مسجد رستم پاشا استانبول | Rüstem Paşa
ترکیه کشوری است که بیشمار مسجد دارد، ولی مسجد رستم پاشا استانبول از نظر زیبایی و کاشی کاری به کار رفته در آن، از بهترین این مساجد در استانبول است. استانبول دارای بیش از ۳۰۰۰ مسجد، در اندازه های مختلف است. از مساجد بسیار کوچکی چون مسجد شمسی پاشا می توان نام برد، تا مساجد بسیار بزرگی چون مسجد سلیمانیه، مساجدی از دوران امپراطوری بیزانس مثل ایا صوفیه تا نمونه های دوران عثمانی، مثل مسجد سلطان احمد. خیلی دیگر از مسجدهایی که از آنها در اینجا نامی نبرده ایم، ارزش رفتن و بازدید را دارند، چون ارزش های تاریخی، معماری و فرهنگی دارند. ولی خوب سووالی که پیش می آید، این است که یک گردشگر فرصت آنچنان زیادی برای بازدید از تمام این مساجد را ندارد. به همین دلیل، برای افراد علاقمند به بازدید از زیباترین مسجد موجود در استانبول در بین خیل عظیمی از این مساجد تحسین بر انگیز این شهر، که بانگ اذان از آنها پنج بار در روز به گوش آدم می رسد، قصد داریم از مسجد رستم پاشا که در منطقه امینونو استانبول قرار دارد، بیشتر صحبت کنیم. در ادامه با الی گشت همراه شوید:
چرا نام مسجد «رستم پاشا» است؟
مطالب مرتبط: بیوک آدا، معروفترین جزیره استانبول همه چیز در مورد مسجد سلیمانیه استانبول
بطور خلاصه می توان گفت که وقتی رستم پاشا در سن ۶۱ سالگی در سال ۱۵۶۱ میلادی دار فانی را وداع گفت، همسر وی، که تنها دختر سلطان سلیمان کبیر بود، دستور داد تا مسجدی را به یادبود همسر از دست رفته اش بنا کنند. به افتخار خدمات رستم پاشا به امپراطوری عثمانی و نیز نقش پر رنگی که رستم پاشا به عنوان وزیر اعظم برای این امپراطوری بازی کرده بود، مسجدی را به سان سنت سلاطین این کشور برای او پس از مرگش ساختند. نقشی را که وی در حکومت آن زمان داشته است در دوران امروزی می توان هم ردیف جایگاه نخست وزیری قلمداد نمود. فردی به نام میمار سینان که معماری بسیار با استعداد بوده است، بسیاری از مساجد اعظم و ماندگار شهر استانبول را طراحی و ساخته است. او در ساخت چنین اثر معماری شکیلی، مثل بناهایی که در گذشته طراحی و ساخت آنها را بر عهده داشت، از قدرت فکر و تخیل قوی خود کمک گرفت و جزئیاتی را در ساخت مسجد رستم پاشا به کار گرفته است که معماری این مسجد زیبا را بسیار خاص و منحصر به فرد جلوه می کند.
اولین نکته جالب در مورد این مسجد قدیمی، مربوط به جایی است که مسجد ساخته شده است و آن نکته مکان قرار گیری مسجد در بالای یک بازار قدیمی شلوغ است. در زمان های دور، موضوعی که در ساخت مساجد بسیار حائز اهمیت بود، این بود که از نظر ظاهری و معماری بکار رفته در ساختار آن، بازدیدکنندگانش را انگشت به دهان نگه دارد و در وهله دوم دوام و پایداری بنا برای بازماندگان متوفی، از اهمیت ویژه ایی برخوردار بوده است. با توجه به این مطلب که رستم پاشا فردی بسیار متمول و پرنفوذ در عصر حیات خویش بوده است، از این رو، خانواده وی، خواسته ای از معمار بنای مسجد رستم پاشا داشتند و آن این بود که این بنا بتواند از گزند روزگار و رخداد زلزله در امان بماند. با توجه به اینکه، مسجد در بلندی و در نزدیکی بازار ساخته شده است، همواره جریان پول و نقدینگی به دلیل دریافت کرایه از بنک داران بازار به سمت مسجد رستم پاشا روان بوده است.
