که در زمان قاجاریه ساخته شده، دارای دو و نیم طبقه است و در امتداد مسیر اصلی باغ قرار دارد. اگر به داخل این کوشک بروید، قسمت‌های مختلف آن همچون تالار، گوشوارها و حوضخانه را خواهید دید. نکته جالب اینجا است که آب قنات حسن‌آباد از وسط این کوشک نیز عبور می‌کند و در باغ جریان می‌یابد.
مکان باغ ایرانی پهلوان پور: یزد، شهرستان مهریز، خیابان مطهری
در تور یزد الی گشت از باغ ایرانی پهلون پور دیدن کنید.
باغ ایرانی اکبریه بیرجند
در زمان حکمرانی زندیه، بیرجند یکی از شهرهای استراتژیک استان خراسان شناخته می شد. پس از آنکه ارگ بهارستان کاربرد دولتی و نظامی پیدا کرد، حاکم محلی ،علی‌اکبر خان خزیمه دستور احداث بنایی زیبا و باشکوه در کنار قنات شهر و در دامنه کوه باقران را داد تا هم بتواند قدرت خود را به رخ دیگران بکشد و هم از قنات مهم شهر حفاظت کند. این باغ زیبا را باغ اکبریه نامیدند. در آن زمان عمارت دوطبقه ای ساخته شد که طبقه‌ی اول آن مخصوص خدمه و میهمانان عمومی و طبقه‌ی دوم ویژه‌ی زندگی و دیدارهای خصوصی حاکم بود. به‌مرور در دوران قاجار و پهلوی بناهای مختلفی به مجموعه‌ی باغ اکبریه اضافه شدند. معماری ویژه عمارت اکبریه، یکی از معماری های خاص کره زمین میباشد که این نمونه معماری را در هیچ جای دنیا نمیتوانید یافت کنید. استفاده از معماری ترکی و تا حدودی کاربرد معماری روسی و تلفیق این دو، با معماری اسلامی شکل بسیار ویژه‌ای به این عمارت تاریخی بخشیده است.
در باغ اکبریه مکان های بسیار زیبایی همچون گنبد کلاه‌فرنگی، تالار آیینه ها و تزئینات مقرنس لاله زنبوری و دیگر بناهای زیبا ساخته شده است که این باغ را یک باغ منحصر به فرد می سازد. در تور بیرجند الی گشت شما فرصت گشت و گذار در این باغ را خواهید داشت.
مکان باغ اکبریه بیرجند: خراسان جنوبی، شهر بیرجند، میدان مادر، بلوار معلم
باغ ایرانی عباس آباد بهشهر
آخرین باغ زیبای ایرانی که در لیست میراث یونسکو ثبت شده باغ عباس آباد بهشهر است. این مجموعه زیبا نیز به دستور شاه عباس صفوی در مازندران بنا شده است.
مجموعه باغهای عباس آباد در ۹ کیلومتری شهرستان بهشهر و در دامنه رشته کوه های البرز و در میان جنگل های انبوه قرار گرفته است. این مجموعه شامل سد عباس‌آباد، مخزن و دریاچه سد، گل‌باغ، کاخ، حمام، آسیاب آبی و دو برج آجری می شود. در میان مرکز دریاچه مصنوعی عباس آباد بهشهر بنایی آجری به شکل چهار طاقی وجود دارد که زمانی سطح فوقانی آن بستر بنایی با مصالح چوب وسقفی سفالی را تشکیل می داد. چهار طاقی مذکور در زمان آبگیری سد به زیر آب می رود وتنها سطح فوقانی آن بسان جزیره ای بیرون از آب قرار می گیرد.
مکان باغ عباس آباد بهشهر: مازندران، ۹ کیلومتری شهرستان بهشهر