کشف آخرین نیایشگاه هخامنشیان در ایران + تصویر

آشنایی با غار اشکفت سلمان ایذه  

شهری بختیارنشین در استان خوزستان به نام ایذه وجود دارد که سابقه باستانی دارا بوده و بعد از اسلام هم نیز شهرت بالایی داشته است. بخش بزرگی از تاریخ کشور ایران در ایذه نهفته است، وجود سنگ نبشته های تاریخی از دوره عیلامی ها در این شهر نشانده باستانی بوده آن از است و از همین رو این شهر از لحاظ تاریخی دارای ارزش زیادی می باشد. اما ما در این مطلب از مجله ی گردشگری الی گشت قصد داریم تا درباره غار اشکفت سلیمان ایذه صحبت کنیم. این غار در واقع یکی از مهمترین نیایشگاه هخامنشیان بوده و از همین رو دارای ارزش و اهمیت بالایی از لحاظ تاریخی برای ایران می باشد. در ادامه همراه با ما در سفر به شهر ایذه و غار اشکفت سلمان ایذه همراه باشید.

مطالب مرتبط:
دشت سوسن در ایذه، بهشت سرسبز خوزستان
مال آقا، بهشتی در استان خوزستان
موزه بنزین خانه آبادان، اولین جایگاه سوخت ایران

همانطور که در بالا گفتیم، غار اشکفت سلمان ایذه مهمترین نیایشگاه هخامنشیان بوده که در شهر ایذه در استان خوزستان قرار دارد. خط نوشته هایی میخی مربوط به دوره ایلام نو در این غارها کشف شده است؛ اشکفت سلیمان در جنوب ایذه قرار دارد و شامل نقش های برجسته ای از دوره ایلامیان و بقایای یک ساختمان متعلق به اتابکان نیز می شود. غار اشکفت سلمان ایذه پرستشگاه تریشا که از خدایان ایلامی ها نیز بوده است. در منطقه ی شهر ایذه در خوزستان به غیر از سنگ نوشته ها، درون این غار چشمه های معدنی را هم در دل کوه های منطقه مشاهده خواهید کرد.

درون غار اشکفت سلمان ایذه چهار نقش برجسته وجود دارد که دو تای آن داخل غار و دو تای دیگر در خارج از غار وجود دارد. بزرگ‌ ترین نوشته خط میخی از دوره عیلامی در این غار وجود دارد که از زمان شاهک عیلامی، شاه بومی آیاپیر یا آیاتم، وجود دارد و هم‌چنین برای نخستین بار حضور مصور زن دوشادوش مرد در نقش برجسته‌های این غار دیده شده است.

طبق گفته های قدیمی ها یکی از خدایان عیلامی به نام تریشا که برای پرستش به غار اشکفت سلمان ایذه می آمده و با خدای خود راز و نیاز می کرده است. در این مکان به غیر از حکاکی یک غار و چشمه معدنی هم از دل کوه های بیرون زده و به زیبایی این منطقه در شهر ایذه افزوده است. در منطقه غار اشکفت سلمان ایذه چهار نقش برجسته با تصاویری زیبا و جذاب از هانی که پادشاه محلی آیاپیر، شوترو وزیر وی و آمانتا زن هانی در ۲ نگارکند جداگانه دیده می شود که گویا سکونت و احترام و نیایش خانواده حکمرانی محلی نسبت به این معبد مقدس است.

از بین این چهار اثر دو مورد در داخل غار و دو مورد دیگر در خارج از غار قرار دارد که در این آثار برجسته حضور زن در کنار مرد را می توانید برای اولین مشاهده کنید و این نشان دهنده ی ارزش قائل شدن به زنان در آن زمان و نقش آن ها در جامعه و ایران باستان بوده است.