افرادی که به بازار مراجعه می کنند، با بالا رفتن از پلکان و رسیدن به طبقه دوم آن، با صحنه بسیار دلربای مسجد رستم پاشا استانبول مواجه می شوند. مثل مسجد سلیمانیه، که محصول فکر و نبوغ میمار سینان است، کاشی های سرامیکی شهر ایزنیک جهت زیباسازی و تزئین مسجد رستم پاشا به وفور مورد استفاده قرار گرفتند. با وجود این، برخلاف دیگر مساجد، در ساخت مسجد رستم پاشا، تنها از کاشی های تزئینی استفاده نشده است، بلکه در تزئین این مسجد اعظم و پر جبروت، از بهترین کاشی های موجود شهر ایزنیک بهره گرفته شده است. در ساخت سرتاسر مسجد رستم پاشا، از بالا تا پایین و داخل و خارج، از کاشی هایی از جنس سنگ کبالت، زمرد، منگنز و ساج استفاده شده است.
محراب مسجد رستم پاشا، که یک تو رفتگی در دیواری از مسجد است که طبق اعتقاد مسلمانان باید به سمت مکه مکرمه باشد و نمازگزاران هنگام اقامه نماز بدین سوی، نماز خود را به جای می آورند، بسیار زیباتر از مساجد دیگر استانبول ساخته شده است و کاشی های بکار رفته در محراب از الگویی تبعیت می کنند که در دیگر مساجد قابل یافت نیست. در دیگر مساجد، بطور مثال، طراحی های گل آذین شده مضمون اصلی را در ساخت محراب ها به خود اختصاص می دهد، به گونه ایی که گل های لاله، یک تم معمول در طراحی های مساجد دیگر به حساب می آید و برگهای گل لاله پیچ و خم های بسیاری می خورند. این سبک از معماری که ملهم از هنر چینی است، به مرور زمان، به جزئی از هنر معماران عثمانی تبدیل شد.
رنگ قرمز، رنگ ساده ایی برای درست کردن در آن زمان نبوده است و از این روی استادان کاشی سرامیک، محصولات تولیدی شان ۱۸۰ کیلومتر به سمت شمال این شهر، یعنی استانبول، منتقل می شد تا در ساخت مساجد استانبول مورد استفاده قرار بگیرند. آنها بعد از دهه ۱۵۵۰ به تکنیک ساخت رنگ قرمز دست پیدا کردند. سایه روشن های بسیار دلپذیر، الگوهای هندسی پیچیده و زیبایی محض هنرمندانه ایی که در ساخت این بنا بکار رفته است، هر بیننده ایی را مقهور جذابیت بصری و بی بدیل خود می نماید.
این تاثیرگذاری تا به حدی است که فرد بازدیدکننده به جای بالا بردن سر و خیره شدن به گنبدهای عظیم و منحصر به فرد مسجد، نگاهش ناخواسته به سمت ظاهر مسجد می شود و انسان را غرق در رنگهای بکر بکار رفته در ظاهر مسجد می کند. شاید بتوان چنین گیرایی و لذت بصری را به وجود ۲۳۰۰ کاشی رنگارنگی نسبت داد که هر مراجعه کنندگی را مسحور زیباییهای فریبنده مسجد رستم پاشا می کند. بنابراین، به همه توصیه می شود که چنانچه سفری به ترکیه و استانبول داشتید، حتما، سری به مسجد رستم پاشا بزنید. در ضمن، در کنار سفر گردشگری خود می توانید از بازار ادویه فروشی که در نزدیکی مسجد قرار دارد و نیز مسجد سلیمانیه که در همان نزدیکی است، بازدیدی داشته باشید.