نزدیک به هفتاد سال پیش، یکی از مجله های معروف کشور با انتشار نقاشی جالبی، خبر از ورود وسیله ای نوظهور در ایران را می داد. در این تصویر، رشته کوه هایی نشان داده می شد که در یک طرفش فرشته ای حضور داشت که نماد پاکی و نور بود و در طرف دیگر، دیوی حضور داشت که در برابر این فرشته، به زمین افتاده بود؛ نکته جالبی که در این تصویر به چشم می خورد وجود ریلی بود که قطاری در حال دود کردن و عبور از آن، در پشت سر فرشته نور بود. حضور وسیله ای به نام قطار از سال ها پیش، با روایاتی جسته و گریخته در میان مردم شایع شده بود اما این تصویر، پیک نویدی بود که با فال نیک می شد آن را شروع حرکت و ظهور و آغاز اولین برگه های تاریخ قطار و ریل در ایران دانست.
چهارپایان جای شان را به قطارها می دهند
مطالب مرتبط: معرفی قطار سپهر، جدیدترین قطارهای رجا معرفی قطار ۴ ستاره پرستو بن ریل، اقتصادی ترین قطار اهواز ایستگاه قطار رشت، زیباترین راه آهن ایران
در زمانی که تمام ایالت های نوظهور اطراف ایران مانند ترکمنستان و دیگر ولایات جدا شده بر سر نزاع و به اصطلاح گریبان گیری بودند، ایران با دخالت روسیه و انگلستان، فصل تازه ای را آغاز کرده بود. از طرفی، کشور همراه با سرکوب یاغیان محلات و خودکامگان تمام تلاش خود را می کرد تا بتواند از تمام پتانسیل های لازم برای پیشرفت استفاده کند. گرچه حضور راه آهن با دخالت موزیانه روسیه و انگلیس همراه بود اما به یاری ذات استقلال طلب ایرانی، می دانست که حضور قطار و ساخت راه آهن سراسری قطار در کل کشور ماندنی است و روس و انگلیس رفتنی!
سوت قطار در دل پرآشوب جهان
تاریخ قطار و ریل در کشور، درست زمانی آغاز شد که بسیاری از قدرت های جهانی مانند اتریش و مجار و روسیه تزاری قدرت خود را از دست داده بودند و دست کم راضی به این بودند که ایران به عنوان یکی از حساس ترین مناطق استراتژیک در جهان بتواند با امنیتی که از ارتشی نیم بند تشکیل داده بود، به همت کشیده شدن خط ممتد راه آهن، فضای تجاری را برای این کشورهای اروپایی و البته شاهراه های تجاری ایران زنده و امن نگاه دارد. همان طور که اشاره شد، قطار وسیله ای بود که جراید آن زمان، آن را وسیله ای برای حرکت و پیشرفت تلقی می کردند و امروز بعد از گذشت قریب به ۷۰ سال می توان گفت این گمانه زنی و حسن ظن از طرف جراید ایرانی آن زمان کاملا درست و به جا بوده است. لازم است همان طور که عمر ریل های قطار و به طور کلی تاریخ قطار و ریل را در ایران ورق می زنیم به این نکته اشاره کنیم که ایران با سینه ستبر و پهنی که دارد، یکی از معدود سرزمین هایی است که بر روی کره خاکی، بزرگ ترین خط راه آهن جهان را از آن خود کرده است. چه بسا که در زمان قبل از ورود راه آهن به ایران، حاکمان محلی و یاغیان و مزدوران آن ها، حال چه از گرسنگی و چه از روی بی رحمی، سینه ی بار و بدن هر تاجر سوار بر خر و اسبی را می شکافتند و هر چه بود غارت می کردند، با ظهور ریل و قطار، دیگر تیغ دشنه های شان به بدنه آهنین این غول های پولادی کارساز نبود و امنیت برای تجار و سپاهیان برای همیشه فراهم شده بود.
گار هایی که با الکتریسیته روشن شدند
در پی جان گرفتن قطار با سوخت های فسیلی و به همت بخار آب، رفته رفته، گارهای متنوعی بر سر راه ریل های راه آهن قرار گرفتند و همزمان با سوخت های فسیلی، کم کم سر و کله الکترسیته نیز برای روشن کردن این گارها فراهم شد. در تاریخ قطار و ریل، گار به انبارهایی گفته می شود که برای بارگیری قطارها در مقاصدی مشخص ساخته می شده است و برای سوار و پیاده کردن بارها از آن ها استفاده می شده است. یکی از گارهای معروف که عمری به اندازه تاریخ قطار و ریل در ایران دارد، در جنوب غازیان در نزدیکی بندر انزلی و رشت بنا شد. البته گفتنی است که بسیاری از این گارها، اولین بار برای حفظ مال التجاره بنا شدند و از آن به بعد خیال تجار برای بارگیری و تحویل بار راحت شده بود. اگر بخواهیم تاثیر حضور گارها را به دنبال ساخته شدن راه آهن ایران بر سر و سامان گرفتن نقاط نادیده این کشور بررسی کنیم می توانیم نگاهی به بندر انزلی و به ویژه دهستان غازیان بیاندازیم.
غازیان، مشت نمونه خروار
غازیان که تا قبل از عمارت گار، متروکه ای پر از یاغی و دزد بود، در آن زمان تبدیل به یکی از مراکز امن تجاری شد. قابلیتی که امروزه در بندر انزلی می بینیم، دستاورد حضور راه آهن در این منطقه در آن زمان است. انبارهای وسیع، پشت سر هم، در غازیان ساخته شد و با استناد به گزارش های آن زمان، هفته ای پنج بار، قطارها برای بارگیری و تحویل بار وارد این گار می شده اند. این امنیت تا جایی به این منطقه اعتبار داد که صنایع خودروسازی صنعتی، مواد خام، غلات و محصولات زراعتی و ملزومات داخلی، به طور مداوم در این گارها پر و خالی می شدند. در صفحات گزارش ها و تاریخ ریل و قطار در ایران بارها نوشته شده است که در میان اماکن تفریحی و عمومی مانند تئاتر و سینما، ایستگاه های راه آهن و کوپه های قطار، یکی از تمیزترین وسایل و اماکن عمومی به حساب می آمده است. گرچه، باید اشاره کرد که شاید در آن زمان، این پاکیزگی به این دلیل بوده است که مردم، قطار را یک نعمت می دانستند و از آن به خوبی محافظت می کرده اند و متاسفانه امروز کمی در نگه داری و امانت داری این وسیله کم لطفی می شود. این تنها قسمت بسیاری کوچکی از تاریخ قطار و ریل بود و تا رسیدن با شمایی کلی در شناخت این وسیله افتخار آمیز و ملی راه بسیار زیادی در راه است.