روستای ابیانه نگین سرخرنگ استان اصفهان، تنها با خانههای پلکانی و لباسهای گلگلی ساکنانش شناخته نمیشود. در لایههای زیرین و گوشه و کنار این روستای باستانی سازههایی وجود دارند که حیات و بقای هزارساله این منطقه را تضمین کردهاند. یکی از مهمترین و خیرهکنندهترین این سازهها، آب انبار ناره است. در این مقاله از مجله گردشگری الی گشت به سراغ این اثر تاریخی میرویم تا رازهای معماری و نقش حیاتی آن در کویر را فاش کنیم.
ابیانه؛ موزهای به وسعت یک روستا
پیش از آنکه به آب انبار ناره بپردازیم، باید درک کنیم که ابیانه کجاست. ابیانه روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان نطنز است که در دامنه کوه کرکس جای گرفته. این روستا به دلیل سبک معماری بومی بناهای تاریخی متنوع و حفظ سنتهای اصیل در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
اهمیت آب در معماری ابیانه
در منطقهای که با محدودیت منابع آبی مواجه است مدیریت آب یک هنر محسوب میشود. از پایابها و قناتها گرفته تا آبانبارها، همه نشاندهنده هوش سرشار ایرانیان در تقابل با طبیعت سخت هستند.
آب انبار چیست؟
آب انبار از مخازن آب زیرزمینی است که به منظور تأمین نیاز مردم به آب شرب و ذخیره کردن آب در بیشتر مناطق ایران ساخته میشود. آب انبارها معمولاً از سه قسمت تشکیل شدهاند: سردر، پاشیر و مخزن آب.
سردر ورودی آب انبار است که به حفره یا فضای شیبداری منتهی میشود. پاشیر محل انتهای شیب آبانبار است که با پلههای متعدد به آن دسترسی مییابند. مخزن آب بخش اصلی آبانبار است که معمولاً در زمین سفت تعبیه میشود تا از ریزش دیوارههای آبانبار جلوگیری شود.
آب انبارهای ابیانه
در گذشته مردم مناطق کویری از آب انبار برای ذخیره آب و تأمین نیاز خود استفاده میکردند. ابیانه نیز از این امر مستثنا نبود و در حال حاضر چهار آب انبار در این روستا وجود دارد که قابل استفاده نیستند.
آب انبار میان ده در محله میان ده قرار دارد و قدمت آن به ۱۰۰ سال میرسد. آب انبار پالیزه در محله یوسمون، آبانبار پُرزله در محله بالا ده در و پَ باغچه یا پَس باغچه در محله یسمون از دیگر آثار تاریخی ابیانه هستند.
آب انبار ناره ابیانه؛ شاهکار مهندسی در دل روستای سرخ ایران
آب انبار ناره ابیانه یکی از چندین اثر تاریخی مهم است که در روستای تاریخی ابیانه واقع در استان اصفهان قرار دارد. مردم بومی این منطقه به زبان محلی این اثر تاریخی را “او اُنبار ناره” مینامند.
گفته میشود که این آب انبار توسط یکی از زنان این روستا بنا شده است. ساختار آبانبار “ناره” ابیانه به این شکل است که برای استفاده از آن باید بعد از پایین رفتن از پلههای اصلی چندین پله را بالا بروید و آب را برمیداشتید و مجدداً پلهها را پایین میآمدید.
تاریخچه و قدمت آب انبار ناره
آبانبار تاریخی ناره (که در گویش محلی به آن «نُره» نیز گفته میشود) یکی از قدیمیترین آبانبارهای روستا است. پیریزی اولیه این بنا به دوران پیش از صفویه بازمیگردد، اما مرمتهای اساسی و فرم فعلی آن عمدتاً یادگار دوره صفویه و قاجار است. واژه «ناره» در زبان محلی با مفهوم جریان آب و محل تجمع آب در ارتباط است.
معماری و ساختار مهندسی
آنچه آب انبار ناره را برای گردشگران و پژوهشگران جذاب میکند جزئیات معماری آن است. مصالح به کار رفته در ساخت این بنا شامل سنگ، آجر و ساروج میشود. همچنین تزیینات آب انبار شامل کاشیکاری و آجرکاری است که زیبایی آن را دوچندان کرده است. این بنا از بخشهای اصلی زیر تشکیل شده است:
- مخزن (خزینه)
مخزن ناره در دل زمین کنده شده تا دمای آب را در گرمترین روزهای تابستان، خنک و گوارا نگاه دارد. دیوارههای مخزن با ملات ساروج (ترکیبی از آهک، خاکستر، ماسه و لوئی) پوشانده شده تا کاملاً ضدآب باشد.
