همه چیز راجع به بازار رضا مشهد

بازار رضا مشهد

شهر مقدس مشهد، اگر چه امروزه تبدیل به شهری بسیار بزرگ و کلان شهری با سیستم های حمل و نقل عمومی همانند مترو شده است اما در گذشته (حدود ۲۰ سال پیش) چنین وسعتی را نداشت. اگر امروزه بسیاری از افراد و گردشگران، مشهد را شهری مناسب خرید می دانند و پاساژ ها و مراکز خرید متعددی را در آن می یابند. منتها در گذشته این گونه نبود. بازار رضا مشهد تنها بازار بزرگ سرپوشیده مشهد بود که در نزدیکی و جوار حرم امام رضا (ع) قرار داشت و هر زائری را به سمت خود جذب می نمود. شاید بسیاری از شما خوانندگان همانند من، خاطره قدم زدن در بازار رضا مشهد و خرید از این بازار را پس از زیارت داشته باشید. امروز در مجله الی گشت، به معرفی بازار رضا مشهد و هر آنچه که در اطراف این بافت قدیمی وجود دارد، می پردازیم.

تاریخ ساخت بازار رضا مشهد

مطالب مرتبط:
در مسیر جاده تهران به مشهد چه جاذبه هایی در انتظارتان است؟
آشنایی با سوغاتی های مشهد
معرفی بهترین هتل های مشهد

هر چند که در ایران بازارها قدمتشان به دوره های بسیار تاریخی و چند صد ساله می رسد اما تنها یک بازار است که با خاطرات زائران امام رضا (ع) عجین شده است. یکی از بازارهایی که در عصر معاصر و دوره پهلوی ساخته شد، بازار رضا مشهد است. هر چند این بازار به نوعی، بازاری متعلق به عصر جدید است اما در طراحی و ساخت آن شعی شده است که از المان های بازارهای قدیمی ایران استفاده شود. به این موضوع در ادامه خواهیم پرداخت و بیشتر منظورمان را برایتان مشخص می کنیم.

بازار رضا در سال ۱۳۵۵ شمسی و به دستور محمد رضا شاه توسط ولیان، استاندار وقت خراسان و بنا به قوانین دوره پهلوی، نایب التولیه آستان قدس، ساخته شد. پس از تصویب کلیت ساخت بازار رضا در مجلس وقت ایران و در خیابان شیخ طوسی سابق، اقدام به تخریب بناها و مغازه های قدیمی و پراکنده اطراف حرم نمودند. پس از تخریب بازار قدیم مشهد، ساخت بازار رضا در سال ۵۴ آغاز و در سال ۵۵ به اتمام و افتتاح رسید. این بازار برای گردشگران و زائرینی که به مشهد می آیند، در کنار حرم متبرکه ساخته شد. در نهایت به هر یک از کسبه در بازار رضا مشهد، مغازه ای داده شد.

قبل از ساخت این بازار، وجود مکانی یک دست و مغازه هایی در یک مکان مناسب که بتوانند ارائه دهنده سوغاتی های مشهد باشند، وجود نداشت. بنابراین زمینی به مساحت ۹۶۰ متر طول (حدود یک کیلومتر) و ۳۳ متر عرض، در اختیار مهندس معمار مشهور در آن دوران یعنی داریوش بوربور قرار گرفت تا بازاری جدید را طراحی نماید.

یکی از جالب ترین موضوعاتی که راجع به بازار رضا مشهد می توان گفت زمان ساخت آن است. این بازار با سرعت بسیار بالا و در عرض ۱۱ ماه ساخته شد.

سرعت ساخت این بازار و مرکز خرید بزرگ مخصوصا در آن دوران، خود به نوعی شگفت آور است.

کل بنای بازار با الهام از دیگر بازارها، سرپوشیده و البته دو طبقه ساخته شده است. هنگامی که درون این بازار با کف پوش های سرامیکی اش قدم می زنید، به یاد بازارهای سرپوشیده دیگر شهرها، خواهید افتاد. با این تفاوت که اجناس و کالاهایی که در اینجا می بینید بسیار متفاوت تر از کالاهایی است که در بازارهای اصفهان، تبریز و یا شیراز می بینید.

