برج بادها، اولین ایستگاه هواشناسی جهان
برج بادها یا ساعت آندرونیکوس (Horologion of Andronikos Kyrrhestes) برجی باشکوه و هشت ضلعی است که از سنگ مرمر ساخته شده و در آگورای آتن قرار گرفته است. گفته می شود که این برج اولین ایستگاه هواشناسی دنیا است و همین نکته باعث شده برج بادها اهمیت بسیار بیشتری پیدا کند. برج بادها بیش از ۲۰۰۰ سال قدمت دارد و دارای هشت ضلع است که هر ضلع رو به هشت جهت وزیدن باد قرار گرفته اند. در دوران باستان از این برج برای پیش بینی آب و هوا و همین طور تعیین جهت باد و ساعت استفاده می شده است و اهمیت زیادی برای مردم داشته است. در ادامه با الی گشت همراه باشید تا در مورد اولین ایستگاه هواشناسی جهان و ساز و کار آن بیشتر صحبت کنیم.
علم هواشناسی در یونان باستان
مطالب مرتبط: کشف بزرگ ترین گنجینه الماس جهان که متاسفانه دسترسی به آن غیرممکن است! پیدا شدن مومیای ۵۳۰۰ ساله ای که نسل همه ی اروپایی ها به او بر می گردد! بزرگترین کشف تاریخی دنیا اتفاق افتاد! تابوت سیاه! + تصاویر
یونانی های باستان اعتقاد داشتند که باد از ۱۲ جهت متفاوت می وزد و این جهات در نهایت به آن ها کمک کرد تا متوحه جهات اصلی جغرافیایی بشوند. به طور دقیق مشخص نیست که از چه زمانی باد به عنوان تعیین کننده جهات اصلی به کار می رفته است اما احتمالا باد از زمان شکل گیری جمعیت کشاورز اهمیت زیادی پیدا کرده است. کشاورزان باستانی بر حسب تجربه پی برده بودند که کیفیت باد به جهتی که باد از آن می وزد بستگی دارد. بعضی از بادها رطوبت دارند و احتمالا نوید باران را می دهند. بعضی دیگر اما خشک هستند، برخی دیگر داغ و بادهای دیگر سرد هستند. تغییرات آب و هوایی تاثیر بسیار زیادی روی کار کشاورزان و محصول آن ها داشت به همین دلیل شاید همین دهقانان را اولین هواشناسان دنیا بتوانیم بنامیم!
علاوه بر کشاورزان، دریانوردان هم تا حد بسیار زیادی به باد متکی بودند و گاهی زندگی آن ها به همین بادها وابسته بوده است. برخی بادها نشان دهنده این بود که قرار است طوفانی سهمگین در راه باشد و به همین دلیل دریانوردان می توانستند با شناخت انواع باد خطرات احتمالی را از خود دور کنند.
یونانیان باستان در ابتدا سیستم های جداگانه ای برای باد و همین طور نقاط جغرافیایی داشتند. چهار جهت اصلی یونانی (arctos, anatole, mesembria and dusis) بر اساس اجرام آسمانی به دست آمده بود و در مسیریابی و مشخص کردن جهت استفاده می شده است. اما چهار باد اصلی یونانی (Boreas, Notos, Eurus, Zephyrus) محدود به هواشناسی و تعیین وضعیت آب و هوا بودند. در نهایت یونانیان این دو سیستم را با یکدیگر ادغام کردند و اسامی بادها به تدریج در معنای جهات مختلف هم به کار می رفت.
سیستم هواشناسی ارسطو
ارسطو، فیلسوف بزرگ یونانی ده نوع باد را شناسایی کرده بود. ارسطو در کتاب هایش اینطور توضیح می دهد که هر باد ویژگی های هواشناسی متفاوتی دارد و در نتیجه تغییرات جوی مختلفی را به وجود می آورد. به طور مثال بادهایی که در محور شمال غربی به جنوب شرقی می وزند معمولا خشک هستند. در حالی که بادهایی که از شمال شرقی به جنوب غربی می وزند مرطوب هستند. بادهای شمال و شمال-شمال شرقی با خود برف می آورند و بادهایی که از بخش های شمال غربی می وزند موجب به وجود آمدن طوفان و تندبادهای سهمگین می شوند.
با این حال، سیستم ارسطو یک ایراد داشت و آن هم عدم تقارن بود. جغرافی دان و دریانوردی به نام Timosthenes دو باد دیگر به سیستم کلاسیک ۱۲ بادی اضافه کرد. اما جغرافی دان دیگری به نام ارتوستنوس (Eratosthenes of Cyrene) متوجه شد که برخی از بادها تاثیر زیادی در تغییرات آب و هوایی ندارند، به همین دلیل تعداد این بادها را به هشت باد کاهش داد. جالب است بدانید که سیستم ۸ بادی اراتوستنوس هنوز هم در اکثر سیستم های ناوبری و جهت یابی مثل نقشه های دریایی، قطب نماها و حتی جی پی اس هم استفاده می شود.
برج بادها که از آن به اولین ایستگاه هواشناسی جهان نام برده می شود در واقع بر اساس سیستم هشت تایی اراتوستنوس ساخته شده و هر ضلع این برج رو به یکی از بادهای اصلی قرار گرفته است. در اضلاعی که رو به آفتاب قرار دارند خطوط یک ساعت آفتابی دیده می شود.
در دوران باستان، بالای برج بادها یک بادنما از جنس برنز قرار داشته که جهت وزیدن باد را نشان می داده است. همچنین داخل برج هم یک ساعت آبی وجود داشته که پس از غروب خورشید و در نبود نور آفتاب، ساعت و زمان دقیق را مشخص می کرده است. اولین ایستگاه هواشناسی جهان در آگورای رم (میدان بازار) قرار دارد و برای بازرگانان و تاجران اهمیت بسیار زیادی داشته است. این افراد با استفاده از برج بادها وضعیت هواشناسی و تغییرات جوی را پیش بینی می کردند و از صحیح و سالم رسیدن کالاها و بارهایشان از دریا مطمئن می شدند.
سرنوشت بربادرفته برج بادها!
طبق نوشته ها و اسناد و مدارک تاریخی ظاهرا فردی به نام آندرونیکوس (Andronicus of Cyrrhus) در سال ۵۰ قبل از میلاد این برج هواشناسی را ساخته است. اما منابع دیگری هم وجود دارند که نشان می دهند برج بادها ۲ قرن قبل از میلاد ساخته شده است. با این حال، کاربرد برج بادها به عنوان اولین ایستگاه هواشناسی جهان متاسفانه عمر کوتاهی داشته است. در دوران امپراتوری رم این برج غارت شد و سیستم های هواشناسی آن به یغما رفتند. بعدها، ساختمان برج بادها به برج ساعت کلیسای ارتدوکس شرقی تبدیل شد. در دوره سلطه عثمانی ها نیز این برج به عنوان محل عبادت مسلمانان استفاده می شد. در واقع، عموم مردم تا سال ۱۸۲۸ اجازه بازدید از این برج را نداشتند. سرانجام در سال ۲۰۱۶ و پس از نزدیک به ۲۰۰ سال غفلت برج بادها مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت و اکنون در معرض بازدید عموم قرار دارد.