- گنبد و تهویه
سقف آبانبار به صورت گنبدی ساخته شده است. این فرم نه تنها استحکام بنا را در برابر فشار خاک افزایش میدهد، بلکه با ایجاد جریان هوای چرخشی، مانع از گندیدن آب میشود.
- سردر و راه پله
برای دسترسی به شیر آب، باید از ۸۰ پله پایین رفت. فضای تاریک و خنک پاشیر حسی از آرامش و احترام به عنصر آب را به بازدیدکننده القا میکند.
نقش آب انبار در فرهنگ ابیانه
در گذشته آب انبار ناره فقط یک مخزن ذخیره آب نبود، بلکه مرکز تجمع محلی هم بوده و زنان روستا هنگام برداشتن آب اخبار روز را با هم در میان میگذاشتند.
توزیع آب از این منبع بر اساس قواعد دقیق سنتی انجام میشد تا همه اهالی به تساوی از آب پاک بهرهمند شوند. علاوه بر این مانند بسیاری از آبانبارهای ایران ناره نیز به عنوان یک بنای وقفی، جایگاه معنوی خاصی نزد مردم داشت.
بازدید از آب انبار کهن ناره
اگر ترغیب شدهاید تا از این آب انبار تاریخی در سفر به ابیانه بازدید کنید در ادامه با الی گشت همراه باشید تا شما را با نکاتی که خوب است پیش از بازدید در ذهن داشته باشید آشنا کنیم.
چطور به ابیانه برویم؟
ابیانه در فاصلهی حدود ۷۰ کیلومتری جنوب شرق کاشان و ۴۰ کیلومتری شمال غرب نطنز قرار دارد. برای رسیدن به این روستای تاریخی و تماشای آبانبار ناره، مسیرهای زیر پیشنهاد میشود:
از سمت تهران
شما باید وارد آزادراه تهران-قم و سپس قم-کاشان شوید. پس از عبور از کاشان در اتوبان کاشان نطنز به مسیر خود ادامه دهید تا به خروجی ابیانه برسید. از ابتدای جاده فرعی تا خود روستا حدود ۲۰ کیلومتر مسیر کوهستانی و زیبا در پیش دارید. کل زمان سفر از تهران حدود ۴ ساعت (۳۲۰ کیلومتر) است.
از سمت اصفهان
وارد اتوبان اصفهان نطنز شوید. پس از گذشتن از نطنز تابلوی ورودی جاده ابیانه را مشاهده خواهید کرد. فاصله اصفهان تا ابیانه حدود ۱۷۰ کیلومتر است که نزدیک به ۲ ساعت زمان میبرد.
همچنین لازم به ذکر است که ایستگاه راهآهن کاشان نزدیکترین ایستگاه به ابیانه است و از آنجا میتوانید با تاکسی یا اتوبوس به نطنز و سپس به روستای ابیانه بروید.
دسترسی به آب انبار در روستا
پس از پارک خودرو در ورودی روستا باید با پای پیاده وارد بافت تاریخی شوید. آبانبار ناره در منطقه “پاله” واقع شده است. پیادهروی در کوچههای سنگفرش شده با دیوارهای سرخ خود بخشی از لذت سفر شما خواهد بود.
بهترین زمان بازدید
ابیانه به دلیل موقعیت کوهستانی در دامنه کوه کرکس، آب و هوایی معتدل و نسبتاً سرد دارد. در ادامه به بررسی آب و هوای این منطقه در فصول مختلف میپردازیم:
بهار
فروردین و اردیبهشت ابیانه در زیباترین حالت خود قرار دارد. شکوفههای درختان در کنار دیوارهای سرخرنگ و جریان آب در جویهای روستا، فضایی رؤیایی ایجاد میکند. همچنین دمای هوا برای بازدید از داخل آب انبار و پایین رفتن از پلههای آن بسیار مطبوع است.
پاییز
در مهر و آبان درختان میوه روستا رنگارنگ میشوند و تضاد رنگ زرد و نارنجی برگها با خاک سرخ بناها، بهترین فرصت برای عکاسی را فراهم میکند.
تابستان
با وجود گرمای هوا در مناطق اطراف ابیانه به دلیل ارتفاع زیاد، هوایی خنک و دلپذیر دارد و پناهگاه خوبی از گرمای کویر است.
زمستان
اگر به فضای برفی و خلوت علاقه دارید، زمستانهای ابیانه بسیار خاص است اما به دلیل سرمای شدید و لغزنده بودن کوچهها باید با تجهیزات کامل سفر کنید.
گزینه های اقامتی در ابیانه
برای یک سفر تمامعیار به ابیانه و بازدید از آب انبار دیدنی ناره، انتخاب محل اقامت یکی از مهمترین بخشهای برنامهریزی است. ابیانه به دلیل بافت سنتی و خاص خود گزینههای متنوعی از هتلهای نوساز تا اقامتگاههای بومگردی صمیمی را در اختیار شما میگذارد. در ادامه بهترین گزینههای اقامتی را برایتان آوردهایم.
