اصفهان، مهد صنایع دستی و آثار هنری(بخش اول)

اصفهان به خودی خود آنقدر جاذبه و جلال و جبروت دارد که گردشگران در بدو ورود، محو تماشای آن می شوند.

این سرزمین آنقدر زیبا و منحصر به فرد است که اگر هیچ صنایع دستی و هنری هم در آن نبود همان مردم صمیمی و خونگرم، همان مسجد عزیز شیح لطف الله، پل خواجو که داستان های شنیدنی برای گفتن دارند، برای کشاندن گردشگران مشتاق از سراسر جهان کافی بود.در ادامه همراه الی گشت باشید.

صنایع دستی در روزگاران کهن درواقع ابزاری برای فراهم آوردن نیازهای روزمره و احتیاجات اولیه بوده است اما در هر سرزمینی با گسترش شهرنشینی و مدرنیته، هنرهای دستی به آینه تمدن و گذشته آن مملکت تبدیل شده است در اصفهان نیز صنایع دستی در طول قرن های  در جامعه وجود داشته است. بنابراین دروغ نیست‌ اگر اصفهان را مهد صنایع دستی ایران بنامیم. ذوق، هنر، پشتکار و قناعت صنعتگران و هنرمندان اصفهانی به گونه ای است که فرآورده های دست ساز اصفهان نه تنها در کشورمان بلکه برای مسافران و گردشگران خارجی نیز جذابیت زیادی داشته و آن ها نیز طالب دست ساخته های اصفهان با آن ویژگی های خاص آن می باشند.

استان اصفهان یکی از بزرگترین مراکز تولید صنایع دستی مختلف محسوب می شود. این استان از قدیم الایام مهد هنرهای زیبا و صنایع ظریفه بوده است. تزئینات آجری، کاشی کاری، گچ بری و انواع خط در آثار تاریخی اصفهان از قرنها پیش تاکنون بر اطراف و جوانب مناره ها و داخل و خارج مساجد، قصرها و همچنین هنرهای زری دوزی، قلم کاری، ترمه و نقره کاری، تذهیب و تحریر انواع کتاب، قرآن، نگارگری و نقاشی جملگی به مرکزیت هنری شهر اصفهان گواهی می دهند.

زربافی، سیم کشی، زرکشی، پولک دوزی، زنجیره بافی، گلابتون دوزی، قالی بافی و نساجی از صنایع دستی رایج اصفهان محسوب می شود. این صنایع دستی در عهد شاهان صفوی رونق زیادی داشت. در دوران قاجاریه، بازار صنایع دستی اصفهان از رونق افتاد. ولی پس از انقلاب مشروطه باز توسعه یافت. به طور کلی نقش و نگارهای معمول منقوش بر صنایع دستی اصفهان اعم از فرش، قلمکار، ظروف قلم زنی، کاشی و دوختنی های پارچه ای تحت تاثیر نقوش دوران صفویه است و طراحان اصفهان، به نسبت قدرت درک و مهارت خود، از آثار قدیمی اقتباس کرده و با خلاقیت خود، آنها را زیباتر می سازند. در حال حاضر مهم ترین صنایع دستی اصفهان عبارتنداز:

قالی بافی

یکی از صنایع دستی اصفهان قالی بافی است طوری که در زمان صفویه یکی از مراکز عمده قالیبافی به حساب می آید. در این شهر تعداد زیادی کارگاه وجود داشت که قالی های زر بفت در آن بافته می شد. اصفهان در فتنه افغان آسیب فراوان دید و تعداد زیادی  از هنرمندان و صنعتگران خود را از دست داد. ولی پس از چندی توانست رونق اولیه خود را به دست آورد. در زمان قاجاریه قالی بافی اصفهان دوباره احیاء شد. در جنگ جهانی اول اصفهان یکی از مراکز عمده تهیه قالیچه بود و پس از آن نیز بحران های زیاد اقتصادی در کار قالی بافی تاثیری نگذاشت چرا که قیمت قالیچه بسیار ارزان بود.

تعداد رنگها در قالی های اصفهان بسیار محدود است. گره قالی های اصفهان، فارسی بوده و جفتی آن نیز کم نیست. رنگ های طبیعی بسیار کم مصرف می شود و در قالی های خوب عمدتاً از رنگ های شیمیایی دندانه ای استفاده می شود.

در روستاهای اطراف اصفهان نیز کم و بیش دارهای قالی دیده می شود. روی این دارها قالی و قالیچه های طرح شاه عباسی و سایر طرحهای اصفهان بافته می شود. رنگ های بکار رفته در آنها عموماً نباتی بوده و بیشتر از روناس، اسپرک، قارا، گنده یا گندل، پوست گردو، پوست انار و چند گیاه دیگر برای تهیه رنگ های آن ها استفاده می گردد.

از توابع اصفهان که در هنر قالی بافی مشهور هستند می توان از جوشقان نام برد. قالیچه های بختیاری را البته بیشتر در روستاهای شهرکرد و چهار محال می بافند. قالی و قالیچه های جوشقان از زمان صفویه مشهور عالم بوده و سابقه قالی بافی جوشقان به پیش از دوران صفویان برمی گردد، ولی در زمان شاه عباس این صنعت در آنجا بسیار گسترش یافت. در آن زمان کارگاه های متعددی در آنجا مشغول به کار بوده اند. البته جوشقان در آن زمان جزء توابع کاشان به حساب می آمد. در موزه های اروپا و امریکا تعداد زیادی قالی وجود دارد که منصوب به این روستای کوچک بوده است. قالی های جوشقان ریز بافت و دوپوده است.