کتابخانه سلسوس، شاهکاری به جا مانده از امپراتوری روم در افسوس

کتابخانه سلسوس (Library of Celsus)

اگر به محل ویرانه های افسوس در ترکیه بروید بناهای رومی زیادی را می بینید که که یادآور زندگی در حدود دو هزار سال قبل هستند. در میان  این ویرانه ها شاید یکی از برجسته ترین آن ها کتابخانه سلسوس باشد، کتابخانه ای بزرگ و تاریخی که در زمان امپرتوری رومی تاسیس شد تا جایی برای نگهداری کتاب ها و نسخه های خطی آن زمان باشد. امروز گردشگران زیادی در بازدید از این سایت باستانی از این کتابخانه که نمای باشکوهش تقریبا سالم مانده دیدن می کنند درادامه الی گشت را همراهی کنید تا با کتابخانه سلسوس بیشتر آشنا شوید.

مطالب مرتبط:
جاذبه های فرهنگی و تاریخی دنیزلی ترکیه
شهری سنگی که کمتر شناخته شده در دل ترکیه

کتابخانه سلسوس یکی از ویرانه های به جای مانده در افسوس ترکیه است که به خوبی مرمت شده است. چیزی که این کتابخانه را منحصربفرد کرده این است که در حالی که از بیشتر کتابخانه های دیگر فقط برای نگهداری کتاب و مدارک مختلف استفاده می شود اما اینجا آرامگاه سلسوس یکی از سناتورهای رومی است و این کتابخانه به افتخار او تاسیس شده است. سلسوس شهروندی ثروتمند و بانفوذ بود که در سال ۹۲ میلادی کنسول ترکیه و درسال ۱۱۵ میلادی فرماندار آسیا شد. او در یک تابوت مرمرین حجاری شده در زیر کتابخانه دفن است و این کتابخانه که به نوعی مقبره به حساب می آید توسط پسر سلسوس ساخته شد تا به پدرش اهدا شود.  ساخت کتابخانه در سال ۱۱۰ میلادی شروع و حدود ۲۵ سال بعد در سال ۱۳۵ میلادی با هزینه ۲۵ هزار دینار کامل شد. همین که از این کتابخانه بازدید می کنید اولین چیزی که در نظرتان جلب توجه می کند هوش و دوراندیشی رومیان باستان است و همین هوش و درایت بود که باعث شد آن ها در تمام مدت فرمانروایی، همه اطلاعات خود را در ساختمانی عمومی ذخیره کنند و طراحی معماری و زیربنای این کتابخانه برایشان اهمیت زیادی داشته باشد. کتابخانه سلسوس گنجایش بیش از ۲ هزار طومار و نسخه خطی را داشت  و یکی از برجسته ترین بناهای امپراتوری رومی است و شاید دیدنی ترین و مهمترین بنای افسوس باشد.

کتابخانه در گوشه ای از خیابان Curetes در مرکز شهر قرار دارد و برای دیدن آن و بناهای باستانی اطرافش می توانید همراه تور کوش آداسی شوید، تورهای زیادی گردشگران را به دیدن این بناهای رومی می برد که راهنماهای گروهی و یا خصوصی دارند. همین که به این سایت باستانی می روید بنایی را می بینید که نمای آن تقریبا سالم مانده و کنده کاری های زیبایی بر روی آن نقش بسته است. نمای کتابخانه با ۲۱ متر طول بر روی سکویی که با ۹ پله بالا رفته، قرار دارد و ساختمان دو طبقه کتابخانه با ۴ جفت ستون سرپا مانده است. در میان این ستون ها سه درب ورودی وجود دارد که در کنار آن ها ۴ مجسمه زیبا بر روی طاقچه هایی قرار گرفته  است، این ها مجسمه های بزرگان و دانشمندان آن زمان هستند. کتابخانه نمونه ای از معماری رایج زمان امپراتوری هادریان (۷۶-۱۳۸ میلادی) است و داخل آن یک اتاق بزرگ به ابعاد ۱۰٫۹ و ۱۶٫۷ متر وجود دارد که در بالای یک زیربنای گنبدی شکل قرار گرفته است. در کل این کتابخانه تزئیات زیادی به کار رفته و کف فضای داخلی با مرمر زیبا پوشیده شده است. کتابخانه در احاطه یک سری دیواره هاست که از آن در مقابل رطوبت هوا محافظت می کند. وقتی از نزدیک به باقی مانده های این کتابخانه نگاه می کنید دو ردیف طاقچه بر روی دیواره های داخلی و دیوار پشتی بنا کاملا مشخص است. در گذشته ردیف سومی هم وجود داشته و نسخه های خطی که بر روی قفسه ها نگهداری می شد بر روی این طاقچه ها قرار می گرفت. طاقچه مرکزی بزرگ ترین آن هاست و با یک قوس بزرگ تزئین شده که زمانی مجسمه یکی از بزرگان آتن برروی آن قرار داشت. در واقع این قفسه ها برای گذاشتن طومارها و نسخه های خطی تعبیه شده و برای کم کردن رطوبت و ثابت نگه داشتن دمای داخلی کتابخانه بر روی دیواره ها یک سری قفسه های خالی ساخته شده است. اینکه فضای داخلی کتابخانه رطوبت نداشته باشد از این جهت اهمیت داشت که رطوبت می توانست کتاب ها و متن های با ارزش را از بین ببرد. د طبقه دوم سه پنجره می بینید که به خوبی محل مطالعه و سالن کتاب خواندن را نشان می دهد.

این کتابخانه در جریان حمله گوت ها نابود شد و با آتش سویزی مهیب و گسترده ای که اتفاق افتاد بخش های داخلی آن ویران شد اما خوشبختانه نمای آن صدمه ای ندید. مشخص نیست که دقیقا چه اتفاقی افتاده اما حدود سال ۴۰۰ میلادی بود که دیگر تا چند سال از این کتابخانه هیچ استفاده ای نشد تا اینکه در قرن چهارم بازسازی شد و در جلوی آن یک حوض و فواره قرار گرفت که انعکاسی از نمای زیبای کتابخانه در آب چشم انداز جذابی را به وجود آورده بود. در همین حوض، باستان شناسان، حجاری های برجسته زیادی را پیدا کردند که پیروزی «مارکوس آئورلیوس» در مقابل پارت ها را به تصویر کشیده بود. بیشتر این آثار باستانی امروز در وین به نمایش در آمده اما در موزه افسوس در سلجوک هم می توانید آثار زیادی از آن زمان را ببینید. به غیر از این حجاری ها قطعات زیادی هم از خاک بیرون آورده شد که نمای این کتابخانه با استفاده از همین قطعاتی که در جریان حفاری ها بدست آمد بازسازی شده است.

ماجرای بازسازی نمای این کتابخانه از این قرار است که باستان شناس آلمانی «ولکر میشل» در سال های ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۸ تلاش زیادی کرد تا با استفاده از قطعاتی که باستان شناس اتریشی در ابتدای قرن بیستم در زمین پیدا کرده بود نمای این ساختمان را مثل روز اولش در بیاورد اما از آنجایی که بعضی از این قطعات توسط موزه استانبول و وین خریداری شده بودند در بعضی از قسمت های بنا از قطعات غیر اصل استفاده شده است. مهمترین اجزای کپی که در این کتابخانه استفاده می شود همان ۴ مجسمه ی نما است که اصل آن ها در موزه وین نگهداری می شود.

منبع: turkisharchaeonews.net