اگرچه که در بیرون بازار و در خیابان های اطراف بازار نیز، مغازه هایی با کالاهای مشابه بازار رضا مشهد پیدا خواهید نمود. با این وجود به شما پیشنهاد می دهیم که همراه با ما به تور گشت و گذار در بازار رضا مشهد بیایید.

معماری ایرانی-اسلامی در بازار رضا مشهد

• سردر های بازار

دو سردر اصلی بازار، بر اساس معماری اسلامی و تناسبات معماری ایرانی ساخته شده است. سردرها، به حالت پلکانی رو به سمت جلو، پیش آمدگی دارند و سردر میانی بزرگتر از دو سردر کناری است. در آخرین عقب رفتگی ورودی بازار، دو ورودی کوچک هم در نظر گرفته اند که بیشتر می توان از آن ها به خروجی نام برد تا ورودی و بیشتر برای رفت و آمد کسبه بازار طراحی شده اند.  یک نکته اصلی راجع به ورودی بازار وجود دارد و آن این است که هر دو سردر اصلی بازار که در دو انتهای آن قرار دارد، شبیه به یکدیگر و با طاق نماهای یکسانی ساخته شده اند.

با این حال، ورودی بازار در میدان هفده شهریور به دلیل باز بودن بیشتر فضای روبرویش، بیشتر خودنمایی نموده و می توان ورودی سمت فلکه آب را به نوعی محجور مانده تلقی کرد.

نماد و عدد ۳ را به راحتی در طراحی این بازار می توانید ببینید.

• هشتی های بازار

بازار رضا اگر چه در ظاهر به صورت یک بازار دیده می شود اما در حقیقت از ۶ بازار مجزا در درون ساختمانش، تشکیل شده است. با تمام شدن هر بازار، گردشگران به هشتی می رسند که در آن آبخوری و نیمکتی برای استراحت وجود دارد. همچنین در کنار این هشتی، پلکان های ورودی به طبقه دوم قرار گرفته است.

اگر طول هر دو دالان بازار را طی کنید، جمعا یک کیلومتر و نیم راه رفته اید.

• طبقه همکف بازار

کل طول بازار رضا مشهد از دو راهرو یا مسیر در کنار یکدیگر تشکیل شده است. بنابراین در اینجا با دو ردیف مغازه ها و دکان های کناری و یک ردیف مغازه های میانی روبرو هستیم. مغازه های میانی بازار، عبور بین دو راهرو را غیر ممکن نموده است. پس تنها در بعضی از بخش ها، که راهروهای فرعی و عمود بر دو راهروی اصلی وجود دارند، می توانید بین دو راهرو اصلی جابه جا شوید.

بازارهای جانبی

بازار رضا تنها شامل این ساختمان نیست و بازارهای جانبی آن را هم باید شامل و دنباله ای برای آن دانست. اگر از هر یک از ۱۲ ورودی فرعی بازار رضا که در طول بازار قرار گرفته اند، خارج شوید، بازارهای جانبی بازار رضا مشهد را خواهید دید. بنابراین اگر دوباره بخواهید تعداد مغازه ها و نواحی بازار را معرفی کنیم، باید این گونه بگوییم.

این بازار، ۱۷ چهار سوق و ۱۱ سرا دارد. ۷۲۰۰ متر مربع زیر بنا داشته که تنها ۴۳۰۰ متر مربع از آن در بنای بازار رضا مشهد قرار دارد. مجموعا ۲۰۹۶ مغازه داشته که تنها ۱۰۰۸ مغازه آن درون بنا قرار گرفته است.

طبقه دوم

در طبقه دوم بازار رضا مشهد بیشتر کارگاه های مختلف فیروزه تراشی، سنگ تراشی، طلاسازی، گلدوزی، صنایع دستی و آتلیه های عکاسی قرار گرفته اند.