بنابر کشف ۲ کتیبه ی دیگر در غار اشکفت سلمان ایذه، نگاره ای به خط میخی هم در آن کشف شده که در متن آن به صورت مبسوط درباره احترام به این معبد و خدایان عیلامی نیز حکاکی شده است که همه افراد در آن به حالتی ایستاده و دست بر سینه و موقعیت دعا نیز قرار دارند که اگرکمی با دقت و توجه بیشتر به این نگاره های کنده کاری شده نگاه کنیم، می توان دریافت که پاهای آن ها به نشانه حرمت برهنه است.

بنابر گفته نویسنده کتاب تاریشا، صالح پور به جرات می توان گفت که در هیچ جای ایران تصاویری با این ویژگی و به این زیبایی که بتواند زنان و کودکان را در ان زمان به این خوبی نمایش دهد مشاهده نخواهید کرد. از این حیث نگارکنده های این بنا در نوع خود ممتاز و بی مانند بوده اند و همچنین با توجه به تعداد زیادی از سنگ نگاره ها، کتیبه ها و نقوش آیینی و مذهبی در شهر ایذه می تواند این شهر را به عنوان شهر نگارکندها و شهر موزه نگاره ها نیز معرفی کرد.

چهار نقش برجسته ی در دل این سنگ نگاره های به ترتیب زیر است:

نقش برجسته شماره یک

نقش برجسته ی اولی که در این منطقه وجود دارد مربوط به نیایش هانی پادشاه محلی آیاپیر به همراه وزیر وی شورترورو و خانواده او می باشد. در این کنده کاری شاه در جلو ایستاده و همگی آستین کوتاه بر تن داشته و بدون کفش در این تصویر هستند. زن هانی به نام هوهین یا آماتنا پشت وزیر ایستاده است و جلوی شاه هم یک آتشدان قرار دارد و فرزند شاه هم به خاطر اهمیت کمتری که نسبت به بقیه دارد کوچکتر از بقیه نیز حجاری شده است. تمامی افراد درون این کنده کاری از سمت چپ طراحی شده اند و روی نگاهشان به سمت غار کوچکی است که درون اشکفت نیز قرار دارد.

نقش برجسته شماره دو

نقش برجسته ی دیگری که در سنگ نگاره های غار اشکفت سلمان ایذه قابل مشاهده است مربوط به هانی به همراه همسر و پسرش است. این دو در حالت ایستادن و احترام قابل مشاهده هستند، دقیقا حالتی که همسر هانی دارد درست همانند حالتی که مجسمه ۱۸۰۰ کیلوگرمی به دست آمده از شوش ناپیراسو همسر پادشاه ایلام میلانه اونتاش گال دارد. تصویر نقش زن با وقار نشان از اهمیت زن در دوران ایلامی دارد؛ سه سنگ نبشته بر پوشاک نیایشگران وجود دارد.

 نقش برجسته شماره سه

این نقش برجسته در ارتفاع ۳ متری بر روی سنگ های غار اشکفت سلیمان ایذه حکاکی شده است و این مورد کاملا درون غار قرار دارد. در کنار آن سنگ نبشته ای هم به خط ایلامی کنده شده است و هانی به تنهایی در حال نیایش بوده و اینبار بر عکس نقش های برجسته شماره ۱ و ۲ هانی از سمت راست نیز حجاری شده است. از همین اینرو می توان نتیجه گرفت فضای میانی نقش برجسته ۲ و ۳ مرکز نیایشگاه بوده است. این تصاویر مورد حمله یادگاری نویس ها قرار گرفته است و از آنجا که در زیر اشکفت رطوبت زیادی دارد به شدت آسیب دیده اند.

 نقش برجسته شماره چهار

نقش برجسته ی چهارم که بر روی دل سنگ های این منطقه وجود دارد اما تصویر نامفهومی است مربوط به یکی از خدایان آن زمان می شود. این تصویر کنده کاری شده مانند مجسمه ای است که در نقوش کول فرح دیده می شود ولی در این تصویر جزئیات قابل مشاهده نیست، پاهای مجسمه بر روی پایه ای قرار دارند و ریش بلند او به سینه می رسد.

