موزه ایران باستان، گنجینه ای بی بدیل در کشور

موزه ایران باستان

موزه ها انواع مختلفی دارند. موزه های مردم شناسی، موزه های علوم و تاریخ طبیعی، موزه های فضای باز، کاخ موزه ها و … . یکی از معروف ترین و پرطرفدارترین انواع موزه ها، موزه های باستان شناسی هستند که تقریبا در اکثر شهرهای بزرگ و با قدمت دنیا، یک نمونه از آن ها وجود دارد. می خواهیم به قدیمی ترین موزه رسمی کشور برویم. الی گشت را همراهی کنید تا از گنجینه بی بدیل موزه ایران باستان دیدن کنیم.

معمولا موزه های باستان شناسی همانند پل هایی هستند که بین بازدیدکنندگان و تاریخ ارتباط بر قرار می کنند و موجبات رشد و افزایش دانش و آگاهی آنان را از گذشته و تاریخ کشور خود فراهم می کنند. ایده ایجاد موزه درون شهرها برای بازدید عموم، در قرن ۱۸ میلادی و پس از انقلاب صنعتی فرانسه شکل گرفت. به طوری که مجموعه موزه لوور اولین موزه های عمومی در جهان بودند که در پاریس شکل گرفتند.

آثاری که در موزه های باستان شناسی نگه داری می شوند، معمولا به روش های گوناگونی مثل حفاری های مستقیم گروه های باستان شناسی، خرید اشیاء از کلکسیون دارها، خرید از طریق بازاهای چکشی، بدست آوردن آن ها از طریق قاچاق و … گردآوری می شوند.

تاریخچه موزه

در کشورمان ایران نیز بعد از جنگ ها و فتوحات نادر شاه افشار و بازگشت او از هند و به غنیمت آوردن اشیاء و جواهرات نفیسی مانند الماس کوه نور و دریای نور و متعاقبا کاوش های باستان شناسی در مناطق شوش، تپه سیلک، تخت جمشید و … ایده ساخت موزه در کشور شکل گرفت که به احداث اولین موزه در زمان قاجار منجر شد و متعاقبا معمار و ایران شناس بزرگ فرانسوی آندره گدار در دهه ۱۹۳۰ بنای موزه فعلی ایران باستان را طراحی کرد. عملیات احداث موزه، در سال ۱۳۱۳ به دستور رضا شاه آغاز شد.

بنای موزه

سر در اصلی طرح آندره گدار، برگرفته از فضای معماری دوره اشکانیان و ساسانیان و به صورت طاق یا ایوانی بلند همانند ایوان کسری در تیسفون و کاخ الحضر در شمال عراق ساخته شده است. ساخت این ایوان را به دو بنای معروف ایرانی به نام های “عباسعلی معمار” و “استاد مرادعلی تبریزی” نسبت می دهند.

چنین ایوان هایی در تاریخ کشور در واقع به مانند فیلتری بین فضای بیرونی و درونی، معماری دست ساز و محیط زیست و تلفیق طبیعت با خدا هستند. در آن زمان زمینی به مساحت ۵۵۰۰ متر مربع برای ساخت موزه اختصاص داده شد. خود بنای موزه ۱۱۰۰۰ متر مربع است و ۲۷۴۴ متر هم زیر بنای آن است. این بنا در سه طبقه ساخته شده که از سه قسمت فضای ورودی، قسمت نمایش دادن اشیاء و بخش اداری تشکیل شده است.

سالن اصلی و همکف موزه ایران باستان حدود ۲۰۰۰ متر مربع مساحت دارد و در دو طرف دیوار های آن پنجره هایی هلالی شکل، برای تامین نور طبیعی داخل موزه تعبیه شده است.

افزایش کاوش های باستان شناسی در کشور و کشف اشیای تاریخی بیشمار از دوران های مختلف از جمله دوره اسلامی، باعث ساخت انبار ها و مخازنی در زیر زمین مجموعه شد. در نهایت به دلیل افزایش تعداد این آثار، علاوه بر نوسازی هایی که در جهت بهبود نگه داری از این آثار تاریخی صورت گرفت، در سال ۷۵ اشیاء اکتشافی از دوران اسلامی را به ساختمان مجاور موزه ایران باستان (موزه دوران اسلامی) انتقال دادند. امروزه به مجموع موزه ایران باستان و موزه دوران اسلامی، موزه ملی ایران می گویند.

گنجینه موزه

در موزه ایران باستان اشیای تاریخی به ترتیبت قدمتشان قرار گرفته اند. در واقع مسیری که برای بازدید در نظر گرفته شده است، از قدیمی ترین دوران به جدید ترین دوران می رسد. قدیمی ترین اشیاء، مربوط است به دوران های مختلف پارینه سنگی. اشیاء سنگی این بخش، بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون سال قدمت دارند که نشانگر حضور انسان های اولیه در فلات ایران هستند. هرچه جلوتر بروید از قدمت اشیاء کمتر می شود. به عنوان مثال ابزارهای سنگی مربوط به ۱۰ هزار سال قبل هم در این بخش قرار دارند.

آثار اقوام آریایی در فلات پهناور ایران به ویژه هنر برنز لرستان، نقوش نمادین مهرها، تدفین به صورت جنینی در تابوت های سفالی قیر اندود شده و کشف شده از تپه حسنلوی آذربایجان، قانون حمورابی، کتیبه ها و حجاری های دوران باشکوه هخامنشی به ویژه آثار اکتشافی از تخت جمشید، آثار یونانی، آثار دوران اشکانی، آثار ساسانیان و … مجموعه ای بسیار غنی از تاریخ و تمدن کشور را دور هم فراهم کرده اند. در میان این آثار، آثار بسیار ارزشمند دیگری مانند مرد نمکی (یکی از مردان نمکی کشف شده از معدن نمک چهرآباد زنجان) هم دیده می شود.

آثاری که در موزه ایران باستان در معرض نمایش قرار گرفته اند، تنها گوشه ای از آثار و اشیایی هستند که در خزائن این موزه نگه داری می شوند. بسیاری از اشیای ارزشمند اکتشافی کشور، به دلیل کوچک بودن فضای موزه (زیرا این موزه در آن زمان و بر اساس حجم آثار اکتشافی زمان خودش ساخته شده است) در خزائن آن نگه داری می شوند.

موزه ایران باستان در مقایسه با موزه های مطرح دنیا، یکی از معدود موزه هایی است که اکثریت غریب به اتفاق آثار آن به طریق علمی و به همراه مشخصات تاریخی، محل کشف آن ها، گروه متخصص و باستان شناس و با آگاهی از لایه های مختلف تمدنی به دست آمده اند. در نتیجه آثار این موزه دارای هویت اند و هرکدام شناسنامه دارند.