۱. هتل ویونا ابیانه
اگر به دنبال راحتی هتلهای مدرن اما با ظاهر سنتی هستید، هتل ویونا بهترین انتخاب است. این هتل با استفاده از معماری پلکانی و مصالح بومی (خاک سرخ) ساخته شده تا با بافت روستا هماهنگ باشد. هتل دارای رستوران با غذاهای محلی، پارکینگ و تراسهایی با چشمانداز بینظیر به کوهستان و روستا است. دسترسی آسان به مسیرهای پیادهروی منتهی به آب انبار و قلعههای اطراف از جمله مزیتهای این هتل است.
۲. هتل ابیانه (قدیمی ترین هتل منطقه)
هتل ابیانه در پاییندست روستا واقع شده و فضایی آرام و دنج دارد. این هتل برای کسانی که دوست دارند کمی از هیاهوی توریستی مرکز روستا دور باشند عالی است. اتاقها تمیز و مجهز هستند و پرسنل با لباسهای محلی ابیانه از شما استقبال میکنند.
از جمله مزایای این هتل باید به فضای سبز زیبا و نزدیکی به رودخانه و باغات پایین روستا اشاره کرد.
۳. اقامتگاه های بوم گردی
برای اینکه روح واقعی ابیانه را درک کنید پیشنهاد الی گشت اقامت در خانههای قدیمی مرمت شده است.
به عنوان مثال اقامتگاه بومگردی هارپاک در نزدیکی آتشکده معروف هارپاک و در قلب بافت تاریخی قرار دارد. اقامت در این مکان یعنی بیدار شدن با نمای دیوارهای سرخ و لمس زندگی واقعی اهالی و تجربهای منحصر به فرد از لمس فرهنگ بومی برایتان به ارمغان خواهد آورد.
۴. اقامت در شهرهای نزدیک (کاشان و نطنز)
اگر قصد دارید ابیانه را در یک سفر یک روزه ببینید، میتوانید در شهرهای اطراف اقامت کنید. کاشان با فاصله حدود یک ساعت دارای هتلهای سنتی بسیار مجللی (مانند هتل سرای عامریها یا خانه منوچهری) است.
همچنین شهر نطنز در فاصله ۴۰ کیلومتری گزینههایی مثل هتل قصر امیریه را دارد که برای مسافران مسیر اصفهان مناسب است.
ابیانه در روزهای آخر هفته و تعطیلات رسمی بسیار شلوغ میشود پس حتماً از دو هفته قبل نسبت به رزرو اقدام کنید. توجه داشته باشید که ورود خودرو به داخل کوچههای باریک روستا ممنوع است. هتلهای ویونا و ابیانه پارکینگ اختصاصی دارند، اما برای بومگردیها باید خودرو را در پارکینگهای عمومی ورودی روستا بگذارید.
علاوه بر این در زمستان حتماً مطمئن شوید که اقامتگاه سیستم گرمایشی قدرتمندی دارد، زیرا شبهای ابیانه بسیار سرد است. اگر میخواهید صبح زود و قبل از رسیدن اتوبوسهای گردشگری در سکوت مطلق کنار آب انبار عکس بگیرید، حتماً یک شب را در خود روستا (بهویژه بومگردیها) بمانید.
نکات مهم برای گردشگران
- مردم ابیانه به آداب و رسوم خود پایبندند. هنگام عکاسی از اهالی حتماً اجازه بگیرید.
- به دلیل شیبدار بودن کوچهها و پلههای آبانبار حتماً کفش پیادهروی راحت بپوشید.
- از نوشتن یادگاری یا رها کردن زباله در محوطه آبانبار خودداری کنید.
- در بازدید از ابیانه، اجازه ورود خودرو به داخل روستا داده نمیشود. بنابراین، باید خود را برای پیادهروی آماده کنید.
- با توجه به آب و هوای ابیانه لباس مناسب فصل به همراه داشته باشید. در فصول گرم سال، کرم ضدآفتاب، کلاه و عینک آفتابی از ضروریات است.
- برای سفر یک روزه به ابیانه مقداری خوراکی سبک مانند میوه، خشکبار و ساندویچ برای میانوعده در نظر بگیرید. همچنین کوله پشتی مناسب داشته باشید تا تمام وسایل ضروری را در آن بگذارید.
- دوربین عکاسی نیز یکی از وسایل ضروری است چون ابیانه با معماری منحصربهفرد و طبیعت زیبای خود، سوژههای زیادی برای عکاسی دارد. قبل از عکاسی از مردم محلی با لباسهای محلی حتماً از آنها اجازه بگیرید تا آزاردهنده نباشد.