ویرانه هایی از یک ساختمان

یک ساختمان خرابه هم در این منطقه وجود دارد که می گویند مربوط به نیایش های سلمان فارسی بوده است. اما بهتر است بگوییم که این ساختمان به دوره اتابکان برمی گردد و دلیل ساخت آن هم این بوده که این دره به اشکفت سلمان تعلق داشته و از همین رو شاید مانند قبر مادر سلیمان برای حفظ آثار تقیه لازم بوده است. به هر حال اگر سلمان فارسی قبل از اسلام در این منطقه نیایش می کرده هنوز مسلمان نشده بود و بعد از اسلام هم رد او را در ایذه نداریم.

لازم به ذکر است که غار اشکفت سلیمان ایذه تنها جاذبه ی دیدنی و تاریخی این شهر نیست، بلکه در شهر ایذه خوزستان جاذبه های دیگری وجود دارد که در زیر به آن ها اشاره خواهیم کرد.

دشت سوسن: یک جاذبه ی طبیعی در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر ایذه به نام دشت سوسن که در واقع بهشتی در این منطقه محسوب می شود قرار دارد.

محوطه باستانی شمی: در فاصله ۹ کیلومتری روستای شمی از دهستان سوسن در شمال شهرستان ایذه آثاری باستانی متعلق به دوره الیمائیه از ۱۵۰ سال قبل از میلاد مشتمل بر مجسمه معرف سردار پارتی، سنگ‌های مرمری و گورستان باستانی کشف شده است

تالاب میانگران: این تالاب در واقع یکی از جاذبه های مطرح در شهر ایذه است که در حدود ۲۴۰۰ هکتار در جنوب غربی کوهپایه زاگرس در فاصله ۱٫۵ کیلومتری این شهر قرار دارد.

آبشار توف اسپید: دو آبشار بزرگ در شهر ایذه قرار دارد که به آبشارهای اول و دوم توف اسپید نیز شهرت دارند. این آبشارها در منطقه حفاظت شده «شالو و مونگشت» قرار دارند و از ارتفاعات این منطقه سرچشمه می‌گیرند.

سنگ نگاره کول فرح: در ۷ کیلومتری شمال شرقی شهر ایذه سنگ نگاره ای به نام کول فرح در منطقه ای به نام تنگه کول فرح قرار دارد.

باجول: یک منطقه ی خوش آب و هوا در جنوب شهر ایذه قرار دارد که در ادوار گذشته به دلیل ساخته شدن آب بند در مسیر رودخانه بخش هایی از آن به زیر آب رفته است.

قلعه تل: در حد فاصل شهرستان باغ ملک و ایذه در مسیر شاهی استان فارس و خوزستان قلعه ای با عنوان قلعه تل قرار دارد که قدمت آن به سال ۱۷۹۰ میلادی برمی گردد.

پل تاریخی شالو: و آخرین جاذبه ای که بعد از غار اشکفت سلیمان ایذه می توانید در این شهر از آن بازدید کنید پل تاریخی شالو است که از جمله آقار قدیمی این شهرستان به شمار می رود. در قدیم این پل چوبی و تلفیقی از چوب و طناب بود. بعدها با استفاده از کابل دو سر پل را به هم وصل کردند.

ثبت جهانی شهر ایذه در سازمان یونسکو

در پایان لازم به ذکر است بگوییم که شهر ایذه در خوزستان قرار است بنابر آثار تاریخی و قدمتی که دارد قرار است به عنوان یک منظر تاریخی فرهنگی در سازمان جهانی یونسکو به ثبت در بیاید. مطابق با قوانینی که برای ثبت آثاری تاریخی جهان در سازمان جهانی یونسکو وجود دارد، منظر فرهنگی به یک منطقه جغرافیایی‌ گفته می ‌شود که چشم ‌انداز آن حاصل کار مشترک طبیعت و انسان باشد. رابطه طولانی میان بشر و محیط‌ زیست، موجب تعامل فرهنگی نزدیک میان این دو شده و به منظور حفظ تنوع و گوناگونی این تعامل، مناظر فرهنگی به عنوان میراث جهانی ثبت می‌ شوند.