سفر امید، درنای سفید سیبری ده ساله شد!

درنای امید 

درنای امید آخرین بازمانده جمعیت غربی درنای سیبری امسال هم به ایران آمد. درنای امید حدود صبح امروز یعنی ۳۰ آبان ماه ۱۳۹۷ بار دیگر و برای یازدهمین بار در فریدون کنار فرود آمد. در این مطلب از مجله الی گشت شما را بیشتر با درنای سیبری، امید آشنا می نماییم. درنای امید با امسال بیش از ده سال شد که به ایران و جدای از همتایانش و بدون دوستانش مسیر طولانی سیبری تا تالاب های فریدونکنار را پرواز می کند. خشحال شدیم که امسال نیز این درنای پیر را در طبیعت آسیب دیده فریدون کنار مشاهده نمودیم.

داستان سفر درنای سفید سیبری

مطالب مرتبط:
آشنایی با صورتی ترین پرندگان دنیا، فلامینگو
آشنایی با پرندگان شگفت انگیز اکوادور
آشنایی با گونه های پرندگان ایران

درنای سیبری که به نام (امید) معروف است، امروزه نه تنها در ایران بلکه در تمام جهان آوازه اش پیچیده است. این پرنده عاشق هنوز هم تنها و با یاد جفت از دست رفته اش، این مسیر طولانی را سپری می کند و به نمادی از امید تبدیل شده است. به همین دلیل پرنده نگاران و طبیعت دوستان نام این درنای باوفا را امید نامیده اند.

بگذارید به یازده سال پیش برگردیم. در سال ۱۳۸۶ سه درنای سفید سیبری به تالاب های ایران بازگشتند که در آن سال یکی از درناها شکار شد. پس از آن در سال ۱۳۸۷، دو درنای دیگر که جفت بودند، مسافتی طولانی از سیبری پرواز نموده و در فریدونکنار به زمین نشستند. درناها پرندگانی تک همسری هستند. در آن زمان جفت ماده دلایلی جان خود را از دست داد (خیلی ها معتقدند که او نیز شکار شده است) و جفت نر، تنها ماند. سال بعد خبری از درنای نر بازمانده نبود. تا اینکه دو سال بعد از سال ۱۳۸۷، شاهد ورود دوباره و تعجب برانگیز درنای امید به ایران بودیم. بعد ها با رفتاری که جفت نر از خود در طی سالهای آینده از خود نشان داد، نام این جفت پرنده درنا را (امید و آرزو) نامیدند. امید که هم اکنون تنهاترین و تنها بازمانده از نژاد خود در این مسیر پروازی است، هر ساله به تالاب های فریدونکنار بازمی گردد و امید را در دل عاشقان به طبیعت زنده می نماید.

در حقیقت آخرین گروه درناهای سیبری که در ایران تعداشان به ثبت رسیده و مشاهده شده اند، گروهی شامل ۱۶ درنا بود که هم اکنون از آن تعداد تنها یک درنا باقی مانده است. درنای امید هر ساله در محدوده زمان مشخصی که عموما هفته اول آبان ماه می شود، از منطقه ای در غرب سیبری به جنوب آسیا در تالاب های حاشیه جنوبی دریای خزر مهاجرت می نماید. امسال نیز این درنا همه را شگفت زده نمود. طول این پرنده ۱۳۵ سانتی متر بوده و هیچ شناسه ای نسبت به دیگر درناها ندارد. صدای درنای امید به نسبت دیگر درناها در جهان آرام تر اما رسا و بیشتر شبیه کروک کروک است.  درنای امید حدود ۲۰ سال سن دارد.

اولین گزارش ثبت شده از درناها در ایران مربوط به سال ۱۳۵۴ و حدود ۱۸ درنا بوده است. بر طبق گزارشاتی که در گذشته به ثبت رسیده است، در حدود بین سال های ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۷ تنها ۱۰ الی ۱۲ پرنده درنای مهاجر در ایران شمارش شده است. در سال های بعد از آن این میزان کمتر شد و در نهایت در سال ۱۳۸۵ تنها دو درنا به ثبت رسید که هم اکنون ۱ درنای سفید سیبری باقی مانده است.

پرنده نگاران و طبیعت دوستان به همراه اداره روابط عمومی محیط زیست مازندران هر ساله ورود این پرنده را انتظار می کشند و دنبال می نمایند. حدود ۲ سال پیش ورود درنای امید به تالاب فریدونکنار دیراتفاق افتاد. به طوری که باعث ناراحتی و وحشت طبیعت دوستان شد. همه تصور نمودند که این درنا هم نابود شده و دیگر به ایران نمی آید. وجود آلودگی های این منطقه باعث شده تا تهدید و خطری برای این نوع پرنده و مهاجرت آن محسوب شود. تا اینکه پس از دو ماه تاخیر در آذرماه آن سال، دوباره امید به ایران بازگشت.

بسیاری از فعالان محیط زیست علت آن تاخیر را تغییر در آب و هوای آن سال و کاهش دمای هوا در دو ماهه اول پاییز دانستند.

تالاب فریدون کنار یکی از تالاب های مهم ایران بوده که در فهرست تالاب های بین المللی جهان به ثبت رسیده است و بیش از ۵ هزار هکتار وسعت دارد. متاسفانه تالاب های فریدون کنار بیشتر به عنوان منطقه شکار برای مردم مازندران و شکارچیان محسوب می شود و یکی از دلایل نابودی دسته درناهای غربی سیبری همین موضوع است.