- اکثر تورهای یک روزه به ابیانه شامل بازدید از این روستا و یک یا دو جاذبه معروف گردشگری اطراف آن میشود. شما نیز میتوانید پس از گردش در روستا از جاهای دیدنی کاشان نظیر باغ فین بازدید کنید. برنامهریزی درستی برای بازدید از این جاذبهها میتواند به شما کمک کند تا از سفر خود نهایت استفاده را ببرید.
- در حال حاضر هیچ امکانات رفاهی خاصی در آب انبار وجود ندارد.
- همه روزه از ۸ صبح تا ۵ عصر میتوانید از این آب انبار بازدید کنید.
- هزینه ورودی به این جاذبه رایگان است.
- برای تجربه بهتر، پیشنهاد میکنیم شب را در یکی از اقامتگاههای بومگردی ابیانه سپری کنید تا سکوت شبانه روستا و تماشای ستارگان بر فراز دیوارهای گلی آن را از دست ندهید.
جاذبه های گردشگری نزدیک
در کنار بازدید از آب انبار ناره میتوانید یک گشت نیمروزی یا یکروزه کامل در اطراف آن داشته باشید. اگر دوست دارید با جاذبههای گردشگری نزدیک به این مکان تاریخی بیشتر آشنا شوید در ادامه با ما همراه باشید.
۱. چشمه ابیانه
در نزدیکی بافت تاریخی چشمهای با صفا وجود دارد که منبع اصلی حیات روستا است. قدم زدن در اطراف این چشمه حس تازگی عجیبی به شما میدهد.
۲. مسجد جامع ابیانه
این مسجد با شبستان و منبر چوبی منبتکاری شدهاش که قدمت آن به دوران سلجوقی میرسد، یکی از ارزشمندترین بناهای مذهبی ایران است.
۳. آتشکده هارپاک
قدیمیترین اثر تاریخی روستا که از دوره ساسانیان بر جای مانده و در مسیر اصلی پیادهروی شما قرار دارد. اگر به بازدید از آثار تاریخی علاقه دارید بازدید از این آتشکده را از دست ندهید.
۴. قلعه های دیدنی ابیانه
قلعههای سهگانه ابیانه که بر بالای تپههای اطراف ساخته شدهاند، بهترین منظره پانوراما از سقفهای پلکانی روستا را به شما هدیه میدهند. ابیانه سه قلعه دارد که عبارتند از:
- پال همونه یا تختهامان که در جنوب غربی ابیانه واقع شده و متعلق به محله بالا و یوسمون است. این قلعه حدود ۲۰۰ سال پیشساخته شده و سند ساخت آن نیز موجود است. در این سند سهم افراد در ساخت قلعه مشخص شده است.
- هرده که در شمال شرقی روستا قرار دارد و به محله هرده تعلق دارد.
- پاله که در شمال غربی روستا قرار دارد و به محله پل تعلق دارد.
این قلعهها مربوط به دورههای یاغیگری بوده که مردم برای حفظ امنیت خود در مقابل یاغیهای محلی ساختهاند و در آن به نوبت کشیک میدادهاند.
جمع بندی
در این مقاله از الی گشت به معرفی یکی از مهمترین سازههای تاریخی روستای ابیانه یعنی آب انبار ناره متعلق به دوران صفوی پرداختیم. این سازه تنها یک بنای خشتی نیست و نمادی از زیست پایدار و نبوغ گذشتگان ما در قلب کویر به حساب میرود. تماشای تضاد میان رنگ سرخ خاک ابیانه و معماری هوشمندانه این آبانبار تجربهای است که هر گردشگری باید در دفتر خاطراتش ثبت کند.
سؤالات متداول
آب انبار ناره کجاست؟
این آب انبار در روستای ابیانه در ۲۴ کیلومتری شمال غربی نطنز در استان اصفهان قرار گرفته است. این آب انبار در بافت تاریخی روستا و در نزدیکی مسجد جامع ابیانه واقع شده است.
بهترین زمان بازدید از آب انبار ناره چه موقعی است؟
بهار به خصوص فروردین و اردیبهشت و پاییز بهترین زمان بازدید از این جاذبه به شمار میروند.
آیا برای بازدید از آب انبار ناره باید هزینه ای پرداخت؟
بازدید از این آب انبار رایگان است.
چه ساعتی می توان از آب انبار ناره بازدید کرد؟
همه روزه از ۸ صبح تا ۵ عصر میتوانید از این آب انبار بازدید کنید.
آب انبار ناره متعلق به چه دوره تاریخی است؟
این بنای تاریخی متعلق به دوره صفوی است.
چه جاذبه های گردشگری در نزدیکی آب انبار ناره وجود دارند؟
از جمله این جاذبهها میتوان به مسجد جامع ابیانه، چشمه ابیانه، قلعههای سهگانه ابیانه و آتشکده هارپاک اشاره کرد.