دسترسی به بازار رضا مشهد

بازار سرپوشیده مشهد یا بازار رضا دسترسی بسیار راحتی داشته و به راحتی پیدا می شود. این بازار از فلکه آب که آخرین فلکه منتهی به حرم امام رضا (ع) است شروع شده و تا میدان هفده شهریور ادامه می یابد. بنابراین برای رسیدن به این بازار به راحتی می توانید مسیر دسترسی به حرم را در پیش بگیرید و پس از زیارت، مسیر روبروی باب الرضا را را پیش گرفته تا به فلکه آب و ورودی بازار برسید. در دو طرف بازار، دو خیابان شیخ طوسی و خیابان سلیمان خاطر موازی با دیواره های بازار، کشیده شده اند و مسیر رفت یک طرفه ای را برای ماشین ها از فلکه آب تا هفده شهریور فراهم کرده اند.

اگر در مشهد هستید و قصد بازدید و خرید از این بازار را دارید، به شما توصیه می کنیم که از سمت هفده شهریور وارد بازار شوید. چرا که با شلوغی جمعیت زائر سمت دیگر کمتر مواجه خواهید شد.

اما اگر زائر هستید و از سمت حرم می خواهید وارد بازار شوید، طبعا ابتدا به ورودی فلکه آب خواهید رسید.

مشخصات کلی بازار رضا مشهد

• طول بازار: ۹۶۰ متر
• عرض بازار: ۳۳ متر
• تعداد کل غرفه ها و مغازه ها: ۱۷۱۱ مغازه
• ساعات بازدید: ۹ صبح تا ۱۰ شب
• زیر بنای کلی سطح مغازه ها: ۲۳۶۸ متر مربع است. (بدون احتساب تاسیسات و راهروهای بازار)
• آدرس بازار رضا مشهد: خراسان رضوی- مشهد- ضلع شرقی خیابان امام رضا- حد فاصل میدان بیت المقدس و ۱۷ شهریور

مغازه ها و سوغاتی های مشهد در بازار رضا

بیشتر مغازه هایی که در ورودی بازار و سردرها قرار گرفته اند، مغازه های عطر فروشی و جواهرات فروشی هستند. همچنین در میان این مغازه ها، می توانید مغازه هایی رنگارنگ پوشیده از تسبیح، مهر و سجاده هم ببینید. اگر همچنان درون بازار پیش روید، به دیگر مغازه های بازار می رسید. مغازه های پارچه فروشی، مانتو و مغنعه فروشی، انواع لباس ها، عطاری ها و ادویه فروشی ها و مغازه های فروش اسباب بازی را خواهید دید.

تمام سوغاتی های مشهد را یکجا در این بازار پیدا خواهید نمود. اگر به انواع انگشتر های نقره و طلای عقیق و فیروزه علاقه دارید، اینجا منبع بهترین نمونه های این انگشترهاست. زعفران خراسان، نبات خراسان و بسیاری از ادویه های عالی و خوب را در این بازار می توانید خریداری کنید. انواع شکلات های زنجبیلی و جیلی بیلی که سوغاتی مشهد هستند، را از این مغازه های بخرید. تسبیح های رنگارنگ در اندازه ها و جنس های مختلف، شما را مجذوب خود می کند.

در این میان یکی از دیگر مغازه هایی که شاید کمتر در این بازار به چشمتان بخورد (چرا که بیشتر در طبقه دوم قرار دارند) مغازه ها و آتلیه های عکاسی هستند. آتلیه های عکاسی که هنوز به شیوه های قدیمی، شما را در مقابل پرده ای از حرم امام رضا (ع) قرار می دهند و عکستان را ظاهر می کنند. شاید این عکاسی را بتوان یکی از نوستالژی ترین و جذاب ترین جاذبه های مشهد دانست که همچنان در میان گردشگران وجود دارد. جاذبه ای که با اینکه قدیمی است اما قدیمی نمی شود و طبعا، جای خالی این عکس در قاب عکس های شما خالی است.