دسته های درناها سیبری

درناهای سیبری سرگذشتی بسیار غم انگیز دارند. جمعیت درناها سفید سیبری، دارای سه جمعیت شرقی، مرکزی و غربی هستند. این گروه های درنا، مسیرهای متفاوتی را نسبت به یکدیگر پرواز و مهاجرت می نمایند. از این میان درناهای گله مرکزی که در فصول سرد از سیبری به مناطق جنوبی و کشور هندوستان پرواز می نمودند، مدت هاست که منقرض شده اند. آخرین بازمانده از گله مرکزی درنایی بوده که بین سال های ۱۹۹۶ میلادی تا سال ۲۰۰۲ میلادی به تنهایی به هند سفر می کرد و بعد از سال ۲۰۰۲ دیگر دیده نشد.

جمعیت و گله درناهای شرقی از شرق سیبری به مناطق شرقی آسیا و چین پرواز می نمایند و جمعیت رو به بهبودی دارند اما از جمعیت درنای سفید سیبری در گله غربی تنها درنای امید باقی مانده است. این درنای نر با امسال (۱۳۹۷) و پس از از دست دادن همسرش، سفرش را ده ساله نمود. حاشیه رود اوب در غرب سیبری محلی است که درنای امید در ماه های گرم سال (بهار و تابستان) زندگی می کند.

طول مسیر طی شده توسط امید، ۵ هزار کیلومتر است که در نهایت خود را به تالاب روستای ازباران می رساند و تا آخر زمستان در اینجا می ماند. هم اکنون افراد بسیاری در ایران و دنیا سرنوشت این درنای سفید زیبا را دنبال می نمایند و امید به ورود هر ساله او به تالاب های ایران دارند. حتی بسیاری امیدوارند که سال بعد درنای امید با خود همراهانی دیگر به ایران بیاورد. هر چند این آرزو هنوز محقق نشده است اما هنوز از سالم بودن این پرنده در محیط زیست کشورمان بسیار خرسندیم.

سازمان محیط زیست با همکاری روسیه تلاش نمود تا جمعیت درناهای گله غربی سیبری را از خطر انقراض نجات دهد. در نتیجه دو جوجه درنا را در سال های قبل، به ایران و فریدون کنار آوردند. متاسفانه این جوجه ها قادر به همراهی با درنای امید نبودند و این پروژه موفقیت آمیز نبود.

درنای سیبری پیش از رسیدن به ایران در دو منطقه دیگر که در مسیرش قرار دارد، توقف می نماید.

آشنایی بیشتر با پرندگان درنا

درناها پرندگانی تک همسری و بسیار وفادار به همسر خود هستند و در صورت مرگ جفت خود، جفت دیگری نمی گیرند. از خصوصیات پرنده درنا می توان به تخم گذاری اندک در زمان تخم گذاری، شرایط سخت جوجه ها در طبیعت، زندگی در گروه های بزرگ (در صورت کوچک شدن گروه، قطعا با خطر نابودی روبه رو می شوند)، سن بالای بلوغ، نیاز به زیستگاه اختصاصی، استفاده از آشیانه های قدیمی، عدم تخم گذاری سالانه، اشاره کرد.

قد درناهای سیبری بین ۱۳۵ تا ۱۴۰ سانتی متر و طول بال آن ها در حین پرواز تا ۲۳۰ متر نیز می رسد. وزن عادی آن ها، بین ۴/۹ تا ۸/۶ کیلومتر است. غذای اصلی درنای سیبری ماهی ها، حشرات و گیاهان درون تالاب ها هستند. در هر سال به طور میانگین، جفت های درناهای سیبری حدود ۲ تخم می گذارند که از این دو جوجه، تنها یکی بزرگ می شود. درناهایی که در طبیعت زندگی می کنند و به مهاجرت می پردازند، حدود ۳۰ تا ۳۵ سال عمر می کنند.

در مورد درناهایی که در اسارت و باغ وحش، زندگی می کنند، تخمین زده می شود که به دلیل شرایط زندگی مطلوب تر، سنی از ۶۰ تا ۸۳ سال داشته باشند.

پر جوجه نابالغ درناها، به رنگ نخودی بوده و تنها در هنگام بلوغ به رنگ سفید تبیدل می شوند. در انتهای پر های سفید درناها، به مشکی می گرایند.

در ایران و با ورود آخرین درنای گله غربی در این روز، تورهای پرنده نگاری به این منطقه برگزار خواهد شد. خوشبختانه اداره حفاظت از محیط زیست برای مراقب از این پرنده، تعدای محیط بان را در نظر گرفته است که مراقب تنها پرنده امید باشند. همچنین این درنای امید طرفداران بسیاری در میان مردم ایران و جهان پیدا کرده است. امیدواریم همانطور که آخرین درنای ایران، از تمام خطرات و مشکلات طبیعی سر راهش امان مانده و تجات یافته است، در ایران نیز توسط تمام مردم حمایت شود و تهدیدی برای او وجود نداشته باشد.

اگر علاقه مند به پرنده نگاری هستید، می توانید دسته های پرندگان مهاجر و همچنین دیگر پرندگان بومی در ایران را دنبال کرده و برای تماشای آن ها در تورهای پرنده نگری شرکت کنید. همچنین برای آشنایی با پرندگان ایران می توانید به مطلبی با همین نام در مجله الی گشت مراجعه کنید. در مجموع تمام سعی ما بر این است که آگاهی مردم ایران زمین را در رابطه با محیط زیست کشورمان بالا برده و در نتیجه به این روش، از اتفاقات ناگوار پیش گیری نماییم. در مجله می توانید با سرچ دسته طبیعت گردی یا سافاری مورد نظرتان، مطالب خود را یافته و اطلاعات خود را نسبت به محیط اطرافتان بالا ببرید.