یزد شهر بادگیرها
یزد شهری تاریخی و قدیمی است که بعضی ها قدمت آن را به زمان پادشاهی یزدگرد اول پادشاه ساسانی ربط می دهند. یزد یکی از شهرهای کویری است که در قست مرکزی ایران قرار گرفته و اولین شهر خشتی دنیا و دومین شهر تاریخی جهان بعد از شهر ونیز در ایتالیا است. یزد را به نام «شهر بادگیرها» هم می شناسند. دلیل نامگذاری یزد شهر بادگیرها را در ادامه ی این مطلب از الی گشت بخوانید:
مطالب مرتبط: همه چیز درباره بازار تهران کوچه های آشتی کنان یزد، کوچه هایی تنگ و باریک برای دوستی
به یزد لقب های مختلفی مثل دارالعباده، شهر دوچرخه ها، شهر شیرینی و شهر بادگیرها را نسبت داده اند.
چرا به یزد شهر بادگیرها می گویند؟
طبق تحقیقاتی که شده، مشخص شده است که یزد بیشترین تعداد بادگیرهای ایران را دارد. این شهر دارای بادگیرهای فراوان است به طوری که در گذشته بر بالای هر خانه ای، بادگیری وجود داشت و در واقع دلیل نامگذاری یزد شهر بادگیرها هم همین موضوع است. مزیت و کارایی مهم و بزرگ این بادگیرها این بود که می توانستند گرمای سوزان یزد را به هوای خنک و مطبوعی تبدیل کنند و در واقع از این بادگیرها به مانند تهویه های قوی استفاده می شده است.
یکی از این بادگیرها، «بادگیر باغ دولت آباد» نام دارد که بلندترین بادگیر جهان محسوب می شود و شهرت جهانی دارد. این بادگیر در دوران زندیه و قاجار و حدود ۲۷۰ سال پیش ساخته شده است و معماری زیبای آن به سبک همان دوران است. بادگیر باغ دولت آباد در سال ۱۱۶۰ هجری قمری توسط فردی به نام محمد تقی خان بافقی ساخته شد که خوان بزرگی در خوانین یزد بود.
از ویژگی های اصلی این بادگیر می توان به ارتفاع ۳۳٫۸۰ متری آن اشاره کرد که آن را در صدر بلندترین بادگیر دنیا قرار داده است. فرم این بادگیر، هشت ضلعی کامل است که باعث می شود تا باد بتواند به بخش های پایینی آن خیلی راحت و به سرعت منتقل شود و در نتیجه برخورد باد به سطح آب، هوای خنکی داخل آن ایجاد کند.
تاریخچه ی بوجود آمدن بادگیرها
در واقع هوای گرم و سوزان تابستان در مناطق کویری ای مثل یزد باعث می شد تا این فصل کاملا غیر قابل تحمل شود. این موضوع سبب شد تا مردم به فکر راهی بیفتند تا بتوانند این گرما را کمی کمتر کنند تا اینکه این بادگیرها ابداع شد و به همین دلیل است که بادگیرها نماد معماری و خلاقیت ایرانی هستند. بیشترین استفاده ی بادگیرها در شهرهایی مثل یزد و کرمان بود و بعد از دیدن کارایی آن، شهرهای دیگر ایران هم که آب و هوای شبیه ایران داشتند مانند سیرجان، بندر عباس، قشم و چابهار، از بادگیر برای خنک کردن ساختمان ها و منزل های خود استفاده کردند. امروزه به هر کدام از این شهرها که بروید می توانید بادگیرهای قدیمی و زیبایی را در آنها ببینید.
نکته ی جالبی که در مورد بادگیرهای یزد وجود دارد این است که این بادگیرها در زمان های گذشته بدون هیچ ابزار خاص و پیشرفته ای و کاملا با دست ساخته شده اند، با این وجود بعد از تحقیقاتی که روی این شگفتی های معماری ایرانی شد مشخص شد که این بادگیرها کاملا مهندسی ساز هستند و حتی در ساخت همه ی آنها به عواملی مثل مساحت حیاط، عمق قنات، ارتفاع بادگیر، پشت و یا رو بودن به آفتاب و موقعیت جغرافیایی بادگیرها هم دقت می شده است.
متاسفانه با پیشرفته شدن زندگی شهری، بسیاری از این بادگیرها ناپدید شده و از بین رفته اند، با این حال در بافت تاریخی یزد هنوز هم تعداد زیادی از آنها به چشم می خورد که با کمک سازمان میراث فرهنگی، می توان از این میراث های ارزشمند، نگهداری کرد.
